Του Κώστα Αλατζά
Διερευνητική των προθέσεων της Άγκυρας είναι για την Αθήνα η σημερινή πρώτη συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη του πρέσβη ε.τ. Πάυλου Αποστολίδη και του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ, με την οποία ανοίγει ο 61ος γύρος των διερευνητικών επαφών Ελλάδας – Τουρκίας.
Κλειδί για την πορεία των διερευνητικών θεωρείται η στάση της Άγκυρας απέναντι στο δικαίωμα της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων στο Αιγαίο από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια.
Με δεδομένο ότι υπάρχει διαφορετική αντίληψη για το αντικείμενο των διαφορών ανάμεσα στην ελληνική και τη τουρκική πλευρά και ότι το μόνο σημείο που αναγνωρίζουν αμφότερες ότι συνιστά διαφορά είναι ο καθορισμός των θαλασσίων ζωνών σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο, αναπόφευκτα το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης τίθεται στο επίκεντρο της ατζέντας των συνομιλιών.
Ο καθορισμός των χωρικών υδάτων είναι άμεσα συνδεδεμένος με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας αλλά και με το εύρος του εναερίου χώρου ενώ δυνητικά η τουρκική πλευρά είναι ικανή, στα πλαίσια μιας «ανατολίτικης» διαπραγμάτευσης, να τον συνδέσει με τους προκλητικούς της ισχυρισμούς περί ύπαρξης νησιών και νησίδων αδιευκρίνιστου καθεστώτος στο Αιγαίο. (θεωρία γκρίζων ζωνών).
Η πορεία των διερευνητικών επαφών εξαρτάται λοιπόν από τις προθέσεις της τουρκικής διπλωματίας. Αν η Τουρκία επιμένει να χαρακτηρίζει “casus belli” το αναφαίρετο από το Δίκαιο της Θάλασσας δικαίωμα της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων, τότε πολύ δύσκολα θα οδηγήσουν σε κάποιο αποτέλεσμα οι διερευνητικές.
Δηλαδή στην επίτευξη μιας διμερούς συμφωνίας ή στην παραπομπή του ζητήματος των θαλασσίων ζωνών στη Χάγη μέσω της συνυπογραφής συνυποσχετικού, αφού η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982.
Η στάση της Αθήνας
«Πάντα προέτρεπα τον πρόεδρο Ερντογάν να καθίσουμε και να συζητήσουμε την κύρια διαφορά μας, που είναι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών» δήλωσε πριν από λίγες ημέρες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης σε συνέντευξη του στο περιοδικό Monocle. «Αν δεν τα καταφέρουμε, μπορούμε να προσφύγουμε στο Διεθνές Δικαστήριο. Αυτός είναι ο λόγος ύπαρξης των διεθνών δικαστηρίων.», συμπλήρωσε ξεκάθαρα ο Έλληνας πρωθυπουργός.
Η ελληνική πλευρά εμφανίζεται διατεθειμένη να συνομιλήσει για τις θαλάσσιες ζώνες. Σίγουρα δεν έχει αντίρρηση να συζητήσει για το ζήτημα οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και ης ΑΟΖ , όπως άλλωστε έχει αναφέρει επανειλημμένως ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας.
Εντούτοις, η ελληνική πλευρά δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να συνομιλήσει και για εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης αν εισπράξει ένα κλίμα από την «απέναντι» πλευρά, ανάλογο με εκείνο του 2003. Βέβαια η επιθετική ρητορική της Τουρκίας και οι διαφαινόμενες προθέσεις της για διεύρυνση της ατζέντας των συνομιλιών κρατά χαμηλά το πήχη των διερευνητικών για έναν εποικοδομητικό διάλογο.
Τα χωρικά ύδατα και οι διερευνητικές επαφές
Όπως αποκαλύφθηκε το 2006, επί κυβέρνησης Σημίτη και με υπουργό Εξωτερικών τον Γιώργο Παπανδρέου, Αθήνα και Άγκυρα είχαν πραγματοποιήσει μέχρι τις 9 Ιανουαρίου 2004 συνολικά 22 συναντήσεις. Σε αυτές είχε τεθεί το ζήτημα του εύρους των χωρικών υδάτων. Την άνοιξη του 2003 είχαν συζητηθεί προτάσεις, κοινός παρανομαστής των οποίων ήταν το εύρος των χωρικών υδάτων να ποικίλει από 6 έως 12, ανάλογα με την περιοχή.
Μεταξύ των προτάσεων ήταν η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Βόρειο Αιγαίο και να παραμείνει στα 6 ναυτικά μίλια στο νότιο και κυρίως το ανατολικό Αιγαίο. Το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης απασχόλησε και τις διερευνητικές επαφές την περίοδο 2010-2011, επί κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου με επικεφαλής της ελληνικής διπλωματικής ομάδας τον κ. Παύλο Αποστολίδη ο οποίος ηγείται και τη σημερινής ελληνικής αποστολής στον 61ο γύρο των διερευνητικών επαφών.
Όπως σημειώνει σε άρθρο του στην εφημερίδα «Τα Νέα» το περασμένο Σάββατο ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος, το 2013, επί υπουργίας του, στις διερευνητικές επαφές η ελληνική διπλωματία επικέντρωσε την προσοχή της στον καθορισμό ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, αφήνοντας σε δεύτερο χρόνο το ζήτημα των χωρικών υδάτων.
Σήμερα η κυβέρνηση έχει προχωρήσει στην επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια προς δυσμάς και επιφυλάσσεται για το δικαίωμα της στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο.
Σε αποτυχία εκτιμάται ότι θα οδηγηθούν επίσης οι διερευνητικές και στην περίπτωση που η Τουρκία επιμένει να βάζει θέμα αποστρατικοποίησης των ελληνικών νησιών ή ζήτημα τουρκικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη.
Ο μηχανισμός αποκλιμάκωσης στο ΝΑΤΟ
Όλο το προηγούμενο διάστημα η Άγκυρα φρόντισε είτε με δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων είτε εκδίδοντας τις γνωστές NAVTEX να επαναφέρει στο προσκήνιο το θέμα αποστρατικοποίησης ή ζητήματα που αφορούν το καθεστώς διαχείρισης το Αιγαίο. Μάλιστα, όπως αναφέρουν κυβερνητικές πηγές που έχουν γνώση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, τα ζητήματα συνδιαχείρισης του Αιγαίου η Άγκυρα επιχειρεί εμμέσως να τα θέσει στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και του μηχανισμού αποκλιμάκωσης που προωθεί ο Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας.
Αύριο Τρίτη, ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας θα συναντηθεί στις Βρυξέλλες με τον Jens Stoltenberg. Στο επίκεντρο των συζητήσεων θα βρεθεί το ζήτημα της μείωσης του στρατιωτικού αποτυπώματος στην περιοχή και η πορεία του μηχανισμούς αποκλιμάκωσης της έντασης και αποφυγής έντασης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Όπως αναφέρουν στο OnAlert κυβερνητικές πηγές, η πορεία των συζητήσεων σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο στα πλαίσια του ΝΑΤΟ θα εξαρτηθούν από το κλίμα που θα διαμορφωθεί μετά την συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη.
Φωτογραφία αρχείου Reuters