Καθώς η κρίση στην Ουκρανία εντείνεται και το διεθνές σύστημα έχει κινητοποιηθεί για την αποκλιμάκωσή της, δημιουργούνται μερικά ερωτήματα σχετικά με τους σκοπούς και τα κίνητρα του Ρώσου Προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν. Γιατί ο Πούτιν είναι διατεθειμένος να ωθήσει την Ευρώπη στο χείλος του πολέμου για να απαιτήσει από τη Δύση να μην κάνει κάτι, που δεν είχε σκοπό να κάνει ούτως ή άλλως;
Η Ρωσία υποστηρίζει ότι το NATO δεν πρέπει ποτέ να προσφέρει ένταξη στην Ουκρανία, η οποία κέρδισε την ανεξαρτησία της όταν διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση πριν από περίπου 30 χρόνια. Η Ουκρανία φιλοδοξεί εδώ και καιρό να ενταχθεί στο NATO, αλλά η συμμαχία δεν πρόκειται να προσφέρει πρόσκληση, εν μέρει λόγω της διαφθοράς της Ουκρανίας, των ελλείψεων στο αμυντικό της σύστημα και της έλλειψης ελέγχου στα διεθνή της σύνορα.
Οι απαιτήσεις του Πούτιν ξεπερνούν το ζήτημα της ένταξης της Ουκρανίας στο NATO, αλλά αυτή η σύνδεση είναι κεντρική στο παράπονό του ότι η Δύση τον έχει ωθήσει «στα όρια της υπομονής του» πλησιάζοντας τα ρωσικά σύνορα. Ισχυρίζεται ότι η επέκταση του NATO πριν από χρόνια έχει ενισχύσει την ασφάλειά του σε βάρος της Ρωσίας. Το NATO δεν έχει σκοπό να ξεκινήσει διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας στο άμεσο μέλλον. Γιατί, λοιπόν, η Μόσχα θέτει τώρα θέμα τη σχέση της Ουκρανίας με το NATO;
Γιατί ανησυχεί ο Πούτιν για την πιθανή ένταξη της Ουκρανίας;
Ο λόγος που αναφέρει η Μόσχα είναι ότι μια περαιτέρω επέκταση του NATO προς τα ανατολικά θα αποτελούσε απειλή για την ασφάλεια της Ρωσίας. Η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της αρνούνται ότι πρόκειται για μια έγκυρη ανησυχία, καθώς καμία χώρα του NATO δεν απειλεί να χρησιμοποιήσει βία κατά της Ρωσίας. Γενικότερα, ο Πούτιν θέλει το NATO να αποσύρει την υπάρχουσα στρατιωτική του παρουσία στην Ανατολική Ευρώπη, η οποία περιλαμβάνει υπάρχει αυτή τη στιγμή στη Λιθουανία, τη Λετονία και την Εσθονία, όλα τα πρώην σοβιετικά κράτη.
Ο Πούτιν αντιτίθεται επίσης στην παρουσία πυραυλικής άμυνας του NATO στη Ρουμανία, ένα πρώην σοβιετικό κράτος «δορυφόρο», και μια παρόμοια βάση υπό ανάπτυξη στην Πολωνία, λέγοντας ότι θα μπορούσαν να μετατραπούν σε επιθετικά όπλα ικανά να απειλήσουν τη Ρωσία. Η Ουκρανία έχει βαθείς ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με τη Ρωσία και ο Πούτιν έχει επανειλημμένα ισχυριστεί ότι οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί είναι «ένας λαός». Έχει πει ότι μεγάλα κομμάτια ουκρανικής επικράτειας είναι ιστορικά μέρη της Ρωσίας που παραχωρήθηκαν αυθαίρετα στην Ουκρανία από κομμουνιστές ηγέτες υπό τη Σοβιετική Ένωση.
Οι ενέργειες του ίδιου του Πούτιν, ωστόσο, βοήθησαν στην ενίσχυση της αίσθησης εθνικής ταυτότητας των Ουκρανών. Αφού η Ρωσία κατέλαβε τη χερσόνησο της Κριμαίας και υποκίνησε μια εξέγερση στην ανατολική Ουκρανία το 2014, η επιθυμία της Ουκρανίας να ευθυγραμμιστεί με τη Δύση και να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ αυξήθηκε.
