Μία νέα ορολογία εντάσσεται πλέον στις συζητήσεις για το Κυπριακό. Οι “όροι αναφοράς”- terms of reference. Ορολογία την οποία μετέφερε η προσωπική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στους Νίκο Αναστασιάδη και Μουσταφά Ακιντζί, κατά τις ξεχωριστές συναντήσεις που πραγματοποίησε την περασμένη Τετάρτη (31/10) στην Κύπρο.
Η Τζέιν Χολ Λουτ κατέστησε σαφές την ανάγκη επίτευξης συμφωνίας των δύο πλευρών επί των “όρων αναφοράς” πριν από την έναρξη μιας νέας διαπραγματευτικής διαδικασίας. Ουσιαστικά πρόκειται για όρους που αφορούν στη διαδικασία αλλά και στην ουσία του περιεχόμενου της διαπραγμάτευσης, και τους οποίους θα καταθέσουν οι δύο πλευρές προς διαβούλευση.
Εάν και εφόσον συμφωνηθούν οι “όροι αναφοράς”, θα λειτουργήσουν ως βάση στην τράπεζα του διαλόγου για επίτευξη λύσης του Κυπριακού. Σύμφωνα με πληροφορίες η συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών θα έχει τη βαρύτητα ενός κοινού ανακοινωθέντος.
Η Λευκωσία φαίνεται πως θα καταθέσει επτά “όρους αναφοράς”. Τέσσερις αφορούν στην ουσία και τρεις επί της διαδικασίας. Η «Brief», συνομιλώντας με άτομα του πολιτικού και διπλωματικού κύκλου και συλλέγοντας πληροφορίες, αποκαλύπτει τους “όρους αναφοράς” που προτίθεται να καταθέσει ο Ν. Αναστασιάδης.
Πρόκειται βεβαίως για το προσχέδιο, αφού η Λευκωσία βρίσκεται σε στάδιο προετοιμασίας και αναμονής της επιστροφης της Λουτ στο νησί, προκειμένου να αρχίσουν οι διαβουλεύσεις και οι προσπάθειες επίτευξης συμφωνίας των δύο πλευρών επί των “όρων αναφοράς”.
Παραθέτουμε τους επτά “όρους αναφοράς” που προτίθεται να καταθέσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ενώπιον της Λουτ:
1/ Ψηφίσματα του ΟΗΕ
2/ Συμφωνίες υψηλού επιπέδου
3/ Πλαίσιο Γκουτέρες
4/ Αποκέντρωση εξουσιών
5/ Ιδιοκτησία της διαδικασία από τους Κύπριους
6/ Προετοιμασία
7/ Τίποτα δεν είναι συμφωνημένο αν δεν συμφωνηθούν όλα
Όρος 1/ Ψηφίσματα του ΟΗΕ
Σε όλα τα ψηφίσματα για την Κύπρο, ο ΟΗΕ καλεί όλα τα κράτη να σέβονται την κυριαρχία, ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου. Ως εκ τούτου η δική μας πλευρά θέλει να τα εντάξει στους “όρους αναφορας”. Με αφορμή την συμπερίληψή τους στους “όρους αναφοράς”, παραθέτουμε προς ενημέρωση κάποια από τα κυριότερα ψηφίσματα για την Κύπρο:
-Ψήφισμα 353 (20 Ιουλίου 1974): Καλεί όλα τα κράτη να σέβονται την κυριαρχία, ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου. Καλεί όλα τα μέρη στις παρούσες συγκρούσεις ως πρώτο βήμα να καταπαύσουν το πυρ και συνιστά σ’ όλα τα κράτη να ασκήσουν τη μέγιστη αυτοσυγκράτηση και να αποφύγουν κάθε ενέργεια που θα μπορούσε να επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση, απαιτεί άμεσο τερματισμό της ξένης στρατιωτικής επέμβασης στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Ζητεί επίσης την αποχώρηση χωρίς καθυστέρηση από την Κυπριακή Δημοκρατία του ξένου στρατιωτικού προσωπικού που βρίσκεται εκεί πέραν των προνοιών διεθνών συμφωνιών, περιλαμβανομένων και εκείνων των οποίων η αποχώρηση είχε ζητηθεί από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, στην επιστολή του ημερομηνίας 2 Ιουλίου 1974.
