Η ελληνική φρεγάτα Νικηφόρος Φωκάς με κυβερνήτη τον αρχιπλοίαρχο τότε Αντώνη Παπαϊωάννου είχε επιχειρήσει να κάνει τη πρώτη νηοψία στο πλοίο «Μόντσιεγκορσκ»,όταν αυτό έπλεε στην Ερυθρά Θάλασσα.
Ο καπετάνιος του είχε αρνηθεί τη νηοψία και αυτό είχε ουσιαστικά επιβεβαιώσει τις πληροφορίες των αμερικανών οι οποίοι ανέλαβαν στις
19 Ιανουαρίου του 2009 να κάνουν την έρευνα.
Πλήρωμα του αμερικανικού ναυτικού λαμβάνει άδεια από τον καπετάνιο Σμιρνόφ να επιβιβαστεί στο «Μόντσιεγκορσκ» για μία επιθεώρηση, στο πλαίσιο των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας. Το ρωσικών συμφερόντων πλοίο με την κυπριακή σημαία είχε ναυλωθεί από την IRISL, τις κρατικές ναυτιλιακές γραμμές του Ιράν, για τη μεταφορά φορτίου από το ιρανικό λιμάνι του Μπαντάρ Αμπάς στην Ταρτούς της Συρίας. Άμεσα οι επιθεωρητές ενημερώνουν την Ουάσιγκτον για τα ευρήματα των ελέγχων σε μερικά από τα 98 κοντέινερ που μετέφερε το πλοίο.
«Ισχυρά εκρηκτικά 120, 122, 125 και 160 χιλιοστών που έχουν προορισμό τη Συρία. Η επιθεώρηση αποκάλυψε επίσης κελύφη 7,62 χιλιοστών, πεπιεσμένη πυρίτιδα, ασημένιες σφαίρες σε μέγεθος δολαρίου, γομώσεις απλές και γομώσεις μαγνησίου», ανέφερε το απόρρητο τηλεγράφημα 09State5968 που στάλθηκε από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία και είχε υπογραφή Κλίντον.
Η Αμερικανίδα ΥΠΕΞ έδινε εντολή να ζητηθεί από αξιωματούχους της κυπριακής κυβέρνησης η εκτροπή του «Μόντσιεγκορσκ» σε λιμάνι της Κύπρου και «να κατακρατηθεί το φορτίο του» – οι Κύπριοι είχαν το δικαίωμα να το κάνουν, επειδή το πλοίο έφερε κυπριακή σημαία.
Τα ερωτήματα που αναζητούν τώρα απάντηση είναι γιατί τα άκρως επικίνδυνα πυορμαχικά είτε δεν αποθηκεύτηκαν όπως έπρεπε,είτε δεν καταστράφηκαν.