*Του Κώστα Σαρικά
Η «μάχη του βυθού» μόλις άρχισε και όλα δείχνουν ότι θα διαρκέσει με δεδομένο ότι οριστικές αποφάσεις για καινούργια υποβρύχια δεν αναμένονται στο άμεσο μέλλον.
Το Πολεμικό Ναυτικό έχει βάλει σε πρώτο πλάνο την ενίσχυση του στόλου υποβρυχίων του, με στόχο την αναβάθμιση της αποτρεπτικής ισχύος της χώρας τις επόμενες δεκαετίες και ήδη προχωρά στις πρώτες διερευνητικές κινήσεις.
Στο τραπέζι βρίσκονται ήδη προτάσεις από Γερμανία, Γαλλία, Σουηδία – και πλέον και από τη Νότια Κορέα, με την Hanwha Ocean να καταθέτει ένα ιδιαίτερα δελεαστικό πακέτο.
Μια πρόταση που, σύμφωνα με πηγές του Ναυτικού Επιτελείου, αναμένεται να λειτουργήσει θετικά, καθώς αυξάνει τον ανταγωνισμό, ανεβάζει τις επιλογές και δημιουργεί προοπτικές πολλαπλών ωφελημάτων: από τη μείωση του κόστους έως τη συμμετοχή της εγχώριας ναυπηγικής βιομηχανίας.
Η κορεατική «σφήνα» – Hanwha Ocean
Η πιο πρόσφατη πρόταση έρχεται από τη Νότια Κορέα και τη Hanwha Ocean (πρώην DSME). Η Σεούλ προσφέρει ένα πακέτο δύο σκέλων:
1. Αναβάθμιση των 214HN: πλήρες πακέτο MLU με νέα σόναρ, ηλεκτρονικά, περισκόπια, σύστημα διαχείρισης μάχης και αντίμετρα. Στόχος να παραμείνουν σε κορυφαίο επίπεδο επιχειρησιακής αξίας για τουλάχιστον δύο δεκαετίες ακόμη.
2. Νέα υποβρύχια KSS-III: τα υποβρύχια κλάσης Dosan Ahn Chang-ho είναι σκάφη άνω των 3.000 τόνων, με AIP και μπαταρίες λιθίου, που διαθέτουν κάθετες κυψέλες εκτόξευσης (VLS) για πυραύλους κρουζ ή βαλλιστικούς, καθώς και τορπιλοσωλήνες 533 χιλ.
Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι η δυνατότητα υποβρύχιας εκτόξευσης πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς – μια ικανότητα που καμία χώρα στη Μεσόγειο δεν διαθέτει σήμερα. Η Batch-I έκδοση φέρει 6 κελιά VLS, ενώ η Batch-II φέρει 10, με δυνατότητα εκτόξευσης του βαλλιστικού Hyunmoo-4-4 εμβέλειας 500 χλμ. Ακόμα κι αν αυτό δεν προσφέρεται προς εξαγωγή, η ύπαρξη δυνατοτήτων για πυραύλους κρουζ αλλάζει ριζικά το ισοζύγιο ισχύος.
Σημαντικό επίσης είναι ότι οι Κορεάτες δεσμεύονται να εμπλέξουν τα ελληνικά ναυπηγεία στην κατασκευή και τον εκσυγχρονισμό, μεταφέροντας τεχνογνωσία και ενισχύοντας την εγχώρια αμυντική βιομηχανία.
Οι ανταγωνιστές – ένα σκληρό παιχνίδι
Η πρόταση της Hanwha Ocean έρχεται να ταράξει τα νερά. Μέχρι πρότινος, φαβορί θεωρούνταν η γερμανική TKMS, κατασκευάστρια των 214HN. Οι Γερμανοί προσφέρουν το αναβαθμισμένο Type209/1400 mod, με σαφώς βελτιωμένες δυνατότητες έναντι των υφιστάμενων 214.