Καλεί επίσης τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις να προσέλθουν αμέσως για την αποκατάσταση της ειρήνης στην περιοχή και τη συνταγματική διακυβέρνηση της Κύπρου και να τηρούν ενήμερο τον Γενικό Γραμματέα.
Στο ψήφισμα δεν γίνεται ονομαστική αναφορά στην Τουρκία και τηρείται πολιτική ίσων αποστάσεων.
-Ψήφισμα 357 (14 Αυγούστου 1974): Εκδόθηκε κατά τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, για να επιβεβαιώσει τα προηγούμενα ψηφίσματα.
Καλεί τα ενδιαφερόμενα μέρη να εφαρμόσουν τις διατάξεις των ψηφισμάτων χωρίς καθυστέρηση.
Απαιτεί όπως όλα τα μέρη που μετέχουν στις σημερινές μάχες καταπαύσουν το πυρ και κάθε στρατιωτική δράση αμέσως. Ζητεί επανάληψη των διαπραγματεύσεων χωρίς καθυστέρηση για την αποκατάσταση της ειρήνης στην περιοχή και της συνταγματικής διακυβέρνησης στην Κύπρο.
-Ψήφισμα 541 (1983): Το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθέτησε το ψήφισμα στις 18 Νοεμβρίου μετά την ανακήρυξη της «ΤΔΒΚ».
Εκφράζεται ανησυχία από την ανακήρυξη «κράτους», θεωρώντας την ανακήρυξη ως ασυμβίβαστη με τη Συνθήκη του 1960 αναφορικά με την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και τη Συνθήκη Εγγυήσεως του 1960.
Θεωρεί άκυρη την προσπάθεια δημιουργίας μιας «TΔΒΚ» και ότι αυτή θα συμβάλει σε επιδείνωση της κατάστασης στην Κύπρο. Ζητά ανάκληση της απόφασης των Τ/κ, καθώς και επείγουσα και αποτελεσματική εφαρμογή των Ψηφισμάτων 365 (1974) και 367 (1975).
Καλεί όλα τα κράτη να μην αναγνωρίζουν οποιοδήποτε κυπριακό κράτος άλλο από την Κυπριακή Δημοκρατία.
-Ψήφισμα 550 (11/5/1984): Αφού ακολούθησαν σειρά ψηφισμάτων που επιβεβαίωσαν τα προηγούμενα και καταδικάζουν την ανακήρυξη του ψευδοκράτους, το Συμβούλιο Ασφαλείας εκδίδει το Μάιο του 1984 ψήφισμα όπου στην παράγραφο 5 κάνει αναφορά στην Αμμόχωστο. «Οι απόπειρες για εποικισμό οποιουδήποτε τμήματος των Βαρωσίων από άτομα άλλα από τους κατοίκους τους είναι απαράδεκτες. Η περιοχή αυτή να μεταβιβαστεί στη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών».
-Ψήφισμα 789 (25/11/1992): Το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθετόντας το συγκεκριμένα ψήφισμα επιρρίπτει ευθύνη στην τ/κ πλευρά, ότι οι προτάσεις που κατέθεσε στις συνομιλίες παρέκκλιναν θεμελιωδώς από τη δέσμη ιδεών Γκάλι.
Δεν γίνεται ονομαστική αναφορά στην Τουρκία και στο σημείο α’ των εισηγήσεων για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (Μ.Ο.Ε) καλεί ως πρώτο βήμα να γίνει αποχώρηση των μη κυπριακών δυνάμεων, που θεωρείται επιθυμητή στη δέσμη ιδεών, να μειωθεί σημαντικά ο αριθμός των ξένων στρατευμάτων στην Κυπριακή Δημοκρατία και να υπάρξει μείωση στις δαπάνες για την άμυνα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Παράλληλα στο σημείο γ’ αναφέρεται στην Αμμόχωστο. «Με σκοπό την εφαρμογή του Ψηφίσματος 550 (1984) η περιοχή που σήμερα βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών να επεκταθεί και να συμπεριλάβει τα Βαρώσια».
