*Του Κώστα Σαρικά
Στην Τανάγρα, εκεί όπου βρίσκεται σε εξέλιξη το μεγαλύτερο εξοπλιστικό πρόγραμμα της Πολεμικής Αεροπορίας, η εικόνα έχει αλλάξει οριστικά. Ο «after burning» ρυθμός που τα παλαιότερα F-16 block 52 μετατρέπονται σε ψηφιακά Viper, με τις χαρακτηριστικές κεραίες και το νέο «πρόσωπο» του Block 72, προκαλεί έντονη ικανοποίηση στο Αεροπορικό Επιτελείο.
Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού βρίσκεται πλέον ξεκάθαρα εντός χρονοδιαγράμματος, με ανοιχτό μάλιστα το ενδεχόμενο να ολοκληρωθεί ακόμη και νωρίτερα από τον αρχικό σχεδιασμό, που έκανε λόγο για πλήρη επιχειρησιακή ένταξη έως τα τέλη του 2027.
Ήδη, με την παράδοση του 42ου Viper το φθινόπωρο του 2025, το πρόγραμμα έφτασε και επίσημα στο «μέσον της διαδρομής», όπως τόνισαν Lockheed Martin και ΕΑΒ. Με βάση τον σημερινό ρυθμό, μέχρι τα τέλη του έτους ο στόλος των αναβαθμισμένων μαχητικών αναμένεται να αγγίξει τα 46 αεροσκάφη, κάτι που επιβεβαιώνει ότι η ΕΑΒ έχει πλέον αποκτήσει σταθερό και υψηλό ρυθμό παραγωγής, αφήνοντας πίσω τις παιδικές ασθένειες της εκκίνησης.
Από την πρώτη απόφαση στο σήμερα – Ένα πρόγραμμα εθνικής προτεραιότητας
Η απόφαση για τον εκσυγχρονισμό των F-16 σε διαμόρφωση Viper πάρθηκε σε μια περίοδο που η ισορροπία ισχύος στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο έτεινε επικίνδυνα να ανατραπεί. Η Τουρκία επένδυε σε νέα οπλικά συστήματα, σε ραντάρ AESA, σε εκτεταμένη χρήση UAV και σε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της δικής της αεροπορικής ισχύος.
Για την Αθήνα, το δίλημμα ήταν σαφές: είτε αφήνει τα πλέον σύγχρονα F-16 της (τα Block 52+ και Block 52+ Advanced) να «γεράσουν» τεχνολογικά, είτε προχωρά σε ένα άλμα γενιάς, μετατρέποντάς τα σε μαχητικά με δυνατότητες που ακουμπούν – σε αρκετούς τομείς – την 5η γενιά. Η επιλογή της δεύτερης οδού, με εκσυγχρονισμό 83 αεροσκαφών σε διαμόρφωση Block 72 Viper, αποτέλεσε πυλώνα της νέας αμυντικής πολιτικής.
Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε ώστε να υλοποιηθεί στην Ελλάδα, στις εγκαταστάσεις της ΕΑΒ στην Τανάγρα, με την τεχνική υποστήριξη της Lockheed Martin. Αυτό σημαίνει μεταφορά τεχνογνωσίας, επένδυση σε υποδομές, προσλήψεις εξειδικευμένου προσωπικού και ουσιαστική αναβάθμιση της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας. Αν και αρχικά υπήρξαν ανησυχίες για καθυστερήσεις, η εικόνα της τελευταίας διετίας είναι εντελώς διαφορετική: η ΕΑΒ έχει αυξήσει θεαματικά την παραγωγικότητά της, με τις παραδόσεις να επιταχύνονται.
Χαρακτηριστικό είναι ότι την περίοδο 2024-2025 παραδόθηκαν 20 αεροσκάφη μέσα σε έναν χρόνο.
46 Viper μέχρι το τέλος του έτους – Ρυθμός που «κλειδώνει» την επιτυχία
Ο ρυθμός των 46 εκσυγχρονισμένων Viper έως τα τέλη του 2025 δεν είναι απλώς «ικανοποιητικός». Επιτρέπει στο Επιτελείο να μιλά πλέον με συγκρατημένη αισιοδοξία ακόμα και για πρόωρη ολοκλήρωση του προγράμματος, ίσως και πριν από το ορόσημο του 2027, εφόσον διατηρηθεί η ίδια δυναμική και δεν υπάρξουν διεθνείς ανατροπές στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Παράλληλα, η σταθερή ροή παραδόσεων επιτρέπει στην Πολεμική Αεροπορία να οργανώνει καλύτερα την οργάνωση στις Πολεμικές Μοίρες.
- Μοίρες που παραλαμβάνουν τα νέα Viper μπαίνουν σε φάση εντατικής εκπαίδευσης.
