Του Κώστα Σαρικά
Αν η διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ υπογραφεί εντός του 2024 το πρώτο stealth μαχητικό 5ης γενιάς F-35 μπορεί να βαφτεί στα χρώματα της HAF ακόμα και εντός του 2027. Η Πολεμική Αεροπορία με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζει τα πρώτα slots στη γραμμή παραγωγής στο εργοστάσιο της κατασκευάστριας εταιρείας, το οποίο βρίσκεται στην ιταλική πόλη Cameri κοντά στο Μιλάνο.
Πρόκειται για το μοναδικό εργοστάσιο της Lockheed Martin στην Ευρώπη, όπου κατασκευάζονται τα «αόρατα» αεροσκάφη, τα οποία προορίζονται για τις χώρες της «γηραιάς» ηπείρου.
Σύμφωνα με όσα διαρρέουν και οι δύο πλευρές, εντός των επόμενων εβδομάδων και σίγουρα πριν τα τέλη Φεβρουαρίου, θα φτάσει επιτέλους στην Αθήνα η αμερικανική LOA, η οποία θα σηματοδοτεί την έναρξη των τελικών διαπραγματεύσεων. Θα προηγηθεί η τυπική – όπως φάνηκε πλέον από τις δηλώσεις Μπλίνκεν στην Κρήτη – έγκριση από το Κογκρέσο, για να ακολουθήσει η προβλεπόμενη επίσης τυπική διαδικασία επιστροφής της απόφασης στο State Department.
Eντός δύο εβδομάδων και εάν δεν κατατεθούν ενστάσεις, η LOA θα αποσταλεί στην Ελλάδα μέσω της πρεσβείας. Με το επόμενο βήμα να αφορά την έναρξη των διαπραγματεύσεων μεταξύ της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων του ΥΠΕΘΑ και της Πολεμικής Αεροπορίας από τη μια πλευρά και του αμερικανικού JPO F-35 και της κατασκευάστριας εταιρείας Lockheed Martin από την άλλη.
Σε αυτές, η Ελλάδα θα πρέπει να καταλήξει μεταξύ άλλων στον αριθμό των μαχητικών F-35 που θα αποκτήσει και εάν πράγματι η συμφωνία θα προβλέπει την αγορά 20 αεροσκαφών ή για δημοσιονομικούς λόγους αποφασιστεί η απόκτηση μικρότερου αριθμού αεροσκαφών σε πρώτη φάση με option για αγορά και άλλων τα επόμενα χρόνια. Ήδη πάντως έχει αποφασιστεί η συμφωνία να μην περιλαμβάνει SSI (αντισταθμιστικά οφέλη), με την Πολεμική Αεροπορία να αναλαμβάνει η ίδια την κατασκευή των υποδομών στην 117 Πτέρυγα Μάχης στην Ανδραβίδα.
Σε κάθε περίπτωση πάντως ακόμα και εάν πράγματι η συμφωνία θα προβλέπει την παράδοση των πρώτων F-35 ακόμα και στα τέλη του 2027, αυτά τα μαχητικά θα παραμείνουν αρχικά στις ΗΠΑ για αρκετά μεγάλο διάστημα, καθώς σε αυτά θα εκπαιδευτούν εκεί οι πρώτοι Έλληνες ιπτάμενοι.
Το ιστορικό της απόκτησης των stealth μαχητικών
Ήταν Φεβρουάριος του 2017 όταν η ελληνική κυβέρνηση είχε αποστείλει στις ΗΠΑ το αρχικό αίτημα PA (Price and Availability) με τη διαδικασία της διακρατικής συμφωνίας FMS (Foreign Military Sales) για αγορά 20 μαχητικών F-35. Πέντε μήνες μετά το αρμόδιο για τις πωλήσεις του stealth μαχητικού JPO (Joint Program Office) ενημέρωσε την Αθήνα για το «fly away» κόστος ανά αεροσκάφος στα 85 εκατομμύρια δολάρια, ενώ το συνολικό πακέτο που θα περιλάμβανε την εκπαίδευση και την αρχική υποστήριξη για τρία χρόνια άγγιζε τα 2,5 εκατομμύρια δολάρια.
Ήδη με την κίνηση της αυτή η Ελλάδα μπήκε στη διαδικασία να δεσμεύσει τις πρώτες θέσεις στη γραμμή παραγωγής με σαφή χρονοδιαγράμματα παράδοσης σε περίπτωση συμφωνίας. Δύο χρόνια αργότερα, μέσα στη συμφωνία αναβάθμισης των 84 μαχητικών F-16 σε διαμόρφωση Viper είχε συμπεριληφθεί και η κατάρτιση μελέτης ενσωμάτωσης των F-35 στο ελληνικό σύστημα αεράμυνας.
Το ενδιαφέρον της Αθήνας για απόκτηση μαχητικών 5ης γενιάς επιβεβαιώθηκε με την επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον τον Ιανουάριο του 2020, ενώ άρχισαν εντατικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών για τα τεχνικά μέρη της συμφωνίας. Πέρασαν δυόμιση χρόνια για να αποστείλει η ελληνική κυβέρνηση επιστολή LOR τον Ιούνιο του 2022, με την οποία εξέφρασε το επίσημο έγγραφο ενδιαφέρον της για αγορά 20 συν 20 μαχητικών. Και ενώ η απάντηση από τις ΗΠΑ μέσω LOA αναμενόταν ακόμα και πριν τις εθνικές εκλογές το καλοκαίρι του 2023, οι γεωπολιτικές εξελίξεις και κυρίως τα ανοιχτά ζητήματα με την Τουρκία έβαλαν «φρένο» στην Ουάσιγκτον.
Φωτογραφία αρχείου Reuters