Του Δημήτρη Καιρίδη
Μόλις η Ευρώπη συνήλθε από την κρίση του ευρώ και την προσφυγική κρίση και μόλις προσπέρασε ή άρχιζε να συμβιβάζεται με μια σειρά από εκλογικές αναμετρήσεις που της στοίχισαν (από τη βαρουφακιάδα του 2015, το Brexit και την εκλογή Τραμπ το 2016, τις γερμανικές εκλογές και το καταλανικό δημοψήφισμα το 2017), ήρθε η Ιταλία, με τις εκλογές της 4ης Μαρτίου του 2018, για να την επαναφέρει σε κρίση.
Λέγεται πως η Ιταλία αποτελεί μια Ευρώπη σε σμίκρυνση: απαρτίζεται από έναν πολύ ευρωπαϊκό βορρά, δυναμικό και εξαγωγικό, και έναν μεσογειακό νότο, καθυστερημένο και εθισμένο στις επιδοτήσεις από τη Ρώμη. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο ότι το νέο ιταλικό κοινοβούλιο αποτυπώνει μια σειρά από πανευρωπαϊκές τάσεις: μια ενισχυμένη ακροδεξιά στον βορρά με τη Λίγκα και έναν κυρίαρχο αριστερίστικο λαϊκισμό στον νότο με το Κίνημα των 5 Αστεριών. Τα παραδοσιακά κόμματα, και ιδίως η άλλοτε κραταιά ιταλική κεντροαριστερά, καταποντίσθηκαν.
Όπως και αλλού, η έκρηξη του λαϊκισμού αντικατοπτρίζει την κρίση των συστημικών κομμάτων που κυβέρνησαν την Ιταλία σε όλη τη μεταψυχροπολεμική εποχή. Σε όλο αυτό το διάστημα, η Ιταλία είχε τις χειρότερες οικονομικές επιδόσεις μεταξύ των αναπτυγμένων οικονομιών του κόσμου. Εδώ και δυο δεκαετίες το βιοτικό επίπεδο παραμένει στάσιμο και τα καλύτερα ιταλικά μυαλά μεταναστεύουν. Το πρόβλημα είναι ότι η ιταλική παρακμή δεν αντιμετωπίζεται με αύξηση των ελλειμμάτων αλλά με επώδυνες μεταρρυθμίσεις. Όπως και αλλού, ο λαϊκισμός απαντά με λάθος τρόπο, ενίοτε καταστροφικό, σε σωστά και υπαρκτά ερωτήματα.
Η Ιταλία υπήρξε παραδοσιακά ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ευρωπαϊκής ιδέας. Η ιδρυτική συνθήκη της Ε.Ε. υπογράφηκε στη Ρώμη. Για πρώτη φορά, απέκτησε μια ευρω-σκεπτικιστική κυβέρνηση. Επιπλέον, η Ιταλία δεν είναι Ελλάδα. Είναι πολύ μεγάλη χώρα και οικονομία. Προς το παρόν, οι αγορές είναι ανήσυχες αλλά όχι πανικόβλητες χάρη και στην πολιτική του έτερου Ιταλού στην ΕΚΤ, του Μάριο Ντράγκι. Θα έχει ενδιαφέρον η διαπραγμάτευση στο τρίγωνο Βερολίνου-Παρισιού-Ρώμης και η διαχείριση της σύγκρουσης βορρά-νότου. Στο μεταξύ, η αναταραχή δυσκολεύει την «καθαρή έξοδο» της Ελλάδας στις αγορές το φθινόπωρο.