Χιλιάδες Βόσνιοι συγκεντρώθηκαν σήμερα σε ένα κοιμητήριο κοντά στη Σρεμπρένιτσα για την 30ή επέτειο της σφαγής 8.000 Βόσνιων Μουσουλμάνων ανδρών και αγοριών από τις δυνάμεις των Βοσνιοσέρβων στη διάρκεια του πολέμου του 1992-95.
Περίπου 1.000 θύματα δεν έχουν ακόμη βρεθεί στη χειρότερη φρικαλεότητα στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που στοιχειώνει ακόμη τα τρία εκατομμύρια κατοίκους της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης δεκαετίες αργότερα.
Οικογένειες που ανέκτησαν λείψανα θυμάτων επιλέγουν όλο και περισσότερο να θάψουν έστω μερικά οστά σε έναν τελευταίο χώρο ανάπαυσης. Στη σημερινή τελετή, μερικά λείψανα επτά θυμάτων πρόκειται να ταφούν δίπλα σε 6.750 που έχουν ήδη ενταφιαστεί.
Επιζώντες, οικογένειες και αξιωματούχοι περπάτησαν κατά μήκος λευκών μνημάτων. Μερικοί προσευχήθηκαν και έκλαψαν δίπλα στους τάφους ή κάθισαν ακίνητοι με το κεφάλι βυθισμένο στα χέρια τους. «Αισθάνομαι τόση λύπη και πόνο για όλους αυτούς τους ανθρώπους και τους νέους», δήλωσε μια γυναίκα ονόματι Σαμπαέτα από την ανατολική πόλη Γκόραζντε.
Η χειρότερη φρικαλεότητα στην Ευρώπη μετά τον Β’ ΠΠ
Η σφαγή εκτυλίχθηκε αφού η Σρεμπρένιτσα – που είχε οριστεί από τον ΟΗΕ «ασφαλής περιοχή» για τους αμάχους στον πόλεμο της Βοσνίας που ακολούθησε τη διάλυση της ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας – κατακλύστηκε από τις δυνάμεις των εθνικιστών Βοσνιοσέρβων.
Ενώ οι γυναίκες επέλεξαν να πάνε στο συγκρότημα κτιρίων του ΟΗΕ, οι άνδρες επιχείρησαν να διαφύγουν μέσα από δάση εκεί κοντά όπου οι περισσότεροι πιάστηκαν. Ορισμένοι εκτελέστηκαν αμέσως και άλλοι οδηγήθηκαν σε σχολεία ή αποθήκες όπου σκοτώθηκαν τις επόμενες ημέρες. Τα πτώματα παραχώθηκαν σε λακούβες και τάφηκαν μήνες αργότερα διασκορπισμένα σε μικρότερους τάφους στην προσπάθεια να αποκρυβεί το έγκλημα.
«Η Σρεμπρένιτσα μετατρέπεται στο μεγαλύτερο σφαγείο, νεκροί και τραυματίες μεταφέρονται συνεχώς στο νοσοκομείο. Είναι αδύνατο να περιγραφεί η κατάσταση. Κάθε ένα δευτερόλεπτο στην πόλη πέφτουν τρία θανατηφόρα βλήματα. Στο νοσοκομείο πριν από λίγο μεταφέρθηκαν 17 νεκροί και 57 τραυματίες. Υπάρχει κάποιος στον κόσμο που μπορεί να έρθει να δει την τραγωδία που συμβαίνει στην Σρεμπρένιτσα και τους κατοίκους της; Εδώ συντελείται ένα έγκλημα κατά του βοσνιακού (σ.σ. μουσουλμανικού) πληθυσμού».
Αυτή ήταν η τελευταία ανταπόκριση του δημοσιογράφου Νίνο Τσάτιτς που μεταδόθηκε στις 10 Ιουλίου του 1995 από την βοσνιακή δημόσια τηλεόραση (tvbih). Η τύχη του Νίνο Τσάτιτς αγνοείται μέχρι και σήμερα.
Μία ημέρα αργότερα οι σερβοβοσνιακές δυνάμεις εισβάλλουν στην Σρεμπρένιτσα. Ο πληθυσμός της αναζητά καταφύγιο στο χωριό Ποτότσαρι όπου βρισκόταν το στρατόπεδο των Ολλανδών κυανόκρανων.
Ο στρατηγός Μλάντιτς μπροστά στις κάμερες τους διαβεβαιώνει για την ασφάλεια τους. Όταν έσβησαν τα φώτα τις δημοσιότητας αρχίζει το μαρτύριο του μουσουλμανικού πληθυσμού. Οι στρατιώτες του Μλάντιτς επιτρέπουν μόνο στα γυναικόπαιδα να εγκαταλείψουν την Σρεμπρένιτσα. Οι άνδρες όπως και κάποιοι έφηβοι που μεγαλόφερναν οδηγούνται σε στρατόπεδα και στην συνέχεια εκτελούνται.
Στη Σρεμπρένιτσα, από τις 11 μέχρι τις 17 Ιουλίου του 1995, εκτελέστηκαν περισσότεροι από 8000 Βόσνιοι Μουσουλμάνοι από τους οποίους οι 1042 βρισκόταν σε εφηβική ηλικία. Μέχρι σήμερα, σε ομαδικούς τάφους, έχουν βρεθεί και ταυτοποιηθεί περίπου 7000 θύματα τα οποία έχουν ταφεί στο μνημειακό κέντρο, στο Ποτότσαρι.
«Ποιός μπορεί να πει ότι δεν ήταν γενοκτονία;»
Ο στρατηγός Ράτκο Μλάντιτς, που διοικούσε τις δυνάμεις των Βοσνιοσέρβων, καταδικάστηκε για γενοκτονία από δικαστήριο του ΟΗΕ για εγκλήματα πολέμου στη Χάγη μαζί με τον Σέρβο πολιτικό ηγέτη Ράντοβαν Κάρατζιτς.
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης των θυμάτων, σχεδόν 7.000 άνθρωποι έλαβαν μέρος σε μια τριήμερη πορεία ειρήνης σε μια αντίστροφη διαδρομή 100 χιλιομέτρων που ορισμένοι άνδρες Βόσνιοι Μουσουλμάνοι κατάφεραν να διανύσουν φεύγοντας από τη Σρεμπρένιτσα για να γλιτώσουν από τα αποσπάσματα θανάτου των Βοσνιοσέρβων.
Δύο διεθνή δικαστήρια αποφάνθηκαν πως η σφαγή ήταν γενοκτονία, όμως Σέρβοι ηγέτες στη Βοσνία αμφισβητούν τον όρο, τον απολογισμό των θανάτων και την επίσημη εξήγηση του τι συνέβη – αντανακλώντας τις αντικρουόμενες αφηγήσεις για τους πολέμους της πρώην Γιουγκοσλαβίας που εξακολουθούν να τροφοδοτούν πολιτικές διαιρέσεις και να εμποδίζουν την πρόοδο προς την ενσωμάτωση με τη Δυτική Ευρώπη και την ΕΕ.
Πέρυσι, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ανακήρυξε την 11η Ιουλίου ημέρα μνήμης της γενοκτονίας στη Σρεμπρένιτσα, με πολλές χώρες να οργανώνουν εκδηλώσεις μνήμης φέτος. «Δεν πρέπει ποτέ να ξεχαστεί. Ποιος μπορεί να πει ότι δεν ήταν γενοκτονία; Μόνο ένας άνθρωπος χωρίς ψυχή», είπε η Σαμπαέτα.
Πηγή: AΠΕ – ΜΠΕ / Φωτογραφίες Reuters