Της Κύρας Αδάμ*
Ένα υψηλού ρίσκου πολιτικό και επιχειρηματικό γαϊτανάκι στήνεται γύρω από το φυσικό αέριο στην Αν. Μεσόγειο, με επίκεντρο το κυπριακό φυσικό αέριο στο. οικόπεδο 12 (μπλοκ της Αφροδίτης) και το γειτονικό ισραηλινό κοίτασμα του Λεβιάθαν.
Η Κύπρος επιχειρεί από τώρα να διαφυλάξει αλλά και να προσμετρήσει τα πιθανά μελλοντικά οικονομικά οφέλη στην προοπτι κή οικονομικής «ανάταξης» της νήσου μετά την καταστροφή. Η Τουρκία χρησιμοποιεί από τώρα ως μοχλό για την «τουρκογενή» επίλυση του Κυπριακού, τα μελλοντικά οικονομικά οφέλη του φυ σικού αερίου. Το Ισραήλ κρατά ακόμα κλειστά τα χαρτιά των τελικών αποφάσεων του για την πιθανή εξαγωγή του φυσικού αερίου του μέσω Κύπρου (πριν ή μετά τη λύση) ή μέσω Τουρκίας. Η οριστι κή τύχη, όμως, του φυσικού αερί ου από τό οικόπεδο 12 της κυπρια κής δημοκρατίας εξαρτάται και από άλλους σημαντικούς οικονο μοτεχνικούς παράγοντες -για την ώρα στο περιθώριο- οι οποίοι, όμως, θα επηρεάσουν βαθύτατα και την πολιτική λύση του «αέριου γρίφου» στην Αν, Μεσόγειο.
Τα εκτιμώμενα 198 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου του μπλοκ 12 της Κύπρου καλύπτουν μόνον μερικώς τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες της Ε.Ε. σε φυσικό αέ ριο, αλλά συνεισφέρουν στον κα νόνα «της διαφοροποίησης των ενεργειακών πηγών» έτσι ώστε η Ε.Ε. να μην αποτελεί οιωνεί ενεργειακό «όμηρο» του ρωσικού φυσικού αερίου.
Από αυτά τα 198 δισ. κ.μ. αε ρίου, η αρμόδια κυπριακή Αρχή Ενέργειας εκτιμάει ότι η Κύπρος θα χρειαστεί για εσωτερική κατα νάλωση περίπου 25 δισ. κ.μ. μέ χρι το 2035, μειώνοντας έτσι με πρόχειρους υπολογισμούς το προς εξαγωγή φυσικό αέριο σε 173 δισ. κ.μ.
Πρόβλημα μεταφοράς
Το μεγάλο πρόβλημα, επιχειρηματικό, αλλά πρωτίστως πολιτικό που εγείρεται σε αυτό το σημείο είναι ο τόπος, η μορφή, αλλά και τρόπος μεταφοράς, αξιοποίησης και πώλησης του φυσικού αερίου εκτός Κύπρου.
Η κυπριακή κυβέρνηση από το 2012 έχει ήδη καταλήξει στην απόφαση ότι θα κατασκευαστεί σε κυπριακό έδαφος εργοστάσιο παρασκευής υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Τα προφανή πλεονεκτήματα αυτού το σχεδίου εκμετάλλευσης του φυσικού αερί ου είναι η εύκολη και συγκριτικά φθηνότερη μεταφορά πολύ μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου χωρίς περιορισμούς σε πολλούς ταυτόχρονους προορισμούς στον πλανήτη, αλλά και το χαμηλό ρίσκο δολιοφθοράς.
Όμως, η επιλογή αυτή έχει υψηλό επενδυτικό κόστος, που φυσικά μειώνει το τελικό οικονομικό όφελος, ενώ για την ίδια τη λει τουργία του εργοστασίου απαι τούνται μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου που κατεβάζει σημαντικά τις εξαγώγιμες ποσότητες αερίου. Η ίδια η κατασκευή του εργοστασίου για το υγροποιημένο αέριο υπολογίζεται, σύμφωνα με τις κυπριακές Αρχές, σε 10 δισ. δολάρια, ενώ θα χρειαστεί και ένας αγωγός από το μπλοκ 12 μέχρι το Βασιλικό (σημείο κατα σκευής του εργοστασίου) ύψους 2 δισ. δολ. Επομένως, σύμφωνα μετις ίδιες Αρχές, το συνολικό έσοδο από το αέριο του μπλοκ 12, με τη μορφή LNG ανέρχεται σε 50 δισ. δολάρια.