- Άλλες Μοίρες συνεχίζουν την αποστολή επιφυλακής με τα μη αναβαθμισμένα ακόμη F-16, ώστε να μη δημιουργηθεί κενό στην αεράμυνα.
- Ο στόλος ανανεώνεται σταδιακά, χωρίς να παρουσιάζεται κενό στις εκπαιδευτικές και επιχειρησιακές αποστολές της Πολεμικής Αεροπορίας πόσο μάλλον στην επιτήρηση του Αιγαίου.
Η σταδιακή αυτή μετάβαση είναι κρίσιμη καθώς επιτρέπει στους χειριστές να «γράψουν» ώρες στο νέο κόκπιτ, να εξοικειωθούν με τα συστήματα και να διαμορφώσουν νέες τακτικές, ενώ ταυτόχρονα διατηρείται ακέραια η αποτρεπτική ισχύς.
Τι φέρνει το Viper – Από το ραντάρ AESA στο ψηφιακό κόκπιτ
Ο εκσυγχρονισμός δεν είναι μια απλή «ανακαίνιση». Πρόκειται για μια σχεδόν ριζική αναγέννηση του F-16, με πυρήνα το νέο ραντάρ και ένα πλήρως ψηφιακό σύστημα αποστολής:
- Ραντάρ APG-83 AESA: Το νέο ραντάρ τεχνολογίας ενεργής ηλεκτρονικής σάρωσης (Active Electronically Scanned Array) προσφέρει πολλαπλάσια εμβέλεια, δυνατότητα ταυτόχρονης παρακολούθησης πολλών στόχων και προηγμένες λειτουργίες αέρος-αέρος και αέρος-εδάφους. Η δυνατότητα high-resolution SAR χαρτογράφησης επιτρέπει στα ελληνικά Viper να «βλέπουν» με ακρίβεια στόχους εδάφους, ακόμη και σε δύσκολες καιρικές συνθήκες ή έντονη ηλεκτρονική παρεμβολή.
- Νέος ψηφιακός υπολογιστής αποστολής και αρχιτεκτονική avionics: Ο ισχυρότερος mission computer επιτρέπει την ταυτόχρονη επεξεργασία δεδομένων από ραντάρ, αισθητήρες, σκοπευτικό επί κράνους, όπλα και ζεύξεις δεδομένων, προσφέροντας ένα πραγματικά «δικτυοκεντρικό» αεροσκάφος.
- Μεγάλη κεντρική οθόνη & νέο κόκπιτ: Η αντικατάσταση των παλαιών οθονών με μια μεγάλη, υψηλής ανάλυσης κεντρική οθόνη αλλάζει τη φιλοσοφία εργασίας του χειριστή. Πλέον, ο ιπτάμενος έχει μπροστά του ένα ενιαίο «ταμπλό» που συνδυάζει χάρτες, δεδομένα ραντάρ, εικόνα από το SNIPER pod και πληροφορίες όπλων, μειώνοντας δραστικά τον φόρτο εργασίας.
- AGCAS & PARS – Ασφάλεια χειριστή: Στη διαμόρφωση Viper ενσωματώνεται το Automatic Ground Collision Avoidance System (AGCAS) και το Pilot Activated Recovery System (PARS), συστήματα που μπορούν να σώσουν τόσο τον χειριστή όσο και το αεροσκάφος σε περίπτωση απώλειας προσανατολισμού ή επικίνδυνης βύθισης.
- Συστήματα επικοινωνιών και Link-16: Η δυνατότητα μετάδοσης και λήψης δεδομένων σε πραγματικό χρόνο με άλλα αεροσκάφη, πλοία, επίγειους σταθμούς και –στο μέλλον– UAV, μετατρέπει το Viper σε «κόμβο» πληροφορίας στο πεδίο μάχης.
Με απλά λόγια, η αναβάθμιση σε Viper μετατρέπει το ελληνικό F-16 από ένα άξιο μαχητικό 4,5ης γενιάς σε μια πλατφόρμα προηγμένης δικτυοκεντρικής αεροπορικής ισχύος, ικανή να «δέσει» με τα Rafale και τα επερχόμενα F-35.
Όπλα και τακτικές – Τα Viper ως πολλαπλασιαστής ισχύος
Η πλήρης αξιοποίηση των Viper έρχεται όταν συνδυαστούν με τα κατάλληλα όπλα και αισθητήρες. Το νέο ραντάρ AESA και το ψηφιακό κόκπιτ επιτρέπουν:
- Βολές πέραν του οπτικού ορίζοντα (BVR) με AIM-120 AMRAAM, αξιοποιώντας στο έπακρο την αυξημένη εμβέλεια ανίχνευσης και την καλύτερη ικανότητα ιχνηλάτησης στόχων.
