Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου: Η μέρα που διέλυσε τον «Οθωμανικό μύθο»

Του Αντγου ε.α. Ιωάννη Κρασσά

 «Τὴν ἡμέρα ἐκείνη διαλύθηκε σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο ἡ μέχρι τότε ὑφιστάμενη πεποίθηση, ὅτι οἱ Τούρκοι ἧσαν ἀνίκητοι στὴν θάλασσα». Μιγκέλ Θερβάντες [1547-1616(διάσημος Ἱσπανός συγγραφέας ὁ ὁποῖος πολέμησε ἡρωικά καί τραυματίσθηκε στὴν ναυμαχία)].

Την 7η Οκτ. 1571, στον Πατραϊκό κόλπο, ο Ισπανός πρίγκιπας Δόν Χουάν Κάρλος ο Αυστριακός [φωτο αριστερά] επικεφαλής του στόλου της «Ιεράς Ενώσεως(Ισπανία, Βενετία, Γένουα, Παπικό Κράτος, Ιππότες της Μάλτας και τα Ιταλικά Δουκάτα: Σαβοΐας, Ουρμπίνου και Τοσκάνης)», νίκησε τον Τούρκο Μουεζίν Ζαντέ Αλή Πασά ο οποίος ηγείτο του οθωμανικού. Η ναυμαχία διεξήχθη στην είσοδο του Πατραϊκού κόλπου, νοτίως της νήσου Οξυάς (ΝΑ άκρο του νομού Αιτωλοακαρνανίας).

Το όνομα της ναυμαχίας προήλθε από τον «Κόλπο της Ναυπάκτου(Gulf of Lepanto)», με τον οποίο οι Βενετοί περιέγραφαν την θαλάσσια περιοχή από τον Κορινθιακό κόλπο έως το Ιόνιο Πέλαγος. Υπήρξε μία από τις σημαντικότερές ναυμαχίες της παγκόσμιας ιστορίας, διότι σηματοδότησε την πρώτη νίκη των χριστιανικών κρατών επί των θεωρούμενων ασυγκράτητων Οθωμανών και το τέλος της χρησιμοποιήσεως των κωπήλατων πλοίων(γαλέρες), τα οποία αντικαταστάθηκαν από τα αμιγώς ιστιοφόρα.

Η Οθωμανική Απειλή

Ο Σουλτάνος Σελήμ Β΄, μετά την κατάληψη της Κύπρου και των περισσοτέρων νήσων του Αιγαίου(πλην Κρήτης), κυριάρχησε στην Ανατολική Μεσόγειο και εποφθαλμιούσε την υπόλοιπη. Ο Πάπας Πίος Ε΄ προέτρεψε τα χριστιανικά κράτη σε μια «Ιερά Συμμαχία» με σκοπό να ενώσουν τις δυνάμεις τους, για την αντιμετώπιση της ισλαμικής απειλής. Ο χριστιανικός στόλος αποτελείτο από 212 πλοία(1.815 πυροβόλα), επανδρωμένα με 40.000 ναυτικούς, στα οποία επέβαιναν 28.500 στρατιώτες(Ισπανοί, Ιταλοί, Γερμανοί, Κροάτες και Βενετοί).

Ο οθωμανικός στόλος αριθμούσε 250 πλοία(750 πυροβόλα), με τα πληρώματα να ανέρχονται σε 50.000 ναυτικούς και 32.500 στρατιώτες. Ο στόλος της «Ιεράς Ενώσεως» συγκροτήθηκε στην Μεσσήνη της Ιταλίας και έπλευσε προς συνάντηση του εχθρικού. Οι δύο στόλοι αναπτύχθηκαν για μάχη στην έξοδο του Πατραϊκού κόλπου, υπό καιρικές συνθήκες πλήρους άπνοιας. Η ναυμαχία εξελίχθηκε σε πεζομαχία σε επιπλέουσες πλατφόρμες, στην οποία υπερίσχυσαν οι καλύτερα εκπαιδευμένοι και εφοδιασμένοι με μουσκέτα και αρκεβούζια δυτικοί στρατιώτες.