Η δεύτερη εναλλακτική λύση μεταφοράς του κυπριακού αερίου από το μπλοκ 12 εί ναι η κατασκευή υποθαλάσσι ου αγωγού από την Κύπρο στην Ελλάδα, ιδέα που ακόμα γοητεύει την Αθήνα. Εδώ, όμως, εκτός των άλλων πα ρουσιάζονται προβλήματα… μήκους και βάθους. Η απόσταση από το μπλοκ 12 μέχρι την Κρήτη και από εκεί στις ακτές της Πελοποννήσου είναι συνολικώς 1.150 χλμ κάτι λιγό τερο δηλαδή από το μήκος του αγωγού που μεταφέρει ρωσι κό αέριο στη Γερμανία, ενώ το βάθος στο οποίο θα τοποθετηθούν οι αγωγοί μεταξύ Κύπρου και Κρήτης φτάνει και τα 2.000 μ. Το συνολικό κόστος της μεταφοράς του κυπριακού, αερίου από το Βασιλικό στην Πελοπόννησο μπορεί να αγγίξει τα 17 δισ. δολάρια, περιορίζοντας το συνολικό έσοδο για μια εικοσαετία περίπου στα 54 δισ. δολάρια. Η παράθεση των αριθμητικών στοιχείων δεν εί ναι τυχαία γιατί από το κόστος και το κέρδος θα εξαρτηθεί εν πολλοίς η τελική επένδυση για την αξιοποίηση του φυσικού αερίου.
Γιά φθηνότερη λύση μιλάει η Άγκυρα
Στα στοιχεία αυτά «πατάει» -άλλωστε η Άγκυρα και οι υπο στηρικτές της για να προκαταλάβει και να πείσει τους ενδια φερόμενους επενδυτές ότι η με ταφορά του κυπριακού φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας είναι η ευκολότερη και φθηνότερη λύ ση και για αυτό πιέζει για την προηγούμενη λύση του Κυπρια κού, που θα φέρει «χρήματα και ειρήνη» στην περιοχή.
Σύμφωνα με τους υπάρχον τες υπολογισμούς από διαφο ρετικές πηγές, το συνολικό έσοδο από το φυσικό αέριο μέσω αγωγού προς την Τουρκία ανέρχεται σε 69 δισ. δολάρια, έναντι των 54 δισ. δολαρίων μέσω υπο θαλάσσιου αγωγού στην Ελλά δα και έναντι των 50 δισ. δολαρίων, κατά προσέγγιση με τπ μορφή LNG από την Κύπρο.
Με βάση αυτό το σχετικό πλεονέκτημα, η Άγκυρα προωθεί από τώρα την ιδέα ότι το κυπριακό,αέριο θα φτάσει πολύ ταχύτερα, οικονομικότερα και ασφαλέστερα, στην Ευρώπη μέ σω του τουρκικού εδάφους και του συστήματος αγωγών.
Ένας αγωγός από το μπλοκ 12 μπορεί εύκολα, αφού δια τρέξει το κυπριακό έδαφος να φτάσει στα μεγάλα κέντρα του Τσεϊχάν (όπου σχεδιάζεται η κατασκευή μεγάλου εργοστα σίου παραγωγής αερίου LNG), της Μερσίνας ή των Αδάνων και από εκεί να μπει στο υπόλοι πο σύστημα αγωγών φυσικού αερίου που διαθέτει η Τουρκία. Φυσικά ένα πολύ μεγάλο μέροςτου κυπριακού φυσικού αερίου θα μπορούσε αμέσως να διοχετευθεί στην εσωτερική τουρκική αγορά,οι ανάγκες της οποίας σε ενέργεια αυξά νουν συνεχώς.
Παράλληλα, η Τουρκία και οι λογής υποστηρικτές της, θεω ρούν ότι θα είναι εύκολο το κυ πριακό φυσικό αέριο να μετα φερθεί στην Ευρώπη. «Ξεχνούν», όμως, να αναφέρουν ότι τα σχέδια αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω και της Τουρκίας είναι ακόμα στον αέρα. Δεν έχει ακόμα δηλαδή καταλήξει η κατα σκευή του συστήματος αγωγών NABUCCO, (μέσω Τουρκίας και Βουλγαρίας στην Αυστρία) ούτε ο ανταγωνιστικός του TAP (μέ σω Τουρκίας και Αδριατικής στην Κεντρική Ευρώπη). Και όλα αυτά χωρίς να υπολογίζονται τα πλήρως ανταγωνιστικά σχέδια των Ρώσων στην περιοχή.
