Στο πόνημα των 143 σελίδων ο καθηγητής ,στο πρώτο κεφάλαιο, πραγματεύεται τη θεσμοθέτησή της και την νομική της θέση, τον τρόπο κήρυξής και οριοθέτησής της, τις ιδιομορφίες της ελληνικής περίπτωσης και παραθέτει ορισμένες σκέψεις για μια ευέλικτη αντιμετώπιση των προβλημάτων που θέτουν οι γειτονικές με την Ελλάδα χώρες και κυρίως η Τουρκία. Στο δεύτερο κεφάλαιο, αναφέρεται στην εφαρμογή του διεθνούς δικαίου της θάλασσας, ως συμβατικό και ως εθιμικό δίκαιο, επισημαίνοντας τη σχέση εθίμου και συμβάσεων και το εφαρμοστέο δίκαιο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Στο τρίτο κεφάλαιο συσχετίζει τη στενή αλληλεξάρτηση του διεθνούς δικαίου με την διεθνή πολιτική. Στο τέλος, η μελέτη εμπλουτίζεται με παραστατικούς χάρτες, αποσπάσματα από την ισχύουσα σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας καθώς και τη συμφωνία μεταξύ Κύπρου, Αιγύπτου και Ισραήλ. Το συνοπτικό αυτό βιβλίο λειτουργεί και σαν εγχειρίδιο για αρχαρίους…αλλά και προχωρημένους.
Εν αρχή ην η γένεση της ΑΟΖ. Η περίφημη αποκλειστική οικονομική ζώνη έλκει την καταγωγή της από μία ιδέα που είχαν οι πολιτικές ηγεσίες των λατινοαμερικανικών κρατών, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την οργανωμένη εξόρμηση των ΗΠΑ, αλιευτικά των οποίων, διέσχιζαν τον ειρηνικό ωκεανό, εκτός των χωρικών υδάτων των κρατών της Νοτίου Αμερικής, αποστερώντας τα παράκτια κράτη από πολύτιμα αλιευτικά αποθέματα. Η κοινή στάση τους μορφοποιήθηκε σε μια πρωτοβουλία με αποτέλεσμα να συσταθεί συνδιάσκεψη για το δίκαιο της θάλασσας που οδήγησε στη σύμβαση του 1982.
Σύμφωνα με τα Άρθρα 55, 56 και 57 του Τμήματος V, η ΑΟΖ είναι μια θαλάσσια ζώνη πέρα από τα χωρικά ύδατα αλλά παρακείμενη της αιγιαλίτιδας ζώνης, η οποία περιλαμβάνει τον βυθό, το υπέδαφος του, τη θαλάσσια «στήλη», και την επιφάνεια της θάλασσας, ως μια απόσταση διακοσίων μιλίων από την ακτή – μειωμένη, όμως, ανάλογα με το εύρος της παρακείμενης αιγιαλίτιδας ζώνης.
Σε αυτήν τη ζώνη το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα με σκοπό την εξερεύνηση, την εκμετάλλευση, τη διατήρηση και τη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων, ζωντανών ή άλλων, της περιοχής, και τις άλλες δραστηριότητες που αφορούν την οικονομική εξερεύνηση και εκμετάλλευση της ζώνης, όπως είναι η παραγωγή ενέργειας από το νερό, τα ρεύματα και τους ανέμους. Το παράκτιο κράτος έχει επίσης, τη δικαιοδοσία να κατασκευάζει και να χρησιμοποιεί τεχνητά νησιά, εγκαταστάσεις και κατασκευές (για την εξυπηρέτηση των χρήσεων της ζώνης), να κάνει επιστημονική έρευνα και να προστατεύει και να διατηρεί το θαλάσσιο περιβάλλον.
Προσοχή: Τα δικαιώματα αυτά είναι λειτουργικά, δεν συνιστούν εδαφική κυριαρχία, και πρέπει να ασκούνται με τρόπο που να λαμβάνει υπόψη του τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των άλλων κρατών που κάνουν χρήση της ίδια θαλάσσιας περιοχής.
Ο Χρήστος Ροζάκης φωτίζει τα σημεία εκείνα της σύμβασης και των διεθνών κανόνων που στηρίζουν τα δικαιώματα μας στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Όμως, δεν κρύβει και τις διατάξεις εκείνες που αποτελούν πάτημα για παράκτιες χώρες και ιδιαίτερα για την επιθετική Τουρκία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπογράμμιση του ότι για πρώτη φορά στην ιστορία του δικαίου της θάλασσας, η διεθνής κοινότητα αποδίδει τόση σημασία στα δικαιώματα τρίτων κρατών αλλά και της ίδιας της κοινότητας απέναντι στα δικαιώματα των παράκτιων κρατών. Πόσοι άραγε από αυτούς που οιστρηλατούν υπέρ της ΑΟΖ γνωρίζουν ότι έχει υιοθετηθεί η αρχή της «κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας» στους βυθούς πέρα από τις εθνικές δικαιοδοσίες; Που σημαίνει ότι η διεθνής κοινότητα απολαμβάνει τα πλεονεκτήματα των βυθών με ένα πνεύμα «διανεμητικής δικαιοσύνης» εις όφελος των οικονομικά ασθενέστερων μελών της!
Επισκοπώντας την ομολογία του διεθνούς δικαστηρίου της Χάγης και του διεθνούς δικαστηρίου του Αμβούργου για το δίκαιο της θάλασσας, παραθέτει αποφάσεις που βασίζονται στη λογική του διπλωματικού συμβιβασμού και της ισορροπίας δυνάμεων. Μάλιστα, αναφέρεται σε απόφαση Διαιτητικού Δικαστηρίου για την υπόθεση των νησιών της Μάγχης, τα οποία αντιμετωπίστηκαν ως νησιά που βρίσκονται στη …«λάθος πλευρά», γεγονός που οδήγησε στην εφαρμογή μιας μέσης γραμμής ανάμεσα στα ηπειρωτικά εδάφη της Γαλλίας και στο κεντρικό έδαφος της Βρετανίας, περικλείοντας τα βρετανικά νησιά της Μάγχης με μια ζώνη δώδεκα ναυτικών μιλίων.
Όσον αφορά την κήρυξη ΑΟΖ από την Ελλάδα, προειδοποιεί ότι αυτή δεν συνεπάγεται και οριοθέτηση αφού η στενότητα του χώρου δεν επιτρέπει την πλήρη εκμετάλλευση του δικαιώματος απόκτησης ζώνης 200 ναυτικών μιλίων. Απαντώντας στους επεκτατικούς ισχυρισμούς της Άγκυρας για το «απομονωμένο» Καστελόριζο, ο μελετητής υπογραμμίζει ότι τα διάσπαρτα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο ευνοούν τη δημιουργία πλέγματος ελληνικής κυριαρχίας, με το Καστελόριζο να αποτελεί δικαιωματική προέκταση της κυριαρχίας αυτής.
Ένα χρήσιμο βιβλίο για όσους θεωρούν την ΑΟΖ λύση… «διά πάσαν νόσον».