Η γαλλική Naval Group μπαίνει με το ScorpeneEvolved αλλά και την πιθανότητα του μεγαλύτερου Barracuda, ενώ η σουηδική Saab διεκδικεί με το υπερσύγχρονο A26, το οποίο θεωρείται από πολλούς ως ιδιαίτερα ελκυστική πρόταση.
Με τη νοτιοκορεατική «σφήνα», η Αθήνα αποκτά ένα σημαντικό διαπραγματευτικό όπλο. Ο ανταγωνισμός ανεβάζει τις επιλογές, πιέζει το κόστος προς τα κάτω και αναγκάζει τους υποψήφιους προμηθευτές να δεσμευτούν περισσότερο σε συμπαραγωγή και βιομηχανική συνεργασία.
Ο υποβρύχιος στόλος σήμερα – το στολίδι του Αιγαίου
Η Ελλάδα επιχειρεί σήμερα με τέσσερα Type214HN «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ», ένα εκσυγχρονισμένο Type 209/1500 AIP («Ωκεανός») και τέσσερα παλαιότερα 209, τα οποία σταδιακά αποσύρονται.
Τα υποβρύχια 214 αποτελούν τα «game changer» οπλικά συστήματα του Αιγαίου, χάρη στο σύστημα πρόωσης AIP, το εξαιρετικά χαμηλό ακουστικό αποτύπωμα και τον προηγμένο εξοπλισμό τους. Δεν είναι τυχαίο ότι η παρουσία τους έχει αλλάξει ριζικά την ισορροπία ισχύος έναντι της Τουρκίας, καθώς αρκεί η υποψία ότι ένα τέτοιο σκάφος κινείται αθέατο στα βάθη για να «παγώσει» κάθε επιθετικό σχεδιασμό.
Ο Στόλος πλέον ενισχύεται με νέες τορπίλες βαρέως τύπου DM2A4 SeaHake Mod 4 και σύγχρονα αντίμετρα, όμως η ανάγκη για αναβάθμιση μέσης ζωής (MLU) είναι πλέον αδήριτη. Το Πολεμικό Ναυτικό θέλει τα 214HN να παραμείνουν αιχμή του δόρατος μέχρι τη δεκαετία του 2040, κάτι που σημαίνει νέο σύστημα διαχείρισης μάχης, αναβαθμισμένα σόναρ, ηλεκτρονικά, περισκόπια και συστήματα αυτοπροστασίας.
Παράλληλα, το Επιτελείο έχει εισηγηθεί την απόκτηση τεσσάρων νέων υποβρυχίων, ώστε σε ορίζοντα δεκαετίας να αντικατασταθούν οριστικά τα παλαιότερα 209, πλην του «ΩΚΕΑΝΟΣ» που προβλέπεται να παραμείνει σε υπηρεσία τουλάχιστον έως το 2040.
Το πρόγραμμα ενίσχυσης και τα κονδύλια
Το 2025, η Αθήνα έλαβε την απόφαση να προχωρήσει σε πρόγραμμα τεσσάρων νέων υποβρυχίων και παράλληλου εκσυγχρονισμού των υφιστάμενων 214. Το συνολικό κόστος αναμένεται να φτάσει το 1 δισ. ευρώ μόνο για τον εκσυγχρονισμό, ενώ τα νέα υποβρύχια θα αποτελέσουν μέρος του συνολικού εξοπλιστικού πακέτου ύψους 25 δισ. ευρώ που θα επενδυθούν μέχρι το 2036 για την αναβάθμιση των Ενόπλων Δυνάμεων.
Η πρόθεση είναι ξεκάθαρη: τα νέα υποβρύχια να ναυπηγηθούν στα ελληνικά ναυπηγεία, ώστε να υπάρξει συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας σε ποσοστό τουλάχιστον 25%, όπως προβλέπεται από τις πρόσφατες κατευθύνσεις. Έτσι, μέρος του κόστους θα επιστρέψει στην εθνική οικονομία, θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και θα αποκτηθεί πολύτιμη τεχνογνωσία.