- Επιχειρήσεις κρούσης ακριβείας με JDAM, Paveway και – όπου υπάρχει διαθεσιμότητα – stand-off όπλα τύπου JSOW, με την υποστήριξη του SNIPER ATP για εντοπισμό και κατάδειξη στόχων σε πολύ μεγάλες αποστάσεις. Συνδυασμό αισθητήρων (ραντάρ, pod, Link-16) για στοχοποίηση σε περιβάλλον έντονης αντιαεροπορικής άμυνας.
Κομβικής σημασίας είναι και ο ρόλος του σκοπευτικού επί κράνους (JHMCS) για μάχη μικρών αποστάσεων, όπου σε συνδυασμό με τα υπερ-ευέλικτα βλήματα IRIS-T δίνει στους Έλληνες χειριστές ένα σαφές τακτικό πλεονέκτημα στο dogfight. Με αυτά τα δεδομένα, κάθε Viper που προσγειώνεται στην Τανάγρα μετά τον εκσυγχρονισμό δεν είναι απλώς «ένα ακόμη F-16». Είναι ένας πολλαπλασιαστής ισχύος που αναβαθμίζει ολόκληρη τη δομή μάχης της Πολεμικής Αεροπορίας.
Αιγαίο & Ανατολική Μεσόγειος – Τι αλλάζει επιχειρησιακά
Η ένταξη των Viper στις Μοίρες της Πολεμικής Αεροπορίας έχει ήδη άμεσο αντίκτυπο στην επιχειρησιακή εικόνα πάνω από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο:
1. Καλύτερη επίγνωση τακτικής κατάστασης
Χάρη στο AESA και στο Link-16, τα ελληνικά πληρώματα έχουν πιο καθαρή εικόνα για το τι συμβαίνει στον εναέριο χώρο. Στόχοι που παλαιότερα απαιτούσαν συνεργασία πολλών μέσων για να εντοπιστούν, πλέον εμφανίζονται σε πραγματικό χρόνο στο κόκπιτ.
2. Πιο αποτελεσματική αεράμυνα νησιών και κρίσιμων υποδομών
Η δυνατότητα ταυτόχρονης παρακολούθησης και εμπλοκής πολλαπλών στόχων, σε συνδυασμό με την αυξημένη εμβέλεια, επιτρέπει στα Viper να καλύπτουν μεγαλύτερο όγκο χώρου με λιγότερα αεροσκάφη. Αυτό σημαίνει πιο πυκνή και αξιόπιστη «ομπρέλα» προστασίας για νησιά, βάσεις και κρίσιμες υποδομές.
3. Επιχειρήσεις κρούσης σε βάθος
Με τα κατάλληλα stand-off όπλα, τα Viper μπορούν να προσβάλλουν στόχους βαθιά στην ενδοχώρα ή σε εχθρικές βάσεις, χωρίς να χρειάζεται να εισέλθουν σε «ζώνες θανάτου» αντιαεροπορικών συστημάτων.
4. Υποστήριξη συμμαχικών επιχειρήσεων
Η διαλειτουργικότητα με ΝΑΤΟϊκές πλατφόρμες σημαίνει ότι τα ελληνικά Viper μπορούν να ενταχθούν σε πολυεθνικά πακέτα κρούσης ή αεράμυνας, αυξάνοντας τον ρόλο της Ελλάδας ως πυλώνα σταθερότητας στη νοτιοανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας.
Viper, Rafale, F-35 – Ο συνδυασμός ισχύος της ΠΑ
Ο εκσυγχρονισμός των F-16 σε Viper δεν είναι ένα μεμονωμένο πρόγραμμα. Εντάσσεται σε μια συνολική αρχιτεκτονική αεροπορικής ισχύος, όπου:
- Τα Rafale F3R ήδη επιχειρούν με προηγμένα ραντάρ AESA, βλήματα Meteor και SCALP/Exocet, δημιουργώντας ένα ισχυρό «μακρύ χέρι» για την Πολεμική Αεροπορία.
- Τα μελλοντικά F-35A θα προσθέσουν ικανότητες στελθ, βαθιάς διείσδυσης και προηγμένης συλλογής πληροφοριών.
- Τα Viper αναλαμβάνουν τον ρόλο της «ραχοκοκαλιάς», παρέχοντας μαζικό και τεχνολογικά ανώτερο στόλο, ικανό να επιχειρεί σε αρμονία με τα Rafale και τα F-35, μέσα από κοινά δίκτυα δεδομένων και κοινές τακτικές.
