Η Πανελλαδική Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών (ΠΟΕΣ) θέτει στο προσκήνιο ένα ζήτημα που αφορά άμεσα τα στελέχη και το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων, αναφορικά με τους 24 θανάτους εν ενεργεία στρατιωτικό για το έτος 2023, εκ των οποίων οι 9 σε διατεταγμένη υπηρεσία.
Αρχικά, η ΠΟΕΣ τονίζει ότι «σοκ και δέος» είναι οι μόνες λέξεις, ικανές να περιγράψουν το φαινόμενο αυτό, καθώς από τους 24 θανάτους του 2004 (μονίμων στελεχών και στρατευσίμων), στους 24 για μόνιμα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, προφανώς κάτι έχει λάβει άσχημη, αρνητική τροπή.
Στη συνέχεια υπογραμμίζει διερωτάται: «Άραγε, τι έχει συμβεί στο ενδιάμεσο; Μήπως υπάρχουν και εδώ στατιστικά ΓΕΕΘΑ, όπως αυτά που μνημονεύθηκαν και στις παραιτήσεις που επίσης ακολουθούν ανοδική πορεία; Από πότε η προστασία της Υγείας των στρατιωτικών κατέληξε να αντιμετωπίζεται ως οικονομικό βάρος και πέρασε σε δεύτερη μοίρα; Ή μάλλον, από πότε κατέστη αδιάφορο για την Υπηρεσία και την Πολιτεία, αν οι στρατιωτικοί θα επιστρέψουν σώοι, αρτιμελείς, υγιείς, ζωντανοί στα σπίτια τους».
Τα κύρια σημεία από την επιστολή της ΠΟΕΣ:
«Το πρόβλημα προφανώς δεν είναι μόνο αριθμητικό, είναι και ποιοτικό. Επίσης δεν δείχνει να είναι άγνωστο ή πρόσφατο, διότι υπενθυμίζονται ακόμα και δημοσιογραφικά άρθρα του παρελθόντος που ήδη από τότε έκρουαν, επίσης, τον κώδωνα του κινδύνου. Η αλήθεια είναι ότι η νέα Ηγεσία των ΕΔ δείχνει να ακολουθεί μια περισσότερο ανθρωποκεντρική πολιτική. Μένει να αποδειχθεί στην πράξη, διότι αν υπάρχει μια δυσάρεστη αλήθεια σε όλα αυτά, είναι ότι, όντως, οι στρατιωτικοί ξεκληρίζονται σε καιρό ειρήνης με κάθε δυνατό τρόπο και αυτό πρέπει να αλλάξει. Και υπό αυτό το πρίσμα, η ΠΟΕΣ επανέρχεται και συγκεκριμένες προτάσεις προς την πολιτική Ηγεσία.
Διευκρινίζουμε ότι στα ανωτέρω νούμερα δεν συμπεριλάβαμε περιπτώσεις τροχαίων, παρόλο που δεν μπορεί να αποκλειστεί αν έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια ιδιωτικών μετακινήσεων προς/από την Υπηρεσία, περιπτώσεις θανάτων από παθολογικά αίτια (κατά βάσιν καρκίνους) για τους οποίους ελλείψει αρμοδίων διερευνήσεων και ανεπάρκειας στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ή τους σχετιζόμενους μηχανισμούς, ουδείς μπορεί να γνωρίζει μετά βεβαιότητας εάν οφείλονται στην Υπηρεσία (πχ ύπαρξη αμιάντου ή χρήση ακατάλληλων χημικών ουσιών) ή όχι, παρά το γεγονός ότι, όπως αποδεικνύεται κι από τελεσίδικη δικαστική απόφαση για θάνατο από αμίαντο, η υπαιτιότητα της Υπηρεσίας μπορεί να αποδειχθεί έως και πολλά έτη μετά, συμπεριλαμβανομένων των παραλείψεών της.
Επίσης, ως εύκολα γίνεται αντιληπτό, δεν αναφέρονται καν οι περιπτώσεις των σοβαρά τραυματισμένων (πχ από τις φωτιές στον Έβρο όπου στρατιωτικοί είχαν διαταχθεί να παριστάνουν τους πυροσβέστες, ή από την αποστολή στη Λιβύη), ή θανάτων στο πλαίσιο ιδιωτικών δραστηριοτήτων. Η σκόπιμη παράλειψή μας σχετίζεται με την τεράστια δυσκολία εξεύρεσης και διασταύρωσης αυτών των αριθμών. Επίσης, σκοπίμως δεν συμπεριλάβαμε περιπτώσεις που αφορούν στρατεύσιμους. Κοινώς, προσεγγίσαμε το θέμα με ιδιαίτερη ελαστικότητα.