Η τουρκική διάσταση – η κούρσα του βυθού
Η Άγκυρα δεν μένει με σταυρωμένα χέρια. Ήδη έχει παραλάβει το πρώτο από τα έξι Type 214 κλάσης «Piri Reis», τα οποία θα ολοκληρωθούν μέχρι το 2029. Παράλληλα, ξεκινά το φιλόδοξο πρόγραμμα MILDEN για την κατασκευή εγχώριων υποβρυχίων, εξοπλισμένων με τουρκικής κατασκευής τορπίλες AKYA και πυραύλους Atmaca και Gezgin.
Με την τακτική αυτή, η Τουρκία όχι μόνο ενισχύει τον στόλο της, αλλά αποκτά και τεχνογνωσία, καθώς τα 214 ναυπηγήθηκαν σε τουρκικά ναυπηγεία με γερμανική συνεργασία. Το αποτέλεσμα θα είναι σε λίγα χρόνια να διαθέτει μεγαλύτερο αριθμό και πιο σύγχρονα σκάφη από την Ελλάδα, αν η Αθήνα δεν κινηθεί ταχέως.
Τα υποβρύχια ως στρατηγικό όπλο
Τα υποβρύχια είναι ίσως το πιο υποτιμημένο στρατηγικό όπλο. Η «αορατότητά» τους τα καθιστά τον υπέρτατο φονέα των θαλασσών. Στο Αιγαίο, με τα αμέτρητα περάσματα και τα μεγάλα βάθη, ένα υποβρύχιο μπορεί να ακινητοποιήσει στόλους, να αποτρέψει «τετελεσμένα» και να δώσει στρατηγικό βάθος.
Η δυνατότητα πλήγματος με πυραύλους κρουζ από την υποβρύχια διάσταση μετατρέπει ένα συμβατικό σκάφος σε στρατηγικό εργαλείο, ικανό να επιφέρει αποφασιστικά πλήγματα σε βάθος εδάφους. Αυτό το βήμα, εάν υλοποιηθεί με το KSS-III, θα αναβαθμίσει την Ελλάδα σε επίπεδο που μέχρι σήμερα μόνο πυρηνικές δυνάμεις διαθέτουν.
Η κορεατική πρόταση δεν είναι απλώς μια νέα επιλογή στον κατάλογο. Είναι μια «σφήνα» που ανεβάζει τον ανταγωνισμό και υποχρεώνει όλους τους υποψηφίους να προσφέρουν περισσότερα, φθηνότερα και με μεγαλύτερη συμμετοχή της ελληνικής βιομηχανίας.
Για το Πολεμικό Ναυτικό, σημαίνει ότι μπορεί να εξασφαλίσει τόσο την αναβάθμιση των σημερινών 214HN όσο και την προμήθεια νέων, ισχυρότερων σκαφών, χωρίς να ρισκάρει απώλεια αποτροπής. Οι Γερμανοί έχουν την εμπειρία, οι Γάλλοι την τεχνολογία, οι Σουηδοί την καινοτομία, ενώ οι Κορεάτες προσφέρουν ίσως την πιο «στρατηγική» πρόταση. Το σίγουρο είναι ότι ο ανταγωνισμός μόνο κέρδος μπορεί να φέρει στην Ελλάδα.
Σε κάθε περίπτωση πάντως την ώρα που η Τουρκία τρέχει με νέα υποβρύχια και εγχώρια ναυπηγικά προγράμματα, η Αθήνα δεν έχει περιθώρια καθυστερήσεων. Η «μάχη του βυθού» είναι ήδη σε εξέλιξη – και το στοίχημα είναι εάν η Ελλάδα θα προλάβει να διατηρήσει την υπεροχή που της έδωσαν τα 214 πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες.