Στη διάρκεια του 2015, οι Ρώσοι έσφιξαν το ζωνάρι και προσαρμόστηκαν στην πραγματικότητα που δημιούργησε ο Πρόεδρός τους, όταν αποσταθεροποίησε τη διεθνή τάξη που είχε ακολουθήσει τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Ο χρόνος που τελειώνει χαρακτηρίζεται από την προσαρμογή. Ορισμένοι Ρώσοι αναλυτές παρομοίασαν τη διάθεση της κοινωνίας με μια «μάχη ανάμεσα στο ψυγείο και την τηλεόραση». Με τη μεταφορά αυτή εννοούν τη σχέση ανάμεσα στην ικανοποίηση του σώματος (ψυγείο, λιγότερο ή περισσότερο γεμάτο) και την ικανοποίηση του πνεύματος (μέσα από την προπαγάνδα της τηλεόρασης) λόγω της ανάκτησης του κύρους και της αναγνώρισης που είχε η χώρα τους μέχρι τη δεκαετία του ’90. Έρευνες και αναλύσεις δείχνουν ότι «η τηλεόραση νίκησε το ψυγείο». Με άλλα λόγια, η ανάγκη να σε σέβονται και να σε φοβούνται αποδεικνύονται ισχυρότερη από την υλική ευημερία.
Στα ψυγεία των μέσων ρωσικών οικογενειών δεν υπάρχουν γαλλικά τυριά ούτε ισπανικά αλλαντικά (τα οποία πωλούνται στα πολυτελή σούπερ μάρκετ, ενώ υπάρχουν και φτηνές εγχώριες απομιμήσεις). Όμως οι Ρώσοι δεν υποφέρουν από πείνα, παρόλο που οι φτωχοί έχουν αυξηθεί, μέσα σε ένα χρόνο, από το 12,6% στο 14,1% του πληθυσμού. Οι προοπτικές της χώρας είναι προβληματικές, αλλά όχι καταστροφικές, και εξαρτώνται σε μεγάλο μέρος από την τιμή του πετρελαίου, του κυριότερου εξαγωγικού της προϊόντος.
«Πιστεύω πως μπορούμε να ζούμε με λιγότερα και να ταξιδεύουμε λιγότερο στο εξωτερικό» λέει η Όλγα, που εργάζεται ως γραμματέας σε μια ξένη εταιρεία και θεωρείται προνομιούχος, αφού έχει δουλειά και μισθό. Οι πραγματικοί μισθοί στη Ρωσία μειώθηκαν κατά 10,9% μέσα σε ένα χρόνο και το υπουργείο Οικονομικών χρησιμοποιεί αυτό το επιχείρημα στην προσπάθειά του να προσελκύσει επενδύσεις. Η επίσημη ανεργία είναι 5,5% και παρουσιάζει ανοδική τάση. Ανάμεσα στους καινούργιους ανέργους είναι γιατροί και καθηγητές που έχασαν τη δουλειά τους μετά τη συγχώνευση κλινικών και σχολείων για λόγους οικονομίας.
Πρόκειται για τη δεύτερη κρίση μέσα σε μια δεκαετία, η οποία διαφέρει από την πρώτη, που εκδηλώθηκε το 2009. Όπως επισημαίνει ο οικονομολόγος Βλαντισλάβ Ινοζέμτσεφ, η μείωση του ΑΕΠ ήταν 7,9% το 2009 και 3,8%- 4% σήμερα. Όμως, η σημερινή κρίση δεν οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες. Είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας του συστήματος να λάβει υπόψη τα συμφέροντα των επιχειρηματιών, αλλά και να αντιδράσει στις αλλαγές της οικονομίας. «Η Ρωσία φτάνει στα τέλη του 2015 δίνοντας την εικόνα μιας απρόβλεπτης χώρας, όπου δεν προστατεύονται τα δικαιώματα των επενδυτών, δεν λειτουργούν οι κανόνες του διεθνούς δικαίου και τα οικονομικά συμφέρονται θυσιάζονται στη σφαίρα της πολιτικής» σημειώνει ο Ινοζέμτσεφ, σύμφωνα με τον οποίο η πορεία αυτή μπορεί να συνεχιστεί ως το 2023, με μια ετήσια μείωση του ΑΕΠ κατά 2% με 3%. Το καθεστώς, προσθέτει, μπορεί να παραμείνει σταθερό ακόμη κι αν η κατανάλωση μειωθεί κατά 50%.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Κέντρου Levada, τον Νοέμβριο, το 55% των Ρώσων δήλωσε ότι η χώρα πηγαίνει καλά (έναντι 61% τον Οκτώβριο), ενώ αντίθετη άποψη είχε το 27%. Τον μήνα αυτό, το 85% του πληθυσμού ενέκρινε την πολιτική του Προέδρου Πούτιν, έναντι 14% που την αξιολογούσε αρνητικά.
Ο στρατιωτικός παράγων αποτελεί μόνιμη επωδό των Ρώσων ηγετών, οι οποίοι εκθειάζουν σε μόνιμη βάση τα νέα μοντέλα πυραύλων και επαναλαμβάνουν ότι μετά την κατάρριψη του ρωσικού στρατιωτικού αεροσκάφους από τους Τούρκους έχει απαγορευθεί η εισαγωγή τουρκικών εμπορευμάτων (ένα μέτρο, που στην πραγματικότητα, τιμωρεί τον ίδιο τον ρωσικό πληθυσμό). Το Κρεμλίνο δεν σκέφτηκε τα ρωσικά εργοστάσια αυτοκινήτων και πλυντηρίων, που χρησιμοποιούν τουρκικά εξαρτήματα, ούτε τους συμμάχους στην Ευρωασιατική Οικονομική Ένωση, όπως το Καζακστάν, που μελετούν νέες οδούς εφοδιασμού από την Τουρκία χωρίς να περνούν από τη Ρωσία. Αλλά η πολιτική απέναντι στην Ουκρανία και την Τουρκία έχει επιπτώσεις και στο επίπεδο του πολιτισμού. Τα κέντρα μελέτης της τουρκικής γλώσσας κλείνουν, από την ουκρανική βιβλιοθήκη της Μόσχας έχουν αφαιρεθεί βιβλία που θεωρούνται νοσηρά, ενώ η διευθύντρια τελεί σε κατ’ οίκον περιορισμό.
Μετά την απαγόρευση των πτήσεων τσάρτερ προς την Τουρκία και την Αίγυπτο (αποτέλεσμα της συντριβής επιβατικού αεροσκάφους στο Σινά), οι ρωσικές τουριστικές αρχές προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες να κάνουν διακοπές στη Ρωσία, ισχυριζόμενες ότι άλλοι διεθνείς προορισμοί μαστίζονται από αρρώστιες. Η Ρωσία έχει εμπλακεί σήμερα σε δύο πολέμους, έναν ανοιχτό στη Συρία κι έναν πιο συγκαλυμμένο στο Ντονέτσκ της Ουκρανίας. Εκτός από αυτούς τους πολέμους, το Κρεμλίνο έχει προσαρτήσει την Κριμαία, η οποία υποφέρει από διακοπές ηλεκτρικού και ενός εμπάργκο στα εμπορεύματα. Όλα αυτά όμως δεν μεταφράζονται σε αντιδράσεις κατά της ρωσικής κυβέρνησης.
Ούτε φαίνεται ότι θα πολιτικοποιηθούν σύντομα οι διεκδικήσεις των ιδιοκτητών φορτηγών, που καλούνται να πληρώσουν ένα νέο φόρο, τα παράπονα των δασκάλων, που πληρώνονται με καθυστέρηση ή οι γκρίνιες των κατοίκων της Μόσχας, που πρέπει πλέον να πληρώνουν παντού για τη στάθμευση των αυτοκινήτων τους. Οι Ρώσοι είναι υπερήφανοι για τη χώρα τους, για τις ένοπλες δυνάμεις τους, για την ιστορία τους, για τον αθλητισμό τους και για τον πολιτισμό τους. Το 2012, οι μισοί Ρώσοι πίστευαν ότι υπήρχαν πολλοί λόγοι για να ντρέπονται. Σήμερα, το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί στο 18%.
Πηγή: El Pais
* Η Πιλάρ Μπονέτ είναι ανταποκρίτρια της El Pais στη Μόσχα