Υπό τις ανωτέρω παραδοχές, θέτουμε κατ’ αρχάς το ερώτημα: εν καιρώ ειρήνης, 24 νεκροί εν ενεργεία στρατιωτικοί, εκ των οποίων οι εννιά (9) βρίσκονταν σε διατεταγμένη υπηρεσία, είναι μικρό ή μεγάλο νούμερο; Η Αλήθεια και η ακρίβεια των ανωτέρω γεγονότων ενισχύεται από την επίσημη επιβεβαίωση των γεγονότων εκ μέρους της Πολιτείας:
Το υπόβαθρο
Το τραγικό συμβάν του 2004 στο φυλάκιο Μάνιτσα αποτέλεσε την αφορμή να κινητοποιηθεί, επιτέλους, η Πολιτεία. Αποτέλεσμα αυτής της αντίδρασης ήταν η εκπόνηση του εξαιρετικού ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ 2007, δηλαδή του εσωτερικού προτύπου Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία. Επίσης, σε δεύτερο χρόνο υπήρξε πρόνοια να συμπεριληφθούν οι ΕΔ στις υποχρεώσεις που πηγάζουν από τον ΚΝΥΑΕ [(α) σχετικό].
Το 2008 το ΓΕΕΘΑ θέτει σε κυκλοφορία εγχειρίδιο με τίτλο «ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑ», όπου μεταξύ άλλων διαβάζουμε ότι «Η αυτοκτονία, η τραγική αυτή κατάληξη λόγω βιωμάτων έντονης μοναξιάς, έλλειψης υποστήριξης, απελπισίας, αχρηστίας και ετεροκαθορισμού, είναι μία από συνήθεις αιτίες θανάτου και μάλιστα στην Ελλάδα παριστά τη 2η από πλευράς συχνότητας, σε νέους ηλικίας 15-25 ετών.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι μεγάλο ποσοστό των Μόνιμων Στελεχών και του προσωπικού Στρατευμένης θητείας ανήκει σε αυτό το φάσμα ηλικίας. Πολλές από τις αυτοκαταστροφικές ενέργειες εντός στρατιωτικού περιβάλλοντος είναι δυνατόν να προληφθούν. […] Ο κοινός δείκτης αυτοκτονιών και των τριών κλάδων των ΕΔ εμφανίζεται ελαφρά αυξημένος σε σχέση με τον επίσημο δείκτη του γενικού πληθυσμού της Ελλάδος, αλλά όχι και τον πραγματικό.».
Για την ιστορία να επισημάνουμε ότι εν λόγω εγχειρίδιο εκπονήθηκε πριν την έναρξη της οικονομικής κρίσης, με όσα αυτή επέφερε ως δυσμενείς συνέπειες (συμπεριλαμβανομένου του συντονισμένου ψυχολογικού πολέμου που υπέστη το προσωπικό των ΕΔ). Ομοίως το 2008, πάλι το ΓΕΕΘΑ θέτει σε κυκλοφορία «Εγχειρίδιο επί θεμάτων Ψυχοκοινωνικής Μέριμνας Προσωπικού», όπου μεταξύ άλλων ασχολείται με τοπ στρες και τα αποτελέσματά του στο προσωπικό (ένα εκ των οποίων και οι τάσεις αυτοκτονικότητας).
Σύμφωνα με το ερώτημα κοινοβουλευτικού ελέγχου με αριθμό 9361/05-11-08, γινόταν λόγος για υψηλότερη αναλογία αυτοκτονιών μόνο για το προσωπικό του ΣΞ, σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσοστά στην ευρύτερη κοινωνία. Οι διαπιστώσεις είχαν επιβεβαιωθεί από την υπ’ αριθμ. Φ. 900α /6096/9957/28 Νοεμβρίου 2008/ΥΠΕΘΑ, όπου αναφέρονταν σειρά από μέτρα που είχαν ληφθεί (ένα εκ των οποίων και η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης). Όλα τα παραπάνω έχουν ένα κοινό σημείο, το οποίο έχουμε αναδείξει κατ’ επανάληψη: ενώ τα προβλήματα είναι γνωστά, δεν τηρείται τίποτα, διότι δεν μπορεί να τηρηθεί τίποτα. Δυστυχώς αποτελεί πικρή διαπίστωση ότι τα κείμενα υπάρχουν, απλά για να υπάρχουν και να τεκμαίρεται μια εικονική συμμόρφωση της Διοικήσεως.
