Η επική σκηνή της αερομαχίας στην ταινία Top Gun δεν ήταν απλώς σενάριο. Σαν σήμερα, πριν 36 χρόνια, δύο αμερικανικά F-14A Tomcat κατέρριψαν με συνοπτικές διαδικασίες δύο λιβυκά Su-22 γράφοντας ιστορία.
του Αλέξανδρου Θεολόγου
Η πρώτη αμερικανική κατάρριψη για το αμερικανικό Ναυτικό από τον πόλεμο του Βιετνάμ, η πρώτη κατάρριψη για το F-14A και η πρώτη εμπλοκή μεταξύ μαχητικών με πτέρυγες μεταβλητής γεωμετρίας στον κόσμο έγινε στις 19 Αυγούστου 1981, σε μια εναέρια αναμέτρηση που έμεινε στην ιστορία ως το περιστατικό του Κόλπου της Σύρτης (Gulf of Sidra Incident). Αντιδρώντας βάσει των ισχυόντων κανόνων εμπλοκής, τα πληρώματα δύο αμερικανικών F-14A της Μοίρας Μαχητικών VF-41 «Black Aces» που είχαν απονηωθεί από το πυρηνοκίνητο USS Nimitz (CVN-68) αναχαίτισαν και κατέρριψαν δύο Su-22M-3K “Fitter H” της Αεροπορίας του Καντάφι με την υποστήριξη ενός ιπτάμενου ραντάρ E-2C Hawkeye της Μοίρας Έγκαιρης Προειδοποίησης VAW-124 «Bear Aces».
Το συμβάν που προκάλεσε την παγκόσμια προσοχή δεν ήταν μια απλή αερομαχία. Όταν το 1974 ο Συνταγματάρχης Καντάφι χαρακτήριζε ως «λιβυκά χωρικά ύδατα» την θαλάσσια περιοχή κάτω των γεωγραφικών συντεταγμένων 32° 30΄ κατά παράβαση του διεθνούς Δικαίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες αρκέσθηκαν σε μια επίσημη διαμαρτυρία –την οποία ο Λίβυος ηγέτης αγνόησε επιδεικτικά. Έξι χρόνια αργότερα, όταν ένα αμερικανικό αναγνωριστικό που πετούσε εντός «λιβυκής περιοχής» δέχθηκε επίθεση, ο πρόεδρος Κάρτερ διέταξε τον 6ο Στόλο να μείνει μακριά.
Ο πρόεδρος Ρήγκαν είχε άλλη άποψη. Το Ναυτικό διατάχθηκε να πραγματοποιήσει ασκήσεις για την Ελεύθερη Ναυσιπλοΐα (Freedom of Navigation) οι οποίες κατέληξαν σε γυμνάσια βολής πυραύλων ανοικτής θάλασσας (Open Ocean Missile Exercise) από τα αεροπλανοφόρα USS Forrestal και USS Nimitz.
Το μήνυμα προς την Τρίπολη δεν θα μπορούσε να ήταν πιο άμεσο: Οι Ηνωμένες Πολιτείες έπαιρναν πολύ σοβαρά την προβολή ναυτικής ισχύος στα διεθνή ύδατα. Οι δε κανόνες εμπλοκής που είχαν οι Αμερικανοί Διοικητές στην περιοχή καθιστούσαν σαφές ότι για την προστασία των μέσων τους θα αντιδρούσαν άμεσα και χωρίς να περιμένουν άδεια από προϊσταμένη αρχή. Για τους πιλότους μαχητικών αυτό σήμαινε «μην ανοίξετε πυρ μέχρι να ανοίξουν πυρ εναντίον σας».
Από την πλευρά της η Λιβύη δεν έδειχνε διατεθειμένη να κάνει πίσω, στέλνοντας σχεδόν καθημερινά πάνω από την Μεσόγειο οπλισμένα Su-22 Fitter και MiG-23MS Flogger, θηριώδη αναχαιτιστικά MiG-25 Foxbat και γαλλικά Mirage F.1 και Mirage 5D κλιμακώνοντας την ένταση. Όταν στις 18 Αυγούστου 1981 ξεκίνησε η άσκηση, λιβυκά MiG-25 επιχείρησαν να προσεγγίσουν τις Ομάδες Μάχης των δύο αεροπλανοφόρων αλλά αναχαιτίσθηκαν από μαχητικά επιφυλακής F-4J Phantoms της Μοίρας VF-74 από το USS Forrestal και F-14A των Μοιρών VF-41 και VF-84 που απονηώθηκαν από το USS Nimitz.
Στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν την θέση των αμερικανικών αεροπλανοφόρων, οι Λίβυοι έστειλαν 35 ζευγάρια μαχητικών από… κάθε τύπο που διέθετε η Αεροπορία τους. Οι επιθετικοί ελιγμοί μεταξύ λιβυκών μαχητικών και αμερικανικών που προστάτευαν τα πλοία του Στόλου έδωσαν και πήραν, ωστόσο η κατάσταση δεν κατέληξε σε θερμό επεισόδιο. Η δεύτερη ημέρα της άσκησης έμελλε να ήταν διαφορετική.
Το πρωί της 19ης Αυγούστου, δύο F-14A Tomcats της Μοίρας Μαχητικών VF-41 «Μαύροι Άσοι» με χαρακτηριστικά κλήσης «Fast Eagle 102» και «Fast Eagle 107» εκτελούσαν περιπολία μάχης (CAP) ανοικτά των λιβυκών ακτών, όταν λίγο πριν την λήξη της, τα πληρώματα των αμερικανικών μαχητικών εντόπισαν στις 07:15 π.μ. στο ραντάρ ένα ζευγάρι λιβυκών Fitter να πλησιάζει γρήγορα. Ο πιλότος του «Fast Eagle 107», Cdr. Larry ‘Music’ Muczynski περιγράφει τις δραματικές στιγμές που ακολούθησαν.
«Ο Lt. Dave Venlet, χειριστής ραντάρ (RIO) του Cdr. Henry ‘Hank’ Kleemann, πιλότου του «Fast Eagle 102», έπιασε έναν στόχο προερχόμενο από ένα αεροδρόμιο που παρακολουθούσαμε. Λίγο μετά, τον ίδιο στόχο έπιασε και ο δικός μου χειριστής ραντάρ, Lt. Jim Anderson. Αμέσως έγινε αντιληπτό ότι ερχόταν προς τα εμάς διότι κατευθυνόταν καταπάνω μας ανεβαίνοντας στα 20.000 πόδια που ήταν το υψόμετρό μας και επιτάχυναν στους 540 κόμβους…»
«… Ο Πλοίαρχος Kleemann πετούσε Νο 1 και εγώ παραστάτης του στην «ώρα 3», περίπου ένα-δυό μίλια μακριά του, οπότε τον έβλεπα… Καθώς πλησιάζαμε τους Λίβυους ήταν πρόδηλο ότι είχαν καλές οδηγίες από επίγειο ραντάρ αναχαίτισης (GCI) αφού κάθε φορά που πηγαίναμε να τους κόψουμε, έκαναν ελιγμό και εξουδετέρωναν την κίνησή μας…» Ήταν σαφές ότι τα δύο Tomcats δεν θα μπορούσαν να κερδίσουν αρχικό πλεονέκτημα έναντι των Fitter κι έτσι τα αμερικανικά επιτάχυναν στους 500 κόμβους με πλήρη μετάκαυση.
«Όταν ο Πλοίαρχος Kleemann ήταν 1.000 πόδια μπροστά μου και περίπου 500 από πάνω τους, έκλινε αριστερά για να περάσει άνωθεν του σχηματισμού ώστε να μπορέσουμε να τα αναγνωρίσουμε οπτικώς. Εκείνη την στιγμή, η αριστερή πλευρά του προπορευόμενου λιβυκού αεροσκάφους φωτίστηκε από μια μεγάλη φλόγα καθώς πυροδοτήθηκε ο κινητήρας του πυραύλου. Ήμουν από εκείνη την πλευρά και ήταν φανερή η τεράστια πορτοκαλί λάμψη και το ίχνος καπνού που άφησαν το αεροπλάνο περνώντας κάτω από το αεροσκάφος του Πλοιάρχου Kleemann…»
«…Μετά, ακολούθησε μια τροχιά σαν μπανάνα προς το αεροπλάνο μου αλλά έγινε αμέσως αντιληπτό ότι κανείς μας δεν επρόκειτο να χτυπηθεί από τον πύραυλο κι έτσι δεν μας απασχόλησε». Τα αμερικανικά είχαν δεχθεί επίθεση και αμέσως τα λιβυκά τζετ θεωρήθηκαν «εχθρικά». Τα F-14 μπορούσαν πλέον να εμπλακούν.