Σε αυτή την εικόνα πρέπει να προστεθεί και η απόφαση για αναβάθμιση 38 F-16 Block 50 σε Viper, που ανοίγει τον δρόμο για συνολικό στόλο 121 μαχητικών Viper μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Όταν η επιλογή αυτή γίνει πράξη, η Ελλάδα θα διαθέτει έναν από τους πιο ομοιογενείς και ισχυρούς στόλους F-16 παγκοσμίως, μειώνοντας το κόστος υποστήριξης και αυξάνοντας κατακόρυφα την επιχειρησιακή διαθεσιμότητα.
ΕΑΒ και βιομηχανική διάσταση – Η Ελλάδα αναβαθμίζει μαχητικά 4ης+ γενιάς
Πέρα από τα καθαρά επιχειρησιακά οφέλη, το πρόγραμμα Viper αποτελεί και σχολείο για την ελληνική αμυντική βιομηχανία.
Η ΕΑΒ, μετά τις γνωστές περιπέτειες και καθυστερήσεις του παρελθόντος, καλείται να διαχειριστεί ένα πρόγραμμα υψηλής τεχνολογίας, με αυστηρά χρονοδιαγράμματα και διεθνείς δεσμεύσεις. Η μέχρι στιγμής πορεία δείχνει ότι:
- Έχει αποκτήσει τεχνογνωσία σε επίπεδο δομικών εργασιών, ηλεκτρονικών, software και ολοκλήρωσης συστημάτων.
- Μπορεί, στο μέλλον, να διεκδικήσει ρόλο σε αντίστοιχα προγράμματα άλλων χωρών ή σε αναβαθμίσεις τρίτων χρηστών, εφόσον υπάρξει πολιτική βούληση και κατάλληλες συμφωνίες αντισταθμιστικών/βιομηχανικής συνεργασίας.
- Δημιουργεί καλύτερες προοπτικές για τους Έλληνες τεχνικούς, μηχανικούς και επιστήμονες, που μέχρι πρότινος έβλεπαν την ΕΑΒ ως μια στατική, προβληματική εταιρεία.
Ταυτόχρονα, η στενή συνεργασία με τη Lockheed Martin και τις αμερικανικές αρχές ενισχύει το στρατηγικό αποτύπωμα της χώρας στο πλαίσιο των ελληνοαμερικανικών σχέσεων και της ευρύτερης ΝΑΤΟϊκής αρχιτεκτονικής.
Το νέο επιχειρησιακό και γεωστρατηγικό αποτύπωμα
Ο εκσυγχρονισμός των F-16 σε διαμόρφωση Viper μεταφράζεται συνολικά για Πολεμική Αεροπορία:
1. Ποιοτικό άλμα δυνατοτήτων
Η ΠΑ αποκτά ένα μεγάλο αριθμό μαχητικών με ραντάρ AESA, ψηφιακό κόκπιτ, προηγμένα συστήματα ασφαλείας και πλήρη δικτυοκεντρική αρχιτεκτονική.
2. Ομοιογενή, ισχυρό στόλο για τα επόμενα 20+ χρόνια
Τα Viper, σε συνδυασμό με τα Rafale και τα F-35, δίνουν στην Ελλάδα τη βεβαιότητα ότι μέχρι τη δεκαετία του 2040 θα διαθέτει αεροπορική ισχύ πρώτης γραμμής, ικανή να αντιμετωπίσει κάθε περιφερειακή απειλή.
3. Ενίσχυση της αποτροπής απέναντι στην Τουρκία
Κάθε νέο Viper που εντάσσεται στις Μοίρες στέλνει ένα σαφές μήνυμα στην Άγκυρα: η Ελλάδα δεν παρακολουθεί παθητικά τις εξελίξεις, αλλά επενδύει συστηματικά στην ποιοτική της υπεροχή.
4. Αναβάθμιση της θέσης της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ
Με έναν από τους πλέον προηγμένους στόλους F-16 στην Ευρώπη και πλήρη διαλειτουργικότητα με Rafale και, σύντομα, F-35, η χώρα μας μετατρέπεται σε κομβικό παίκτη στην αεράμυνα της νοτιοανατολικής πτέρυγας της Συμμαχίας.
5. Ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας
Η εμπειρία που αποκτά η ΕΑΒ από το πρόγραμμα Viper δημιουργεί προϋποθέσεις για επόμενα βήματα – από την υποστήριξη και αναβάθμιση άλλων τύπων μέχρι την ενεργότερη συμμετοχή σε διεθνή προγράμματα.
Καθώς η κλεψύδρα του χρόνου γυρίζει ανάποδα και τα Viper πλησιάζουν στην πλήρη επιχειρησιακή τους ωρίμανση, γίνεται σαφές ότι το πρόγραμμα αποτελεί κεντρικό στοίχημα της Πολεμικής Αεροπορίας για να διατηρήσει την επιχειρησιακή της υπεροχή.