Ενδεικτικά θα αναφέρουμε, ίσως, το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οι Ένοπλές Δυνάμεις δεν είναι οικονομικές επιχειρήσεις που να μπορούν να κατηγοριοποιούνται συμφώνως ΣΤΑΚΟΔ, όπως και ισχύει. Ομοίως, οι Ένοπλες Δυνάμεις, ένας πολυσύνθετος, σχεδόν ζωντανός οργανισμός, ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας, δεν μπορεί να συγκρίνεται με ένα super market, με ένα βενζινάδικο, με μια ξενοδοχειακή εγκατάσταση. Και όμως, αυτό προβλέπει ο νόμος. Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις όπου η αντιστοιχία είναι ρεαλιστική και ως εκ τούτου να υπάρχει δυνατότητα για ουσιαστική συμμόρφωση με τα ισχύοντα (πχ σε ναυπηγοεπισκευαστικές εργασίες).
Στο παρελθόν έχει υπάρξει παραδοχή από το ΥΠΕΘΑ (Φ. 900α /2035/16514/28 Μαρτίου 2019) ότι ο αριθμός Τεχνικών Ασφαλείας και Ιατρών Εργασίας δεν επαρκεί. Τι έχει βελτιωθεί έκτοτε; Πόσο εύκολη είναι η τήρηση του εσωτερικού προτύπου (πλέον ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ 2022) όταν δεν υφίστανται οι οικονομικοί πόροι και το αναγκαίο προσωπικό για να την υποστηρίξει; Πως μπορεί να υποστηριχθεί η πρόθεση της Ηγεσίας των ΕΔ, όταν μετά την ευεργετική προσθήκη του άρθρου 2, παρα.2 στον ΚΝΥΑΕ, τέθηκε σε διαβούλευση η δυνατότητα γενικόλογων εξαιρέσεων [σχετικό (β)];
Για να επανέλθουμε στα στατιστικά:
– Τι έχει βελτιωθεί από τους 24 νεκρούς του (Νοεμβρίου του) 2004 στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν και στρατεύσιμοι, έως τους 24 μονίμους του 2023;
– Τι έχει βελτιωθεί στις συνθήκες εργασίας και φτάσαμε στις 185 (και όχι 179) παραιτήσεις το 2023, όταν το 2014 ήταν 81 (μόνο για το ΠΝ);
– Τι έχει βελτιωθεί όταν έχει διευρυνθεί δραματικά το εύρος από το οποίο ξεκληρίζονται οι στρατιωτικοί;
Στο ανωτέρω πνεύμα, επαναφέρουμε τα αιτήματά μας για:
α. Δημοσιοποίηση των στατιστικών αναφορικά με ατυχήματα, τραυματισμούς, θανάτους, αυτοκτονίες και γνωστοποίηση του αριθμού των περιστατικών που διερεύνησε η Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας.
β. Τη διενέργεια έρευνας της επαγγελματικής ικανοποίησης των στρατιωτικών, υπό συνθήκες διασφάλισης της ανωνυμία τους.
γ. Τη θέσπιση ρητών προβλέψεων που να διασφαλίζουν δίχως αστερίσκους και εξαιρέσεις την τήρηση του συνολικού πλαισίου ΥΑΕ στις ΕΔ, διά της υιοθέτησης της πρότασής μας [σχετικό (ι)].
δ. Την οριστική θεσμική αντιμετώπιση του σιωπηρού δολοφόνου (του εργασιακού στρες και των επαγγελματικών συνδρόμων που οφείλονται σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες), διά της υιοθέτησης της πρότασής μας [σχετικό (ζ)].
ε. Επίσημη συνάντηση με αντιπροσωπεία της Ομοσπονδίας μας, κατά την οποίαν θα σας παραθέσουμε το εύρος και τη σοβαρότητα του προβλήματος».
Φωτογραφία αρχείου ΓΕΕΘΑ