Με τον πόλεμο στη Συρία να συμπληρώνει τέσσερα χρόνια, οι ιδέες που πέφτουν στο τραπέζι ανακυκλώνονται. Αυτή την εβδομάδα ήρθαν πάλι στην επιφάνεια οι «ουδέτερες ζώνες» (buffer zones), μια ιδέα που είχε προταθεί και το 2012 προκειμένου να προστατευθούν οι άμαχοι από το καθεστώς του Ασαντ. Η στιγμή κατά την οποία όμως επανήλθαν στη συζήτηση τώρα αυτές οι ζώνες – πρώτα από την πλευρά της Τουρκίας και στη συνέχεια από την πλευρά της Ιορδανίας – δείχνει ότι οι περιφερειακές δυνάμεις θέλουν να στείλουν ένα μήνυμα στην Ουάσινγκτον: «Με ή χωρίς τις ΗΠΑ, ήρθε η ώρα να παρέμβουμε στη σύγκρουση».
«Βρίσκω τη στιγμή αυτής της παρέμβασης πραγματικά ενδιαφέρουσα», λέει ο Φίλιπ Σμιθ, ένας ερευνητής του Πανεπιστημίου της Μέριλαντ που μελετά τώρα τις σιιτικές ισλαμιστικές οργανώσεις στη Συρία. «Πρώτα το είπαν οι Τούρκοι, ύστερα οι Ιορδανοί. Ανάλογη συζήτηση γίνεται και σε ορισμένους κύκλους της Ουάσινγκτον, που δεν κρύβουν τη διαφωνία τους με τον τρόπο που άσκησε την πολιτική του ο πρόεδρος Ομπάμα στο συριακό ζήτημα».
Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς αν αυτή τη φορά οι συζητήσεις θα οδηγήσουν σε συγκεκριμένα αποτελέσματα, σημειώνει ο Τζέικομπ Σίγκελ στον ιστότοπο The Daily Beast. Αν συμβεί αυτό, θα είναι η πρώτη φορά από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, το 2011, που ξένοι στρατοί θα αποκτήσουν μια επίσημη παρουσία σε συριακό έδαφος.
Η Τουρκία ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να στείλει 18.000 στρατιώτες στη Συρία. Την επόμενη ημέρα, παρόμοια σχέδια ανακοίνωσε και η Ιορδανία, υποστηριζόμενη – όπως έγραψαν οι Financial Times – από βασικές πλευρές της διεθνούς συμμαχίας κατά του Ισλαμικού Κράτους.. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, όμως, είναι αντίθετες σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Η Τουρκία και η Ιορδανία, που βρίσκονται στα βόρεια και τα νότια σύνορα της Συρίας αντιστοίχως, έχουν ένα κοινό συμφέρον που τις οδηγεί στην κατασκευή ουδέτερων ζωνών. Και οι δύο χώρες έχουν δεχθεί μεγάλο αριθμό προσφύγων, ενώ και οι δύο απειλούνται από την αυξανόμενη παρουσία εχθρικών στοιχείων στην πόρτα τους, είτε πρόκειται για τζιχαντιστές είτε για κούρδους εθνικιστές. Μια ουδέτερη ζώνη που θα ελέγχεται από ενόπλους θα επέτρεπε στις δύο αυτές χώρες να ασκούν μεγαλύτερη επιρροή στο εσωτερικό της Συρίας και να εμποδίζουν έμψυχο και άψυχο υλικό να περνά τα σύνορα. Αυτές όμως είναι παλιές ανησυχίες. Η αναβίωση των σχεδίων για τις ουδέτερες ζώνες δείχνει ότι οι τελευταίες εξελίξεις – η επιδείνωση του καθεστώτος του Ασαντ και οι επιτυχίες των κουρδικών δυνάμεων που πολεμούν το Ισλαμικό Κράτος – αλλάζουν τα δεδομένα στην Αγκυρα και το Αμάν.
«Το λέω σε όλο τον κόσμο: δεν θα επιτρέψουμε ποτέ την ίδρυση ενός κράτους στα σύνορά μας με τη Συρία», είπε την περασμένη Παρασκευή ο πρόεδρος Ερντογάν, αναφερόμενος στην αυξανόμενη αυτονομία που δείχνει η Δημοκρατική Ενωση του Κουρδιστάν (ΡΥD), ένα ένοπλο και υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ παρακλάδι του ΡΚΚ. Η PYD δεν κρύβει την επιδίωξή της να ιδρύσει τη «Rojava», ένα κρατίδιο του συριακού Κουρδιστάν ανάλογο μ’εκείνο που έχουν ιδρύσει εδώ και δεκαετίες οι Κούρδοι στο βόρειο Ιράκ. Οι εντυπωσιακές επιτυχίες της PYD στη Συρία έχουν θορυβήσει την Τουρκία περισσότερο από την προέλαση του Ισλαμικού Κράτους.
Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, οι 18.000 στρατιώτες που θέλει να στείλει η Τουρκία στη Συρία θα ελέγχουν μια λωρίδα 3.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων που κατέχει τώρα το Ισλαμικό Κράτος. Η προβλεπόμενη ουδέτερη ζώνη θα εκτείνεται από την πόλη Κομπάνι στα ανατολικά, που ελέγχεται από τους Κούρδους, μέχρι την πόλη Μάρε, που ελέγχεται από τον φιλοδυτικό Ελεύθερο Συριακό Στρατό και άλλες αντάρτικες οργανώσεις.
«Δεν νομίζω πως η Τουρκία συμπαθεί το Ισλαμικό Κράτος», λέει ο αμερικανός πρώην πρεσβευτής στη Συρία Ρόμπερτ Φορντ. «Πιστεύω ότι οι Τούρκοι αντιμετωπίζουν την οργάνωση αυτή ως απειλή. Θεωρούν όμως τους κούρδους αυτονομιστές μια ακόμη μεγαλύτερη απειλή».
Αυτό εξηγεί τα κίνητρα της Τουρκίας. Πώς εξηγούνται όμως τα σχέδια της Ιορδανίας; «Δεν είμαι σίγουρος», απαντά ο Φορντ. «Νομίζω όμως πως είναι ο τρόπος των Ιορδανών να πουν στους Αμερικανούς, `θα χρειαστούμε τη βοήθειά σας`».
Η ανακοίνωση της Ιορδανίας αποτελεί απάντηση στην αδυναμία του καθεστώτος του Ασαντ, εκτιμά ο Φίλιπ Σμιθ. «Πρόκειται επίσης για άσκηση πίεσης στο Ιράν». Η Τεχεράνη είναι ο μεγαλύτερος σύμμαχος του Ασαντ και έχει στείλει στρατιωτικές δυνάμεις στη Συρία για να τον ενισχύσουν. Η Ιορδανία, πάλι, στηρίζει τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, που πολεμά τόσο εναντίον του Ασαντ όσο και εναντίον των Ιρανών. «Οι Ιρανοί ουσιαστικά διοικούν στη νότια Συρία και έχουν αποτύχει παταγωδώς», λέει ο Σμιθ.
Με άλλα λόγια, το ότι δύο από τους γείτονες της Συρία έστειλαν μέσα σε δύο ημέρες το ίδιο μήνυμα προς την Ουάσινγκτον δεν σημαίνει ότι ζητούν το ίδιο πράγμα. Σημαίνει όμως ότι χρησιμοποιούν τα διεθνή μέσα ενημέρωσης για να δείξουν ότι η υπομονή τους εξαντλείται.
Πηγή: The Daily Beast