Ο Πλοίαρχος Kleemann αρχικά κατευθύνθηκε προς τον αρχηγό του λιβυκού σχηματισμού αλλά όταν είδε το «Fast Eagle 107» να πλησιάζει τον Νο 1 του ζευγαριού ανέστρεψε κατευθυνόμενος προς τον Νο 2 τον οποίο πλησίασε από πίσω πολύ γρήγορα. Όμως επειδή ήταν νωρίς το πρωί, ο ήλιος ήταν χαμηλά στον ορίζοντα και ο Λίβυος έτυχε να περνά μπροστά από τον ήλιο καθώς έστριβε σκληρά αριστερά.
Ο Kleemann περίμενε το Su-22 να φύγει από τον ήλιο και τότε εξαπέλυσε εναντίον του έναν πύραυλο αέρος-αέρος ΑΙΜ-9L από απόσταση ¾ του μιλίου. O «Lima» άφησε με ταχύτητα τον αριστερό φορέα 1Α και μετά αναστρέφοντας 90ο χτύπησε το λιβυκό Fitter στην ουρά. Το αεροπλάνο άρχισε να περιστρέφεται, το αλεξιπροχώριο πετάχτηκε έξω και ο Λίβυος χειριστής εγκατέλειψε χωρίς δεύτερη σκέψη.
Μετά τον παραστάτη, τώρα ήταν η σειρά του αρχηγού του λιβυκού σχηματισμού να πέσει στα νύχια της «Γάτας» που πετούσε ο Πλοίαρχος Muczynski. «Ο αρχηγός τον οποίο κυνηγούσα είχε ολοκληρώσει την ανοδική στροφή του και κατευθυνόταν «καρφί» βόρεια-βορειοδυτικά. Άρχισε μια ελαφρά δεξιά στροφή αλλά πέτυχα μια καλή θέση βολής πίσω του. Όπλισα τον AIM-9L πυροδοτώντας τον επίσης από τον σταθμό 1Α. Ο Sidewinder πήγε κατευθείαν στην «πίπα» του τύπου και ανατίναξε τα πάντα από την ρίζα της πτέρυγας και πίσω, σε μια τεράστια πύρινη μπάλα…»
«… Από την στιγμή που ήμουν μόλις μισό μίλι στην «ώρα 6» του, αυτό που φοβήθηκα περισσότερο ήταν μην καταρριφθώ ο ίδιος από την εισρόφηση συντριμμιών από τους κινητήρες μου. Τράβηξα 6g σχεδόν κάθετα και όταν βγήκα από την πορεία των συντριμμιών γύρισα ανάποδα. Κοίταξα κάτω και είδα από τα φτερά και μπροστά (το αεροπλάνο) να στροβιλίζεται πέφτοντας φλεγόμενο. Μετά από περίπου δύο περιστροφές, είδα τον πιλότο να εγκαταλείπει αλλά δεν είδαμε να ανοίγει αλεξίπτωτο…»
Τα αμερικανικά μαχητικά επέστρεψαν στο αεροπλανοφόρο ενώ οι Λίβυοι διεξήγαγαν Έρευνα και Διάσωση για τους δύο πιλότους τους. Μια ώρα αργότερα, δύο λιβυκά MiG-25 πέταξαν προς τα αεροπλανοφόρα με ταχύτητα 1,5 Μαχ όμως μόλις «φωτίστηκαν» από τα ραντάρ των F-14 επιφυλακής που απονηώθηκαν για να τα αναχαιτίσουν, άλλαξαν γνώμη και έφυγαν χωρίς να επιστρέψουν.
Σκεφτείτε ότι το περιστατικό του Κόλπου της Σύρτης διήρκεσε κάπου 45 δευτερόλεπτα, από την εκτόξευση του πρώτου πυραύλου από τους Λίβυους μέχρι την κατάρριψη και του δεύτερου Fitter. Πολύ λιγότερο απ’ ότι χρειάσθηκε να διαβάσετε αυτό το κομμάτι.
Ακούστε τις συνομιλίες των χειριστών με το ιπτάμενο ραντάρ και όλη την εμπλοκή τους με τα λιβυκά Fitter στο ακόλουθο ηχητικό ντοκουμέντο.