Του Δημήτρη Καιρίδη
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο βρίσκεται στο επίκεντρο μιας διεθνούς σύγκρουσης ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία. Η Ουκρανία υπάγεται εκκλησιαστικά στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Όμως, οι ρωσο-ουκρανικές σχέσεις δοκιμάζονται από την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και τη ρωσική υποστήριξη στους αυτονομιστές του Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία.
Η Ουκρανία διεκδικεί την ανεξαρτησία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της, όπως έκαναν στο παρελθόν και οι περισσότερες ορθόδοξες χώρες, όταν ανεξαρτητοποιήθηκαν. Η ανεξαρτητοποίηση περνά μέσα από την αναγνώρισή της από το Οικουμενικό Πατριαρχείο κι εδώ ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου καθίσταται κρίσιμος. Η πάγια πολιτική του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι να αναγνωρίζει υπό προϋποθέσεις τα αιτήματα ανεξαρτητοποίησης αρκεί αυτά να πραγματοποιούνται με «κανονικό» τρόπο, δηλαδή σύμφωνα με τους κανόνες λειτουργίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας όπως αυτοί έχουν διαμορφωθεί μέσα από την παράδοση αιώνων.
Από την άλλη μεριά, το Πατριαρχείο της Μόσχας εκπροσωπεί τη μεγαλύτερη κοινότητα Ορθόδοξων Χριστιανών στον κόσμο. Περισσότεροι από τους μισούς Ορθόδοξους Χριστιανούς παγκοσμίως υπάγονται στην εκκλησιαστική του δικαιοδοσία. Η Μόσχα έχει, κατά καιρούς, αμφισβητήσει την οικουμενικότητα του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως διεκδικώντας για τον εαυτό της τα πρωτεία. Τώρα, ωστόσο, έχει την ανάγκη του Βαρθολομαίου προκειμένου να εμποδίσει την απόσχιση της Ουκρανίας.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας επίσκεψης του στην Τουρκία, ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, τηλεφώνησε στον Βαρθολομαίο στις 4 Απριλίου. Πέντε μέρες αργότερα, ο Ουκρανός Πρόεδρος, Πέτρο Ποροσένκο, επισκέφθηκε τον Βαρθολομαίο. Μερικές εβδομάδες αργότερα, στις 13 Μαΐου, σειρά να επισκεφθεί το Φανάρι είχε ο Σεργκέι Ναρίσκιν, επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Ρωσίας. Αύριο, 31 Αυγούστου, επισκέπτεται το Φανάρι ο Ρώσος Πατριάρχης Κύριλλος, σε μια κίνηση καλής θέλησης, μετά την άρνηση του Βαρθολομαίου να επισκεφτεί τη Μόσχα.
Στο μεταξύ, στις 27 Αυγούστου, ο ειδικός ανακριτής των Ηνωμένων Πολιτειών, Ρόμπερτ Μίλλερ, επικεφαλής της έρευνας για την ανάμειξη της Ρωσίας στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016, απήγγειλε κατηγορίες εναντίον Ρώσων, οι οποίοι φέρονται να υπέκλεπταν τα ηλεκτρονικά ταχυδρομεία πολλών Ορθόδοξων εκκλησιαστικών ηγετών. Σύμφωνα με πληροφορίες, στους στόχους συμπεριλαμβάνονταν και ο Βαρθολομαίος.
Σημειωτέον, ότι μια αντίστοιχη διελκυστίνδα, με χαμηλότερη ένταση, διεξάγεται μεταξύ Σκοπίων, Βελιγραδίου και Κωνσταντινούπολης, καθώς η Ορθόδοξη Εκκλησία της ΠΓΔΜ διεκδικεί την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της από το Πατριαρχείο της Σερβίας. Διπλωματία, κατασκοπεία, γεωστρατηγικοί ανταγωνισμοί και σύγκρουση μεγάλων δυνάμεων συνθέτουν ένα περίπλοκο σκηνικό μέσα στο οποίο το Οικουμενικό Πατριαρχείο, εκπροσωπώντας μια παράδοση αιώνων, θα πρέπει με δεξιοτεχνία, όπως και στο παρελθόν, να κινηθεί, επιβεβαιώνοντας την πρωτοκαθεδρία του στην παγκόσμια κοινότητα των Ορθόδοξων Χριστιανών.