-Ψήφισμα 939 (29/7/1994): Στο εν λόγω δημοψήφισμα το Συμβούλιο Ασφαλείας καθορίζει τις παραμέτρους της λύσης και αναφέρεται ξεκάθαρα στην Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας επαναβεβαιώνει τη θέση του ότι «μια λύση του Κυπριακού πρέπει να βασίζεται σε ένα κράτος της Κύπρου με μία μόνη κυριαρχία και διεθνή προσωπικότητα και μία υπηκοότητα, με διασφαλισμένη την ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητά του, και αποτελούμενο από δύο πολιτικά ίσες κοινότητες, όπως περιγράφεται στα σχετικά ψηφίσματα, στα πλαίσια μιας δικοινοτικής και διζωνικής ομοσπονδίας. Μια τέτοια λύση πρέπει να αποκλείει την πλήρη ή μερική ένωση με οποιαδήποτε άλλη χώρα ή οποιαδήποτε άλλη μορφή διχοτόμησης ή απόσχισης».
Όρος 2/ Συμφωνίες υψηλού επιπέδου
Η Λευκωσία εντάσσει στους “όρους αναφορας” τις Συμφωνίες υψηλού επιπέδου του 1977 και του 1979, εφόσον αποτελούν το δικοινοτικό ομοσπονδιακό πλαίσιο της λύσης και ταυτόχρονα καθορίζουν τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Επί της ουσίας η πλευρά μας θεωρεί ότι οι Συμφωνίες αποτέλεσαν τη βάση για τεθεί αργότερα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το πλαίσιο λύσης της Δ.Δ.Ο.
Στην πρώτη Συμφωνία Μακαρίου – Ντενκτάς στις 12 Φεβρουαρίου του 1977, καθορίζεται για πρώτη φορά, το δικοινοτικό ομοσπονδιακό πλαίσιο της λύσης, με εδαφικό προσδιορισμό σε τέσσερις κατευθυντήριες γραμμές. Στη δεύτερη Συμφωνία μεταξύ Κυπριανού – Ντενκτάς καθορίζονται τα 10 σημεία για τη διαδικασία για νέες συνομιλίες. Παραθέτουμε πιο κάτω τις Συμφωνίες υψηλού επιπέδου:
-Συμφωνία Μακαρίου – Ντενκτάς
Οι τέσσερις κατευθυντήριες γραμμές είχαν ως ακολούθως:
1). Επιζητούμε μιαν ανεξάρτητη, αδέσμευτη, δικοινοτική, ομόσπονδη Δημοκρατία.
2). Το έδαφος υπό τη διοίκηση της κάθε κοινότητας θα πρέπει να συζητηθεί υπό το φως της οικονομικής βιωσιμότητας, της παραγωγικότητας και ιδιοκτησίας της γης.
3). Θέματα αρχών, όπως η ελευθερία διακίνησης, η ελευθερία εγκατάστασης, το δικαίωμα περιουσίας και άλλα εξειδικευμένα ζητήματα είναι ανοικτά για συζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη τη θεμελιώδη βάση ενός δικοινοτικού ομοσπονδιακού συστήματος και ορισμένες πρακτικές δυσκολίες, οι οποίες μπορεί να προκύψουν για την τουρκοκυπριακή κοινότητα.
4). Οι εξουσίες και αρμοδιότητες της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης θα είναι τέτοιες, ώστε να διασφαλίζουν την ενότητα της χώρας, λαμβανομένου υπόψη και του δικοινοτικού χαρακτήρα του κράτους.
-Συμφωνία Κυπριανού-Ντενκτάς
Η συμφωνία των δέκα σημείων είχε ως ακολούθως:
1). Συμφωνήθηκε να επαναρχίσουν οι δικοινοτικές συνομιλίες στις 15 Iουvίου 1979.
2). Η βάση για τις συνομιλίες θα είναι οι κατευθυντήριες γραμμές Μακαρίου – Ντενκτάς της 12ης Φεβρουαρίου και τα σχετικά με το Κυπριακό ψηφίσματα του ΟΗΕ.
3). Τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες όλων των πολιτών της Δημοκρατίας πρέπει να τυγxάvουν σεβασμού.
4). Οι συνομιλίες θα ασχοληθούν με όλες τις εδαφικές και συνταγματικές πτυχές.
5). Θα δοθεί προτεραιότητα στην επίτευξη συμφωνίας για την επανεγκατάσταση στην Αμμόxωστo κάτω από την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών ταυτόχρονα με την έναρξη από τoυς συνομιλητές τής εξέτασης τωv συνταγματικών και εδαφικών πτυχών μιας συνολικής διευθέτησης. Όταν επιτευχθεί συμφωνία για το Βαρώσι, αυτή θα εφαρμοστεί χωρίς να αναμένεται το αποτέλεσμα της συζήτησης πάνω σε άλλες πτυχές του κυπριακού προβλήματος.
6). Συμφωνήθηκε αποφυγή κάθε ενέργειας που θα έθετε σε κίνδυνο το αποτέλεσμα των συνομιλιών και να δοθεί ιδιαίτερη σημασία και από τις δυο πλευρές στα αρχικά πρακτικά μέτρα για την προώθηση της καλής θέλησης, της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και της επιστροφής σε ομαλές συνθήκες.
7). Σκοπείται η αποστρατιωτικοποίηση της Δημοκρατίας της Κύπρου και θα συζητηθούν ζητήματα που σχετίζονται με αυτήν.
8). Η ανεξαρτησία, η κυριαρχία, η εδαφική ακεραιότητα και το αδέσμευτο της Δημοκρατίας πρέπει να τύχουν επαρκών εγγυήσεων εναντίον της ολικής ή μερικής ένωσης με οποιαδήποτε άλλη χώρα και εναντίον κάθε μορφής διχοτόμησης ή απόσχισης.
9). Οι δικοινοτικές συνομιλίες θα διεξάγονται συνεχώς και επίμονα και θα αποφεύγεται οποιαδήποτε καθυστέρηση.
10). Οι δικoινoτικές συνομιλίες θα διεξαχθούν στη Λευκωσία.
Όρος 3/ Πλαίσιο Γκουτέρες
Η ανάγνωση του πλαισίου Γκουτέρες για τη Λευκωσία είναι μία και επαναφέρει το Κυπριακό στην αρχική του λογική μετά την εισβολή εποχή (απαλλαγή από τα στρατεύματα και τις εγγυήσεις). Η Λευκωσία υποστηρίζει πώς αυτό που πρέπει να γίνει και αναφέρεται και στην έκθεση του Γ.Γ. του ΟΗΕ, είναι οι δύο πλευρές να προχωρήσουν σε διαπραγμάτευση προς επίτευξης συμφωνίας επί του πλαισίου, ώστε να καθορίσουν μία κοινή γραμμή προερχόμενες στην τράπεζα του διαλόγου για επίτευξη λύσης του Κυπριακού.
Τα έξι σημεία του πλαισίου Γκουτέρες όπως αυτό διατυπώθηκε κατά την τελευταία Διάσκεψη για την Κύπρο το περασμένο καλοκαίρι στο Κραν Μοντάνα είναι:
1) Ασφάλεια και εγγυήσεις: «Πιστεύω ότι θα πρέπει να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε ένα νέο σύστημα ασφάλειας στην Κύπρο και όχι συνέχιση υφιστάμενου. Πιστεύω ότι θα πρέπει να τερματιστεί το δικαίωμα παρέμβασης, καθώς επίσης και η Συνθήκη Εγγυήσεων. Πρέπει το νέο σύστημα πρέπει να κάνει όλους τους Κύπριους να αισθάνονται ασφάλεια, χρειαζόμαστε έναν γρήγορο μηχανισμό εφαρμογής, ο οποίος να περιλαμβάνει και πέραν από την Κύπρο χαρακτηριστικά(π.χ. τα Ηνωμένα Έθνη). Οι σημερινοί εγγυητές δεν μπορούν να εφαρμόζουν και να ελέγχουν τους εαυτούς τους».
2) Στρατεύματα: «Πρέπει να υπάρξει ραγδαία μείωση από την πρώτη ημέρα, σε επίπεδα που προσομοιάζουν με τους αριθμούς που υπήρχαν στην παλιά Συνθήκη Συμμαχίας. Υπάρχει μια διαφωνία ανάμεσα στα μέρη, κατά πόσο είναι ρήτρα επανεξέτασης ή ρήτρα τερματισμού. Αυτό πιστεύω θα πρέπει να συζητηθεί σε υψηλότερο επίπεδο. Την ίδια στιγμή πρέπει να δούμε τις λεπτομέρειες της αποχώρησης».
