Του Borzou Daragahi
Περισσότεροι από 2.000 ιρανοί στρατιωτικοί έχουν σκοτωθεί στη Συρία από τότε που η Τεχεράνη άρχισε να στέλνει στρατεύματα και τεράστια ποσά χρημάτων στη χώρα για να υπερασπιστεί το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Ασαντ στον εμφύλιο πόλεμο. Το Ισραήλ πιέζει τη Ρωσία, τον κύριο σύμμαχο της Συρίας, και άλλους διεθνείς παίκτες για να αναγκάσουν το Ιράν να εγκαταλείψει τη Συρία, απειλώντας με περισσότερες επιθέσεις σε ιρανικές θέσεις κοντά στα σύνορα του στο Υψίπεδο του Γκολάν ή οπουδήποτε στο εσωτερικό της χώρας. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο συμπεριέλαβε την αποχώρηση του Ιράν από τη Συρία ως μία από τις δώδεκα προϋποθέσεις για την άρση των κυρώσεων μετά την αποχώρηση της Κυβέρνησης του Τραμπ από την πυρηνική συμφωνία τον περασμένο μήνα.
Ωστόσο, οι Ιρανοί αξιωματούχοι και άλλοι εμπειρογνώμονες λένε ότι η χώρα έχει επενδύσει τόσο αίμα και χρήματα – περίπου 30 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι σήμερα – για να υποκύψει στις διεθνείς απαιτήσεις, ανεξάρτητα από τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές ή ακόμα και την πίεση της Μόσχας. Έχοντας ήδη πραγματοποιήσει μια τέτοια τεράστια επένδυση, το Ιράν είναι αποφασισμένο να αποκομίσει τις πιθανές μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανταμοιβές που μπορεί να προσφέρει η Συρία – έστω κι αν αυτό απαιτεί να χαθούν περισσότερες ζωές και χρήματα βραχυπρόθεσμα.
«Δεν νομίζω ότι το Ιράν είναι πρόθυμο να εγκαταλείψει την παρουσία του στη Συρία», δήλωσε ο συντάκτης ενός κορυφαίου ειδησεογραφικού πρακτορείου της Τεχεράνης, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Δίνει στο Ιράν έναν καλό μοχλό πίεσης ενάντια στο Ισραήλ. Το έδαφος είναι πολύ σημαντικό, και το Ιράν είναι πολύ επιδέξιος στη διαχείριση του εδάφους – η τομέας όπου ακόμη και οι Ρώσοι είναι αδύναμοι. Αυτός που έχει τον έλεγχο του εδάφους δεν λαμβάνει σοβαρά υπόψη όσους δεν το έχουν».
Το Ιράν επιμένει ότι βρίσκεται στη Συρία κατόπιν εντολής της Δαμασκού και θα φύγει μόνο μετά από αίτησή της. «Όσο και αν χρειαστεί και όσο υπάρχει τρομοκρατία εκεί και η συριακή κυβέρνηση θέλει να το κάνουμε αυτό, το Ιράν θα διατηρήσει την παρουσία του στη Συρία και θα προσφέρει τη συμβολή του στη συριακή κυβέρνηση», δήλωσε ο Μπαχράμ Κουσεμί, εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών του Ιράν , σύμφωνα με το BBC.
Ο Ασαντ δήλωσε σε ρωσική τηλεοπτική συνέντευξη αυτή την εβδομάδα ότι ποτέ δεν υπήρξαν ιρανικά στρατεύματα στη Συρία. «Έχουμε ιρανούς αξιωματικούς που δουλεύουν με το συριακό στρατό ως υποστηρικτικά», είπε. «Αλλά δεν έχουν στρατεύματα.»
Το Ιράν μαζί με την σύμμαχό του, Χεζμπολάχ, επενέβησαν αρχικά στη Συρία για να υπερασπιστούν ένα καθεστώς που από καιρό ήταν πιστός σύμμαχος τους σε μια εποχή που μεγάλο μέρος του κόσμου είχε διαγράψει τον Assad ως άλλη μια απώλεια των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης. Τα τελευταία επτά χρόνια, η ιρανική εμπλοκή στη Συρία έχει φτάσει τα δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτικές και οικονομικές επιχειρήσεις. Το Ιράν έχει στρατολογήσει και εκπαιδεύσει ομάδες πολιτοφυλακής από όλη τη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ασία που επιχειρούν πλέον στη Συρία και φροντίζει οικονομικά τις οικογένειες των πεσόντων. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Mansour Farhang, πρώην Ιρανού διπλωμάτη, το Ιράν έχει δαπανήσει τουλάχιστον 30 δισεκατομμύρια δολάρια στη Συρία για στρατιωτική και οικονομική βοήθεια. Οι εκτιμήσεις του Nadim Shehadi, μελετητή της Μέσης Ανατολής του Πανεπιστημίου Tufts, είναι ακόμη υψηλότερες, σε 15 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως και περίπου 105 δισεκατομμύρια δολάρια συνολικά. Οποιοσδήποτε αριθμός θα ήταν πολιτικά προβληματική σε μια δύσκολη συγκυρία όπου οι Ιρανοί στο εσωτερικό της χώρας απαιτούν δημοσιονομική συγκράτηση.
«Έχουν επενδύσει τόσο πολύ οικονομικά και πολιτικά», δήλωσε ο Farhang. «που είναι πολύ δύσκολο για αυτούς να τα μαζέψουν και να πάνε σπίτι τους.»
Οι ιρανικές δυνάμεις λειτουργούν επί του παρόντος από 11 βάσεις σε όλη τη χώρα, επίσης υπάρχουν εννέα στρατιωτικές βάσεις για ιρανικές στρατιωτικές πολιτοφυλακές στις νότιες επαρχίες Αλεππό, Homs και Deir Ezzor, καθώς και περίπου 15 βάσεις και σημεία παρατήρησης της Χεζμπολά, κυρίως κατά μήκος των συνόρων του Λιβάνου στο Χαλέπ, σύμφωνα με τον Nawar Oliver, στρατιωτικό ερευνητή στο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών Omran στην Κωνσταντινούπολη.
Οι στρατιωτικοί αναλυτές δήλωσαν ότι το Ιράν βρίσκεται ήδη υπό πίεση από τη Ρωσία να μεταφέρει στρατεύματα και πολιτοφυλακές τώρα από το νότο της Συρίας προς το Deir Ezzor, δυτικά του ποταμού Ευφράτη. Ωστόσο, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου προειδοποίησε αυτή την εβδομάδα ότι το Ισραήλ θα αγωνιστεί ενάντια σε οποιαδήποτε προσπάθεια του Ιράν να «εδραιωθεί στρατιωτικά» στη Συρία», όχι μόνο απέναντι από τα Υψίπεδα του Γκολάν, αλλά και σε οποιοδήποτε μέρος στη Συρία».
Αλλά η συμμετοχή του Ιράν στη Συρία υπερβαίνει τη συμβατική στρατιωτική παρουσία και έχει ήδη αρχίσει να «φυτεύει εκεί τους σπόρους» των δικών του οικονομικών και ιδεολογικών θεσμών. Εργάζεται ήδη σε μεγάλα έργα ανακατασκευής σχολείων, , καθώς και άλλες υποδομές στο Χαλέπι και σε άλλες πόλεις, καθώς και παροχή βοήθειας για τις οικογένειες των αποθανόντων Συριακών στρατευμάτων που υποστηρίζονται από το Ιράν.
Η βαθύτερη παρουσία του Ιράν στη Συρία, δένει το καθεστώς στο άρμα της Τεχεράνης, δίνοντας στο Ιράν ένα εκτεταμένο στρατιωτικό αποτύπωμα στην περιοχή, ενώ μεταφέρει το πεδίο αντιπαράθεσης με το Ισραήλ εγγύτερα στα σύνορα του τελευταίου.
Τους τελευταίους μήνες, οι ιρανικές εταιρείες κέρδισαν συμφωνίες στη Συρία που περιλαμβάνουν, την εξόρυξη φωσφορικών αλάτων, την επισκευή ηλεκτρικών δικτύων και την απόσταξη ζάχαρης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των ιρανών αξιωματούχων, το Ιράν φαίνεται να εξάγει τουλάχιστον 150 εκατομμύρια δολάρια ετησίως στη Συρία. Η Τεχεράνη έχει επίσης δανείσει τουλάχιστον 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια στο καθεστώς της Δαμασκού από το 2013.
Η συνεχιζόμενη επέμβαση στη Συρία δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στο Ιράν. Οι διαδηλωτές που απαιτούν κοινωνική και οικονομική αλλαγή έχουν επανειλημμένα φωνάξει συνθήματα κατά της συμμετοχή του Ιράν στη σύγκρουση.
Ωστόσο, το τμήμα του καθεστώτος που αντιδρά στην ιρανική συμμαχία με τον Assad, έχει λίγη επιρροή, καθώς η επέμβαση στην Συρία ελέγχεται από ισχυρότατους παράγοντες στο ιράν όπως ο Qassem Suleimani, επικεφαλής της Δύναμης Quds των Φρουρών της Επανάστασης.
«Δεν πιστεύω ότι αυτό το τμήμα του καθεστώτος θα συμφωνούσε σε μια μόνιμη αποχώρηση από τη Συρία», δήλωσε ο Σανάμ Βακίλ, ένας μελετητής στο Chatham House. «Νιώθω ότι αυτό το τμήμα του καθεστώτος είναι έτοιμο για κάθε κίνδυνο. Θα προσπαθήσουν να παίξουν το αργό και σταθερό μακρύ παιχνίδι.
Έχουν υπάρξει πολλές αναφορές ότι το Ιράν και το Ισραήλ, μέσω Ιορδανών και Ρώσων διαμεσολαβητών, προσπαθούν να βρουν ένα modus vivendi στη Συρία. Ο Ali Ansari, ένας μελετητής στο πανεπιστήμιο St. Andrews, πρότεινε ότι το Ιράν θα μπορούσε να εξαγοραστεί αν η Μόσχα και η Δαμασκός τον πιέσουν να φύγει. «Θα έλεγαν, «η αποστολή ολοκληρώθηκε», τώρα πάμε να πάρουμε όλα αυτά τα επικερδή επιχειρηματικά συμβόλαια», ανέφερε ο Ansari. «Θέλουν να αποκομίσουν κάποιο όφελος από αυτό».
Αλλά ενώ το Ιράν δεν θέλει ακόμα να κλιμακώσει τη σύγκρουση με το Ισραήλ στη Συρία, η παρουσία του εκεί έχει αλλάξει την στρατηγική περιφερειακή ισορροπία ισχύος, μετακινώντας το χώρο των μακροχρόνιων αντιπαραθέσεων των δύο χωρών πιο κοντά στα ισραηλινά σύνορα. Ένας ιρανός στρατιωτικός αναλυτής χαρακτήρισε τη Συρία ως μια «υπαρξιακή σύγκρουση» που θεωρείται απαραίτητη από τη Τεχεράνη.
«Μόνο μια πλήρης στρατιωτική ήττα της συριακής κυβέρνησης θα αναγκάσει το Ιράν να εγκαταλείψει τη Συρία», δήλωσε ο αναλυτής, ο οποίος μίλησε με την προϋπόθεση της ανωνυμίας.
«Οι Ιρανοί δεν θα αποσυρθούν», είπε ο Shehadi. «Μπορούν να αποσυρθούν τακτικά με πίεση από τους Ρώσους, μόνο για να ηρεμήσουν τα πράγματα. Αλλά βρίσκονται εκεί για στρατηγικά περιφερειακά ζητήματα.»