Ο ενθουσιώδης Δον Χουάν Κάρλος εκμεταλλευόμενος τα καλύτερα εξοπλισμένα χριστιανικά πλοία, σε συνδυασμό με την ναυτοσύνη των πληρωμάτων νίκησε ολοκληρωτικά τον Τούρκο ναύαρχο, ο οποίος σκοτώθηκε κατά την ναυμαχία. Από τα πλοία του οθωμανικού στόλου 50 βυθίσθηκαν, 137 καταλήφθηκαν, ενώ οι απώλειες ανήλθαν σε 20.000 νεκρούς. Ο χριστιανικός στόλος έχασε 17 πλοία και μέτρησε 7.500 νεκρούς.

Η Σημασία της Ναυμαχίας

Η ναυμαχία της Ναυπάκτου συγκρίνεται μ’ αυτήν της Σαλαμίνος(480 π.Χ.), τόσο από απόψεως σημασίας, όσο και τακτικής. Η νίκη επί των Τούρκων διέσωσε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, όπως και αυτή των Ελλήνων επί των Περσών. Τα πλοία που συμμετείχαν ήταν λιγότερα από αυτά της ναυμαχίας της Σαλαμίνος, αλλά είκοσι αιώνες μετά εξακολουθούσαν να κινούνται με τον ίδιο τρόπο. 

Η συμμετοχή των Ελλήνων στην ναυμαχία της Ναυπάκτου, ειδικά από την Κρήτη, την Ιωνία και τα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου Πελάγους, υπήρξε μεγάλη τόσο σε επίπεδο κυβερνητών, όσο και σ’ αυτό των κωπηλατών και των στρατιωτών, σ’ αμφότερους τους στόλους. Στις κατεχόμενες από τους Τούρκους περιοχές, οι Έλληνες υπέστησαν σκληρά αντίποινα μετά την ναυμαχία.

Ο Αντίκτυπος της Νίκης

Η νίκη της Ναυπάκτου πανηγυρίστηκε απ’ όλο τον χριστιανικό κόσμο. Ποιητές και καλλιτέχνες αποθανάτισαν σε πλήθος έργων το βαρυσήμαντο γεγονός. Οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν ότι η αντιμετώπιση του οθωμανικού επεκτατισμού επιτεύχθηκε με την συμμαχία όλων των χριστιανικών κρατών.

Οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν κατά κόρο την αναγκαστική ή εθελοντική στρατολόγηση προσωπικού από τους λαούς που κατακτούσαν. Ο Γάλλος δοκιμιογράφος Micel de Montagne(1533-1592) έγραψε: «Ἡ ναυμαχία τῆς Ναυπάκτου ἐγκαινίασε τὴν ἀρχή τῆς βαθμιαίας καὶ ἀναπότρεπτης καταρρεύσεως τῆς αὐτοκρατορίας τῶν Τούρκων».

Αυτό που συνέβη στα γαλανά νερά του Πατραϊκού Κόλπου ήταν μία πρωτίστως θρησκευτική, πολιτισμική και φυλετική αναμέτρηση κυριαρχίας, μεταξύ Δύσεως και Ανατολής.

Η Μέση Ανατολή εξακολουθεί και σήμερα να παράγει και να εξάγει βία σ’ όλο τον κόσμο. Το γεγονός αυτό ωθεί πολλούς μουσουλμάνους προς την ευρωπαϊκή ήπειρο για την αναζήτηση ασφάλειας και καλύτερων συνθηκών διαβιώσεως και εργασίας.

Η χώρα μας αποτελεί το ανάχωμα της Δύσεως και ως λαός βιώνουμε ιστορικές εξελίξεις, χωρίς να μπορούμε να προεξοφλήσουμε με ασφάλεια το μέλλον μας. Το μήνυμα της ναυμαχίας της Ναυπάκτου έχει διαχρονική σημασία και είναι: «Ἡ ἰσχὺς ἐν τῇ ἑνώσει».

Βιβλιογραφία
α. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «ΗΛΙΟΥ», Αθήνα 1951.
β. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε., Αθήνα 1977.