3) Εδαφικό: «Χρειάζεται η τ/κ πλευρά να προσαρμόσει τον χάρτη που κατέθεσε, ώστε να αντιμετωπίσει κάποιες ανησυχίες που εκφράστηκαν από την ε/κ κοινότητα για περιοχές»
4) Περιουσιακό: «Απ’ όσα άκουσα θεωρώ πως στο περιουσιακό πρέπει να υπάρχουν δύο αρχές. Το καθεστώς που θα διέπει τις περιουσίες υπό εδαφική αναπροσαρμογή και τις περιουσίες στις περιοχές που θα μείνουν υπό τ/κ διοίκηση. Στις περιοχές που θα επιστραφούν πρέπει να συμφωνηθούν κριτήρια βάσει των οποίων ο νόμιμος ιδιοκτήτης, χωρίς αυτό να ισχύει κατά 100%, να είναι προνομιούχος. Αντίστοιχα, και στις περιουσίες στις περιοχές που θα μείνουν υπό τ/κ διοίκηση».
5) Ισότιμη μεταχείριση: «Όσον αφορά μόνιμη παραμονή Τούρκων υπηκόων στην Κύπρο, να υπάρχει μια αναλογία, που να είναι ακριβοδίκαιη».
6) Αποτελεσματική συμμετοχή Τουρκοκυπρίων: «Το θέμα της αποτελεσματικής συμμετοχής χρειάζεται να συζητηθεί περαιτέρω σε σχέση με το αίτημα μιας πλευράς(σ.σ. εννοεί τους Τ/κ) για θετική ψήφο, καθώς επίσης και άλλα στοιχεία του κεφαλαίου της διακυβέρνησης, όπως και το αίτημα για εκ περιτροπής προεδρίας της τ/κ κοινότητας. Είναι θέματα που πρέπει να συζητηθούν».
Όρος 4/ Αποκέντρωση εξουσιών
Η ιδέα της αποκεντρωμένης ομοσπονδίας εντάσσεται στις προσπάθειες του Νίκου Αναστασιάδη να ξεκλειδώσει τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης. Η Λευκωσία προτίθεται να συμπεριλάβει στους όρους αναφοράς την ιδέα της χαλαρής ομοσπονδίας, καθότι, αν γίνει αποδεκτός ο όρος λύνει ένα πρόβλημα για τη δική μας πλευρά που περιλαμβάνεται στο πλαίσιο Γκουτέρες. Αυτό της αποτελεσματικής συμμετοχής -effective participation.
Οι αρμοδιότητες της Κεντρικής Κυβέρνησης, ως γνωστόν απασχόλησαν σε πολλές συναντήσεις των ηγετών των δύο κοινοτήτων στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό και θεωρούνται συμφωνημένες ή σχεδόν συμφωνημένες.
Όροι 5,6,7/ Διαδικασία
Τα τελευταία τρία σημεία που συμπεριλαμβάνονται στο προσχέδιο των όρων αναφοράς αφορούν διαδικαστικής φύσεως ζητήματα (Ιδιοκτησία της διαδικασία από τους Κύπριους. Προετοιμασία. Τίποτα δεν είναι συμφωνημένο αν δεν συμφωνηθούν όλα).
Πιο συγκεκριμένα οι τρεις όροι αποτελούν μέρος της καλής προετοιμασίας των διαπραγματεύσεων, κάτι που επαναδιατύπωνε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, τονίζοντας ότι αποτελεί ευκαιρία ξεκαθαρίσματος για τα ζητήματα που θα πρέπει να τύχουν διαπραγμάτευσης.
Συνεπώς η ε/κ πλευρά στο πλαίσιο ενός νέου γύρου διαπραγματεύσεων, θα καταβάλει προσπάθεια να συμφωνηθούν, τα ζητήματα της ασφάλειας, αλλά και των συγκλίσεων που επιτεύχθηκαν και στην συνέχεια η τ/κ πλευρά υπαναχώρησε των συμφωνηθέντων.
Πηγή: Brief