Δι’ αυτού του τρόπου, η τουρκική κυβέρνηση υποστηρίζει σταθερά.το σχέδιο της να καταστεί η χώρα ένας σημαντικό τατος «ενεργειακός θύλακας ασφαλείας», στον οποίο θα συγκεντρώνονται πετρέλαιο και φυ σικό αέριο από όλες τις γειτονικές περιοχές, από την Κασπία και τη Μαύρη θάλασσα μέχρι την’Κύπρο, (γιατί όχι και το Ισ ραήλ) και από εκεί στην ενεργοβόρο Ευρώπη.
Κλειστά κρατάει τα χαρτιά του το Ισραήλ
Υπάρχει και ένας ακόμα παί κτης στο σκηνικό και αυτός είναι το Ισραήλ. Η ισραηλινή κυβέρνη ση δεν έχει ακόμα αποκαλύψει τις προθέσεις και τρ σχέδια της, αν και λίγες μέρες πριν άρχισε τις πρώτες αντλήσεις φυσικού αερί ου σέ ένα από τα διαπιστωμένα κοιτάσματα της. Δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμα διιλαδή, αν το Ισραήλ θα αποφασίσει να εξαγάγει και πώς το φυσικό αέριο του. Το κυ πριακό μπλοκ 12 εφάπτεται με ένα τμήμα του μεγάλου ισραηλινού κοιτάσματος του Λεβιάθαν και αυ τό συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι ένα μέρος του ισραηλινού αερίου θα ενωθεί με αυτό της Κύπρου.
Ουδείς, όμως, μπορεί να αποκλείσει,το ενδεχόμενο, λόγω της πρόσφατης τουρκο-ισραηλι-νής προσέγγισης για «τον φόβο» της Συρίας και κυρίως του Ιράν, μέρος του φυσικού αερίου του Ισραήλ να βρεθεί μέσα στο τουρκικό σύστημα αγωγών, αφού φτάσει από το Ισραήλ στην Τουρκία με υποθαλάσσιο αγωγό.
Είναι, όμως, εξαιρετικά δύ σκολο να υποθέσει κανείς ότι το Ισραήλ θα εναποθέσει μια βα ριά υποθήκη για το μέλλον του, όπως είναι το φυσικό αέριο που διαθέτει, εξ ολοκλήρου σε μία και μόνον χώρα, χωρίς να απο κλείεται Κύπρος και Ισραήλ να επιλέξουν άλλες εναλλακτικές οδούς για την εξαγωγή του φυ σικού αερίου τους.
Οι μοχλοί πίεσης της Κύπρου στην ΕΕ
Η Κυπριακή Δημοκρατία μπροστά στην τουρκική «επίθεση των αγωγών» και παρά την οικονομική κατάρρευσή της έχει ακόμη ισχυρούς μοχλούς πίεσης μέσα στην ΕΕ και την Ευρωζώνη γιά να ανταπαρατεθεί στην Άγκυρα, εφόσον αυτή ενδιαφέρεται ακόμη γιά την ένταξή της στην Ευρώπη.
Και ένα από αυτά δεν είναι άλλο από το βέτο που έχει ασκηθεί στο κεφάλαιο της ενέργειας στις ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις ένταξης, αν προηγουμένως η Άγκυρα δεν αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία.
Ένα όπλο παλιό και ξεχασμένο, που όμως δεν χάνει την αξία και την ευστοχία του, ακόμα και τώρα.
Απούσα η Αθήνα από τις ενεργειακές εξελίξεις
Από όλον αυτόν τον υπό διαμόρφωση ενεργειακό χάρτη της περιοχής απουσιάζει η Αθήνα. Όχι μόνον γιατί συναντά ανυπέρβλητα αυτήν την στιγμή προβλήματα στον καθορισμό της ΑΟΖ με την Τουρκία και κατ΄ επέκταση την Κύπρο.
Αλλά και γιατί οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν έχουν ακόμα αποφασίσει αν μπορούν ή δεν μπορούν να παίξουν το ρόλο του ασφαλούς ενεργειακού θύλακα της περιοχής, ως χώρα-μέλος της ΕΕ και της Ευρωζώνης.
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Η Ελλάδα Αύριο»