Ο Πούτιν περιέγραψε πρόσφατα την ανησυχία του για την Ουκρανία πιο συγκεκριμένα. Σκιαγράφησε ένα σενάριο στο οποίο η Ουκρανία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη για να ανακτήσει τη χερσόνησο της Κριμαίας ή για να ανακαταλάβει περιοχές στην ανατολική Ουκρανία που τώρα ουσιαστικά ελέγχονται από αυτονομιστές που υποστηρίζονται από τη Ρωσία. «Φανταστείτε ότι η Ουκρανία γίνεται μέλος του ΝΑΤΟ και ξεκινά αυτές τις στρατιωτικές επιχειρήσεις», είπε ο Πούτιν. «Θα πρέπει να πολεμήσουμε το NATO τότε; Το έχει σκεφτεί κανείς;»
Ποιες είναι οι προοπτικές της Ουκρανίας για ένταξη στο NATO;
Οι προοπτικές είναι εξαιρετικά απίθανες για το άμεσο μέλλον. Αν και η Ουκρανία δεν έχει προσφορά ένταξης από το NATO, έχει πλησιάσει πιο κοντά στη συμμαχία με την πάροδο του χρόνου, ξεκινώντας με τη θέσπιση ενός Χάρτη NATO-Ουκρανίας το 1997 για περαιτέρω ανάπτυξη της συνεργασίας. Οι αρχηγοί των κρατών μελών του ΝΑΤΟ δήλωσαν δημοσίως το 2008 ότι η Ουκρανία και η πρώην Σοβιετική Δημοκρατία, Γεωργία, «θα γίνουν μέλη της Συμμαχίας». Δεν είπαν πότε και πώς, αλλά η δήλωση μπορεί να θεωρηθεί ότι εξηγεί την ανησυχία της Μόσχας ότι το Κίεβο θα ενταχθεί τελικά στη συμμαχία.
Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ και άλλοι ηγέτες του NATO που υπέγραψαν τη δήλωση του 2008 σχετικά με την Ουκρανία και τη Γεωργία αποφάσισαν να μην τους δώσουν αυτό που είναι γνωστό ως «Σχέδιο Δράσης Μέλους» μια αρχή για την πορεία προς την τελική ένταξη. Η Γερμανία και η Γαλλία αντιτάχθηκαν έντονα στην κίνηση της Ουκρανίας προς την ένταξη και η ευρύτερη άποψη στο NATO ήταν ότι η Ουκρανία θα έπρεπε να ολοκληρώσει εκτεταμένες κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις πριν γίνει υποψήφια για ένταξη. Αυτή η φαινομενική αντίφαση δεν έχει επιλυθεί ποτέ, πράγμα που σημαίνει ότι ενώ η πόρτα του NATO είναι ανοιχτή, η Ουκρανία δεν θα περάσει σύντομα.
Ο Πούτιν υποστηρίει ότι το NATO έχει «τραβήξει αρκετά το σκοινί» όχι μόνο παρέχοντας στην Ουκρανία όπλα και στρατιωτική εκπαίδευση, αλλά και τοποθετώντας δυνάμεις σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που θέτουν σε κίνδυνο τη ρωσική ασφάλεια. Ωστόσο, οι αυξήσεις στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ και του NATO στην Ανατολική Ευρώπη κατά την τελευταία δεκαετία, προκλήθηκαν από την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και την εισβολή της στην ανατολική Ουκρανία το 2014.
Αυτές οι ρωσικές ενέργειες ώθησαν την Βορειοατλαντική Συμμαχία να επικεντρωθεί ακόμα περισσότερο στη συλλογική ασφάλεια. Τον Σεπτέμβριο του 2014, οι ηγέτες του NATO δημιούργησαν μια νέα δύναμη ταχείας αντίδρασης ικανή να αναπτυχθεί εντός ημερών και επιβεβαίωσαν τις δεσμεύσεις τους να ενισχύσουν τις αμυντικές τους δαπάνες.
Με πληροφορίες από: News Observer / Φωτογραφία αρχείου Reuters