Του Δημήτρη Καιρίδη
Μέχρι πρόσφατα, η Πολωνία θεωρούνταν το καλύτερο υπόδειγμα μετάβασης από τον κομουνισμό στη δημοκρατία και την ελεύθερη αγορά και το πιο πετυχημένο παράδειγμα της θετικής επιρροής της ευρωπαϊκής ενοποίησης στη μεταμόρφωση μιας χώρας. Ξεκινώντας από πολύ χαμηλά το 1989, η Πολωνία κατάφερε να αναπτυχθεί σημαντικά και να καταστεί ισότιμο και ισχυρό μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ.
Κατά τη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής κρίσης που ξέσπασε το 2008, η Πολωνία ήταν η μόνη χώρα της Ε.Ε. που δεν γνώρισε ύφεση. Η σύγκριση με τη γειτονική Ουκρανία είναι καταλυτική αλλά ακόμα και σε σχέση με χώρες όπως η Ουγγαρία, που ξεκίνησαν από υψηλότερο σημείο, η Πολωνία τα κατάφερε πολύ καλύτερα. Με λίγα λόγια, η τελευταία τριακονταετία ήταν η ευτυχέστερη περίοδος της νεότερης ιστορίας της Πολωνίας, μιας χώρας που γνώρισε μεγάλες τραγωδίες από τον ανταγωνισμό των ισχυρών γειτόνων της.
Στις εκλογές του 2015, οι Πολωνοί έδωσαν την πλειοψηφία στο εθνικιστικό και υπερ-συντηρητικό Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS), υπό την ηγεσία του Γιάροσλαβ Καζίνσκι. Το κόμμα αυτό προέρχεται από την πολωνική αντικομουνιστική αντιπολίτευση και κυριαρχεί στην αγροτική και φτωχότερη ανατολική ή προπολεμική Πολωνία.
Από την πρώτη στιγμή που το PiS ήρθε στην εξουσία, προχώρησε σε εκκαθαρίσεις του κρατικού μηχανισμού, στον έλεγχο των ΜΜΕ και στην καθυπόταξη της ανεξαρτησίας της πολωνικής δικαιοσύνης. Η πολιτική του έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με βασικές ευρωπαϊκές αξίες και με το ευρωπαϊκό κεκτημένο της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, που αποτελούν προϋποθέσεις για την ένταξη μιας χώρας στην Ε.Ε. Ως αποτέλεσμα, η Πολωνία εξελίσσεται στο μεγάλο πρόβλημα της Ε.Ε. και σε μια μεγάλη δοκιμασία για το ανεπίστρεπτο της δημοκρατίας εντός της.
Μέχρι τώρα, η εμπειρία έχει αποδείξει ότι η Ε.Ε. δεν διαθέτει ισχυρούς μηχανισμούς επιβολής από τη στιγμή που μια χώρα γίνει μέλος της. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα μπορούσε να στερήσει από την Πολωνία τη ψήφο της στα ευρωπαϊκά όργανα, όμως για κάτι τέτοιο χρειάζεται ομοφωνία και η Ουγγαρία του Βίκτωρα Ορμπάν είναι αποφασισμένη να στηρίξει τη σύμμαχο Πολωνία μέχρι τέλους.
Χθες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με καθυστέρηση, αποφάσισε να παραπέμψει την Πολωνία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αν δεν σταματήσει την απόλυση της πλειοψηφίας των δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας. Επιπλέον, η Επιτροπή έχει εισηγηθεί την περικοπή των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων από τις προβληματικές χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης και τη μεταφορά των χρημάτων στη νότια Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Οι Ευρωπαίοι και, κυρίως, οι Γερμανοί διστάζουν να επέμβουν πιο δυναμικά για να μην προκαλέσουν τον πολωνικό εθνικισμό, δεδομένης και της δύσκολης ιστορίας των γερμανό-πολωνικών σχέσεων. Από την άλλη μεριά, παρά την υψηλή δημοτικότητα της πολωνικής κυβέρνησης, η συντριπτική πλειοψηφία των Πολωνών παραμένει φιλο-ευρωπαϊκή και κατανοεί τα μεγάλα οφέλη που αποκόμισε η Πολωνία από την ένταξή της στην Ε.Ε. Προς το παρόν, παίζεται ένα παιχνίδι με τη γάτα και το ποντίκι, μόνο που το ποντίκι μοιάζει να είναι η Ε.Ε. και όχι η Πολωνία.