Του Δημήτρη Καιρίδη
Καθώς η τουρκική κυβέρνηση α) έχει ανακοινώσει ότι θα ξεκινήσει διερευνητικές γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, σε συνεννοήση με τους Τουρκοκυπρίους, την κυβέρνηση τον οποίων μόνο η Τουρκία αναγνωρίζει διεθνώς, και καθώς β) η Τουρκία συνεχίζει να εκτοξεύει απειλές εναντίον της Exxon και κάθε άλλης εταιρίας που τολμά να ακολουθεί τις αποφάσεις της κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας, της μόνης διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης στο νησί, αξίζει κανείς να μελετήσει την εξέλιξη των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων, ιδίως το τελευταίο διάστημα, από την οποία θα κριθεί, σε μεγάλο βαθμό, η έκβαση του γεω-στρατηγικού ανταγωνισμού που έχει αναπτυχθεί στην Ανατολική Μεσόγειο, πέριξ των ενεργειακών κοιτασμάτων που φαίνεται ότι υπάρχουν επί της κυπριακής ΑΟΖ.
Η εξέλιξη των σχέσεων αυτών αποτυπώνεται με καθαρότητα στην έκθεση που δημοσίευσε πριν από μερικές εβδομάδες το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων των Η.Π.Α., το περίφημο Council on Foreign Relations, το οποίο αποτελεί την πιο έγκυρη έκφραση του αμερικανικού κατεστημένου σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Για το λόγο αυτό, αξίζει να διαβαστεί με προσοχή στην Ελλάδα. Στον πρόλογο της έκθεσης, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου, Richard N. Haas, αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Έχει έρθει πλέον η ώρα για τις Η.Π.Α. να αναθεωρήσουν την προσέγγισή τους προς την Τουρκία. Αυτό που παρατηρούμε είναι μια αργή μεν αλλά σταθερή κατάρρευση μιας σχέσης. Η Τουρκία μπορεί να είναι σύμμαχος επίσημα, αλλά δεν είναι συνεργάτης. Ούτε είναι και δημοκρατία. Όπως υποστηρίζει ο Steven A. Cook (ο συγγραφέας) στη νέα έκθεση του Συμβουλίου (Εξωτερικών Σχέσεων), οι Η.Π.Α. και η Τουρκία δεν προσβλέπουν στα ίδια συμφέροντα και αξίες και οι σχέσεις τους έχουν σημαδευτεί από αβεβαιότητα και καχυποψία. Αν και η διμερής σχέση ανέκαθεν είχε κάποιες στιγμές σύγχυσης, η υπέρτερη απειλή της Σοβιετικής Ένωσης επέτρεπε στις δύο χώρες να ξεπερνούν τις διαφωνίες τους. Σήμερα, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, οι Η.Π.Α. και η Τουρκία συχνά βρίσκονται σε διαφορετικές πλευρές σε μια πληθώρα κρίσιμων ζητημάτων.
Η Τουρκία δεν μπορεί να χωρέσει σε καλούπι. Δεν είναι ένας πραγματικός σύμμαχος, ούτε και ένας στρατηγικός αντίπαλος ή εχθρός. Αντ΄αυτού, όπως περιγράφει ο Cook, η Τουρκία είναι ένας ανταγωνιστής, του οποίου οι ηγέτες απεχθάνονται την ηγεμονία των Η.Π.Α. και θέλουν να μεταβάλουν την περιφερειακή πολιτική τάξη που ευνοεί την αμερικάνικη κυριαρχία.»
Με λίγα λόγια, η έκθεση περιγράφει την «αλλαγή υποδείγματος» (paradigm shift) στις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις καθώς η Τουρκία παύει να είναι ένας στρατηγικός εταίρος των Η.Π.Α. και συχνά εμφανίζεται ως ανταγωνιστής της αμερικανικής ηγεμονίας στην περιοχή. Αλλά γι’ αυτήν την αλλαγή, τις συνέπειές της και τα άλλα ενδιαφέροντα της έκθεσης θα γράψουμε στο αυριανό τρίτο και τελευταίο άρθρο.