Του Δημήτρη Καιρίδη
Συμπληρώθηκαν χθες 40 χρόνια από την έναρξη των μεταρρυθμίσεων στην Κίνα. Οι άνθρωποι στη Δύση συνεχίζουν να αντιλαμβάνονται τον χρόνο με βάση τα δικά τους γεγονότα. Γνωρίζουμε το 1929 όταν ξεκίνησε η οικονομική κρίση, το 1939 όταν ξεκίνησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, το 1969 όταν ο πρώτος άνθρωπος περπάτησε στη σελήνη, το 1989 όταν κατέρρευσε ο κομουνισμός στην Ανατολική Ευρώπη.
Όμως, από όλα αυτά τα γεγονότα και τόσα άλλα που συνέβησαν τα προηγούμενα εκατό χρόνια, ίσως το σημαντικότερο και, σίγουρα, αυτό που μονομιάς επηρέασε τις ζωές του μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων ήταν οι μεταρρυθμίσεις του Τεν Σιάο Πινγκ στην Κίνα που ξεκίνησαν το 1978-1979. Ο Ουίνστων Τσώρτσιλ ήταν σπουδαίος ηγέτης, ο Αδόλφος Χίτλερ και ο Ιωσήφ Στάλιν άφησαν ισχυρό αποτύπωμα πίσω τους, όμως ίσως ο μεγαλύτερος ηγέτης του 20ου αιώνα να πρέπει να ανακηρυχτεί ο βραχύσωμος Πινγκ, ο οποίος, αφού επιβίωσε από τις εκκαθαρίσεις του Μάο Τσε Τουνγκ, κατάφερε να αντιστρέψει τις καταστροφικές πολιτικές του και να αναστήσει την Κίνα από τα συντρίμμια που παρέλαβε.
Χάρη στις μεταρρυθμίσεις αυτές, η Κίνα άφησε πίσω της τους ανθρωποβόρους πειραματισμούς του Μάο αλλά και αιώνες παρακμής και φτώχειας και υιοθέτησε με ζήλο την ιδιωτική πρωτοβουλία, την ελεύθερη αγορά και την παγκοσμιοποίηση. Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό και δεν έχει όμοιό του στην παγκόσμια ιστορία. Αυτό που συνέβη στην Κίνα τα τελευταία 40 χρόνια δεν χωρά εύκολα σε λέξεις. Πως να κατανοήσει κανείς την αύξηση του κινεζικού ΑΕΠ κατά 80 φορές μέσα σε 40 χρόνια; Ποτέ στο παρελθόν τόσο πολλοί άνθρωποι δεν πλούτισαν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.
Μέχρι τη βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα, η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσονταν με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς. Ο μέσος άνθρωπος του 18ου αιώνα δεν ήταν ιδιαίτερα πλουσιότερος από τον μέσο άνθρωπο του 8ου μ.Χ. ή του 8ου π.Χ. αιώνα. Όμως, ακόμα και για τους εκπληκτικούς ρυθμούς ανάπτυξης που έφερε ο βιομηχανικός καπιταλισμός, η Κίνα αποτελεί μια κατηγορία από μόνη της. Πάνω από μισό δισεκατομμύριο Κινέζοι, ο πληθυσμός μιας Ευρώπης, από φτωχοί αγρότες που εξαρτούσαν την επιβίωσή τους από τις καιρικές συνθήκες και ήταν αντιμέτωποι με περιοδικούς λιμούς, εισήλθαν στη μεσαία τάξη με καταναλωτικές συνήθειες αντίστοιχες των Δυτικών. Για παράδειγμα, το 1978 ο συνολικός αριθμός των Κινέζων τουριστών ήταν μηδέν. Το 2018 υπολογίζεται ότι πάνω από 120 εκατομμύρια Κινέζοι ταξίδεψαν στο εξωτερικό.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Κίνα δεν έχει προβλήματα και ότι δεν υπάρχουν εκατομμύρια φτωχοί Κινέζοι, κυρίως στο εσωτερικό της αχανούς αυτής χώρας. Ούτε βέβαια ότι αυτή η ανάπτυξη δεν έχει ένα τεράστιο περιβαντολογικό κόστος. Και, φυσικά, δύσκολα μπορεί να συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς στο διηνεκές.
Όμως, σημαίνει, τουλάχιστον, δυο πολύ σημαντικά πράγματα. Πρώτον, ότι η άνοδος της Κίνας ή, καλύτερα, η επιστροφή της ως παγκόσμιας δύναμης αλλάζει τα γεω-πολιτικά δεδομένα. Και, δεύτερον, η ταχύτητα με την οποία συνέβη θα έπρεπε να πείσει και τον πιο δύσπιστο, ιδίως τον καλοβολεμένο Δυτικό, για τη δύναμη της παγκοσμιοποίησης, του ελεύθερου εμπορίου και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, με άλλα λόγια, του καπιταλισμού να δημιουργεί ανείπωτο πλούτο και ισχύ.