Του Κώστα Αλατζά
«Ανάχωμα» στην τουρκική αμφισβήτηση των ορίων δικαιοδοσίας των ελληνικών αρχών στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης (SAR) στην ανατολική Μεσόγειο χαρακτηρίζει η Αθήνα την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία που υπέγραψαν χθες οι υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας στο Κάιρο.
Όπως τονίζουν αρμόδιες πηγές η συμφωνία αναγνωρίζει ότι η περιοχή δικαιοδοσίας για έρευνα και διάσωση της κάθε χώρας ταυτίζεται με την περιοχή ευθύνης του ελληνικού και του αιγυπτιακού FIR (Flight Information Region). Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι στην νοτιανανατολική Μεσόγειο-νοτιανατολικά της Ρόδου και της Κρήτης- τα όρια ευθύνης των αρχών για τον συντονισμό επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης κάθε χώρας εκτείνονται έως τα 200 ν.μ περίπου από τις ελληνικές και αιγυπτιακές ακτές.
Η συμφωνία, όπως αναφέρουν οι ίδιες πηγές, ουσιαστικά συνιστά έμπρακτη απάντηση στους τουρκικούς ισχυρισμούς ότι η περιοχή ευθύνης της Άγκυρας για έρευνα και διάσωση (SAR) εκτείνεται στο μισό Αιγαίο και σε περιοχές της νοτιανατολικής Μεσογείου που βρίσκονται εντός του FIR Αθηνών. Από το 1988, η Άγκυρα έχει εκδώσει Κανονισμό με τον οποίο ορίζει ως τουρκική περιοχή ευθύνης της για παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης, χωρίς να διευκρινίζει εάν πρόκειται για ναυτικά ή και για αεροπορικά ατυχήματα, περιοχή που εκτείνεται πέραν των FIRs Κωνσταντινούπολης και Άγκυρας.
Εν αντιθέσει με τον αυθαίρετο ορισμό της περιοχής που υπόκειται στην τουρκική δικαιοδοσία για έρευνα και διάσωση, η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία ακολουθεί τις προβλέψεις της Διεθνούς Σύμβασης του Αμβούργου του 1979 και του 1982 που ρυθμίζουν το θέμα διαχείρισης των ναυτικών ατυχημάτων (Σύμβαση SAR).
«Στέλνουμε ένα σαφές μήνυμα ότι οι ενέργειές μας βασίζονται πάντα σε διεθνείς κανόνες και σε καμία περίπτωση δεν προσπαθούμε ποτέ να παραβιάσουμε την κυριαρχία ή τα κυριαρχικά δικαιώματα άλλων χωρών», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας. Σε αντίθεση με αυτό που κάνουν οι άλλοι στην περιοχή σε συνεχή βάση. Στο ίδιο μήκος ήταν και οι δηλώσεις του υπουργού Άμυνας Νίκου Παναγιωτόπουλου ο οποίος τόνισε τη σημασία της ταύτισης του FIR Αθηνών με τα όρια των περιοχών ελληνικής ευθύνης για έρευνα και διάσωση.
Η Σύμβαση του Αμβούργου του 1979, σε αντίθεση µε την Σύμβαση του Σικάγο (1944) που ορίζει τα όρια της αεροπορικής έρευνας και διάσωσης ταυτίζοντας τα με τα FIR’s, δεν καθορίζει τις διαδικασίες και τους μηχανισμούς για τον προσδιορισμό των περιοχών ευθύνης έρευνας και διάσωσης στην ανοικτή θάλασσα του παράκτιου κράτους, αλλά παραπέμπει τη ρύθμιση αυτού του θέματος σε συμφωνία μεταξύ των ενδιαφερομένων παράκτιων γειτονικών κρατών ( Παράγραφος 2.1.4. του Παραρτήματος της Σύµβασης). Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα έχει υπογράψει Συμφωνίες για συνεργασία σε θέματα ναυτικής έρευνας και διάσωσης τόσο με την Ιταλία (2000), όσο και με την Μάλτα (2008) και την Κύπρο (2014), στις οποίες ρητά ορίζεται ότι η εν λόγω ελληνική περιοχή ευθύνης συμπίπτει με το FIR Αθηνών. Το ίδιο έπραξε και χθες η Ελλάδα με την Αίγυπτο.
Ο ανταγωνισμός των συμμαχιών στην ανατολική Μεσόγειο
Η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία υπογράφηκε σε μία χρονική στιγμή που η Άγκυρα ρίχνει γέφυρες στο Κάιρο ενώ ταυτόχρονα επιδιώκει να ενεργοποιήσει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Εξωτερικών Ελλάδα και Τουρκία έχουν την ίδια θέση απέναντι στον ρόλο που διαδραματίζει η Τουρκία στην σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο πόλεμο Λιβύη, γεγονός που επιβεβαιώθηκε και στις χθεσινές συνομιλίες στο Κάιρο. Όπως επισημαίνουν οι ίδιες πηγές, παρά την επαναπροσέγγιση που επιχειρεί ο Ερντογάν στον Σίσι το τελευταίο διάστημα, οι ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις ενδυναμώνονται κάτι που αποτυπώνεται με τις συνεργασίες που αναπτύσσονται στον αμυντικό και στρατιωτικό τομέα αλλά και τον ενεργειακό πεδίο.
Στις χθεσινές συνομιλίες θεωρείται βέβαιο ότι συζητήθηκαν και τα πιθανά σενάρια πρόκλησης έντασης στην περιοχή σε περίπτωση που η Τουρκία επιχειρήσει να ενεργοποιήσει επί του πεδίου το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο στέλνοντας ερευνητικό σκάφος δυτικά του 28ου μεσημβρινού. Εντούτοις, τόσο από την Αθήνα όσο και από το Κάιρο δεν δίνονται πληροφορίες για το συγκεκριμένο ζήτημα.
Όπως έχει γράψει το OnAlert, τα σενάρια που εξετάζονται από ελληνικής πλευράς είναι αρκετά και εξαρτώνται τόσο από τη γεωγραφική περιοχή που θα κινηθεί το τουρκικό πλοίο όσο και από τις κινήσεις και ενέργειες που θα πραγματοποιήσει. Είναι διαφορετικό το πλοίο να κινείται νοτιανατολικά της Κρήτης εντος των θαλασσίων ζωνών που ορίζει η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία και αλλιώς να κινείται εκτός αυτών των περιοχών αλλά εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, νοτίως της Κρήτης.