Του Δημήτρη Καιρίδη
Η σημερινή Τουρκία είναι διαφορετική, τόσο στο εσωτερικό όσο και στην εξωτερική της συμπεριφορά, από τη χώρα που ξέραμε επί Ψυχρού Πολέμου αλλά και μέχρι πρόσφατα. Το σημερινό καθώς και τα επόμενα δυο άρθρα της στήλης αυτής θα προσπαθήσουν να σκιαγραφήσουν τα χαρακτηριστικά αλλά και την πολιτική αυτής της νέας Τουρκίας.
Η νέα Τουρκία είναι πολύ πιο πλούσια από την παλιά. Έχει αγκαλιάσει με πάθος την παγκοσμιοποίηση, αυξάνοντας τις εξαγωγές της και διαμορφώνοντας μια ισχυρή μεταποιητική βιομηχανία, που όμοιά της δεν συναντά κανείς πουθενά αλλού στην Ανατολική Μεσόγειο, με εξαίρεση το Ισραήλ.
Το κράτος και η πολιτική εξουσία συνεχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία και πολλές μεγάλες περιουσίες φτιάχνονται και εξαρτώνται από την εύνοια του καθεστώτος, στρεβλώνοντας τα παραγωγικά κίνητρα και μειώνοντας, μακροπρόθεσμα, τις αναπτυξιακές προοπτικές της οικονομίας. Η διαφθορά και η διαπλοκή της σημερινής Τουρκίας, με αναφορά απευθείας στην κορυφή της πυραμίδας της εξουσίας, δεν έχει προηγούμενο.
Η νέα Τουρκία είναι αυταρχική. Τα δημοκρατικά ανοίγματα και οι μεταρρυθμίσεις ανήκουν στο παρελθόν. Στην Τουρκία σήμερα η εξουσία έχει συγκεντρωθεί στα χέρια ενός εκλεγμένου «μονάρχη», του Πρόεδρου της Δημοκρατίας. Η επίσημη ιδεολογία του καθεστώτος είναι η α-φιλελεύθερη δημοκρατία (illiberal democracy), δηλαδή εκλογές χωρίς ελευθερίες και δικαιώματα. Τα μέσα ενημέρωσης ελέγχονται ασφυκτικά από τις αρχές, τα όρια της επιτρεπόμενης κριτικής έχουν δραστικά περιοριστεί, η δικαιοσύνη έχει υποταχθεί στις ορέξεις της κυβέρνησης, ο κρατικός μηχανισμός έχει εκκαθαριστεί από κάθε πιθανό αντιφρονούντα.
Για τη νομιμοποίηση αυτών των αυταρχικών πρακτικών έχει εφευρεθεί και υπερ-προβληθεί η φαντασίωση ότι το τουρκικό κράτος δέχεται επίθεση από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς και πως πάνω από όλα προέχουν όχι τα δικαιώματα των πολιτών αλλά η επιβίωση του κράτους. Για κάθε αποτυχία φταίνε οι σκοτεινές δυνάμεις που εχθρεύονται και θέλουν να ταπεινώσουν την Τουρκία. Η λίρα υποτιμήθηκε εξαιτίας των ξένων κερδοσκόπων, τα λαχανικά ακριβαίνουν εξαιτίας των ντόπιων συνεργατών τους και ούτω καθεξής.
Η νέα Τουρκία είναι εθνικιστική κάτι που, καταρχήν, σημαίνει αντι-κουρδική. Η σημερινή Τουρκία υποφέρει από μια αντι-κουρδική ψύχωση και παρακολουθεί με ανησυχία τα όποια κέρδη των Κούρδων από τις ανακατατάξεις που συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή. Στο πλαίσιο αυτό, εμφανίζεται έτοιμη να επέμβει σε βάρος των Κούρδων της Συρίας.
Η αλλαγή από τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του Ταγίπ Ερντογάν είναι αξιοσημείωτη. Τότε, ο Ερντογάν συνήθιζε να καταγγέλλει τον εθνικισμό και να διακηρύττει την ανάγκη της ειρηνικής συνύπαρξης της Τουρκίας με όλους τους γείτονες. Εκείνα τα χρόνια, ο Ερντογάν είχε προτεραιότητα την οικονομική συνεργασία με όλους και ενδιαφέρονταν για τη λύση του Κουρδικού.
Τα πράγματα σήμερα είναι τελείως διαφορετικά. Η συμμαχία του κυβερνώντος AKP με το υπερ-εθνικιστικό MHP έχει φέρει την ακραία ιδεολογία των «γκρίζων λύκων» στην καρδιά του τουρκικού κράτους. Καθώς ο κρατικός μηχανισμός εκκαθαρίζεται από τους παλαιούς συμμάχους του Ταγίπ Ερντογάν, τους γκιουλενιστές, οι διάφορες δημόσιες θέσεις, στον στρατό, την αστυνομία, τη δικαιοσύνη, τα πανεπιστήμια, τις δημόσιες υπηρεσίες καταλαμβάνονται από ακραίους εθνικιστές φίλα προσκείμενους στο MHP.
Τι σημαίνει αυτή η μετάλλαξη για την τουρκική εξωτερική πολιτική θα είναι το θέμα του αυριανού άρθρου.
φωτογραφία αρχείου REUTERS