Του Ανδρέα Θεοφάνους*
Αν και τα μέτρα που ενέκρινε η Βουλή χωρίς τη στήριξη του κυβερνώντος κόμματος δεν μπορούν από μόνα τους να επιλύσουν την υφιστάμενη δημοσιονομική κρίση εν τούτοις αποτελούν βήμα προς την ορθή κατεύθυνση. Η ευκαιρία που προσφέρεται όμως δεν πρέπει να χαθεί: επιβάλλεται, μεταξύ άλλων, να εντοπισθούν όλες οι στρεβλώσεις στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα και να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά. Στα πλαίσια αυτά είναι επιβεβλημένο να επέλθει επίσης εξορθολογισμός των δημοσίων δαπανών και εσόδων. Θα ήταν όμως στρατηγικό λάθος να περιορισθεί η συζήτηση μόνο στη δημοσιονομική κρίση και τα όσα κακώς τεκταίνονται στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα.
Υπάρχει σήμερα σοβαρό πρόβλημα ανεργίας που επηρεάζει μεγάλο αριθμό νοικοκυριών. Πολύ περισσότερο επηρεάζει τους νέους και ματαιώνει τις προσδοκίες τους και τα όνειρα τους για ένα καλύτερο αύριο και δημιουργικό μέλλον. Πρέπει να υπάρχει μία ισχυρή οικονομία η οποία να δημιουργεί θέσεις απασχόλησης και να συντηρεί διαρκή κινητικότητα. Τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν συμβάλλουν, τουλάχιστον άμεσα, προς αυτή την κατεύθυνση. Η προώθηση μιας ισχυρής οικονομίας θα είναι το αποτέλεσμα στρατηγικών επιλογών και παρεμβάσεων του κράτους και πολύ περισσότερο του ιδιωτικού τομέα. Στα πλαίσια αυτά υψίστης σημασίας είναι μια δημιουργική συνεργασία ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Μια τέτοια σχέση δεν υφίσταται σήμερα.
Σημειώνεται επίσης ότι δεν υπάρχει η απαιτούμενη στρατηγική αντίληψη και προσέγγιση ούτε στον δημόσιο ούτε στον ιδιωτικό τομέα. Ενδεικτικό είναι και το γεγονός ότι δεν αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία στον τομέα της έρευνας. Τα σημερινά προβλήματα δεν είναι ανεξάρτητα από αυτό το γεγονός. Το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα, η δημόσια υπηρεσία, ο ευρύτερος δημόσιος τομέας αλλά εν πολλοίς και ο ιδιωτικός τομέας δεν αξιολογούν και δεν αξιοποιούν σε ικανοποιητικό βαθμό νέες ιδέες και προσεγγίσεις. Η έννοια της καινοτομίας στη μέθοδο και την πράξη και η επιδίωξη αλλαγών παραμένουν στο περιθώριο ως εάν να μην μας αφορούν. Και αυτό εν μέρει γιατί το σύστημα αποφάσεων είναι τέτοιο στη χώρα μας που πολλές φορές ακόμα και τα αυτονόητα αποκλείονται.
Μεταξύ άλλων, σημειώνεται ότι δεν έχει γίνει κατανοητή η αλλαγή της δομής του εργατικού δυναμικού και οι συναφείς ανάγκες. Ούτε και η ανάγκη για νέους μοχλούς οικονομικής μεγέθυνσης. Το χειρότερο είναι ότι πολλές φορές υπάρχει μια αντίφαση μεταξύ διακηρυγμένων στόχων και πράξεων. Για παράδειγμα, ο στόχος της μετατροπής της Κύπρου σε διεθνές ακαδημαϊκό κέντρο δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί με τη σημερινή κρατική φιλοσοφία που δεν αντικρίζει ισότιμα ιδρύματα, ακαδημαϊκούς και φοιτητές. Ουσιαστικά το ίδιο το κράτος πνίγει την προοπτική του ακαδημαϊκού κέντρου και ταυτόχρονα οδηγεί στη δημοσιονομική επιδείνωση. Από την άλλη τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν αντιδρούν αποφασιστικά στην άνιση και άδικη κρατική πολιτική ενώ έχουν ακόμα δρόμο να διανύσουν σε σχέση με θέματα διαχωρισμoύ και κατανομής εξουσιών και αρμοδιοτήτων μεταξύ ακαδημαϊκού και διοικητικού προσωπικού. Επίσης το θέμα του κατά πόσον τα ιδιωτικά πανεπιστήμια πρέπει να είναι ή όχι μη κερδοσκοπικά ιδρύματα παραμένει ουσιαστικής σημασίας καθώς επηρεάζει τις προτεραιότητες των ιδρυμάτων και τη στάση του κράτους.
Πρέπει επίσης να κατανοηθεί η σημασία ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου καθώς και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Η επιχειρηματική τάξη νομιμοποιείται να έχει απαιτήσεις από την πολιτεία για χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές, σταθερότητα, ευελιξία αλλά από την άλλη είναι σημαντικό να συμβάλει στην προώθηση ενός νέου αξιακού συστήματος που να προωθεί την κοινωνική συνοχή. Επί τούτου σημειώνεται ότι δυστυχώς έχουν ήδη καταγραφεί κατ’ επανάληψιν περιπτώσεις όπου Κύπριοι εργαζόμενοι παραμερίζονται, απολύονται και αντικαθίστανται με κοινοτικούς, με Τουρκοκύπριους ή και με εργάτες από τρίτες χώρες.
Ενώ το κέρδος ως κίνητρο είναι καθοριστικής σημασίας ταυτόχρονα δεν είναι ούτε η μόνη ούτε η κορυφαία αξία. Η δημιουργία θέσεων απασχόλησης, η ισοτιμία των πολιτών, η αλληλεγγύη και η κοινωνική συνοχή είναι καθοριστικής σημασίας αξίες για οποιαδήποτε κοινωνία. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις ποικιλόμορφες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κύπρος η οικονομία είναι συνδεδεμένη με την εθνική μας επιβίωση. Δεν έχουμε περιθώρια άλλων λαθών και παραλήψεων.
*Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων.