Tου Aριστείδη Βικέτου,
Ανταποκριτή του ΑΠΕ-ΜΠΕ στην Λευκωσία
Με καθυστέρηση δεκαετιών, και αφού προηγήθηκε απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΑΔ), η Κυπριακή Δημοκρατία αρχίζει από την προσεχή Δευτέρα εκσκαφή/ανασκαφή στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, στη Λευκωσία, με στόχο να εντοπιστούν και να ταυτοποιηθούν, έπειτα από 41 χρόνια, τα λείψανα 19 Ελλήνων καταδρομέων, που έρχονταν τον Ιούλιο του 1974 από την Κρήτη στην Κύπρο με μεταγωγικό αεροσκάφος της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας τύπου Noratlas.
Το αεροσκάφος, μέσα στην νύκτα και στη σύγχυση, εξελήφθη από την κυπριακή αεράμυνα ως εχθρικό και κατερρίφθη από φίλια πυρά. Όπως είχε γράψει πριν από ένα χρόνο το ΑΠΕ-ΜΠΕ η ανασκαφή αρχικά είχε προγραμματιστεί για τα τέλη του 2014.
Το μεσημέρι έγινε σύσκεψη, υπό τον Επίτροπο Προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα, Φώτη Φωτίου, και εκπροσώπων όλων των αρμόδιων υπηρεσιών για την επιχείρηση εκσκαφής/ανασκαφής, προκειμένου να εντοπιστούν η άτρακτος του αεροσκάφους και τα λείψανα των Ελλήνων καταδρομέων.
Σε δηλώσεις του μετά τη σύσκεψη, ο κ. Φωτίου είπε πως συζητήθηκαν τρόποι καλύτερου συντονισμού καθώς και όλες οι τελευταίες λεπτομέρειες πριν από την έναρξη των εργασιών για την προετοιμασία του χώρου στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, όπου είναι σίγουρο ότι θάφτηκε το ελληνικό μεταγωγικό. Ο κ. Φωτίου τόνισε ότι η ανασκαφή εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος εκταφών και αναγνώρισης λειψάνων της Κυπριακής Δημοκρατίας και πραγματοποιείται έπειτα από απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Στο αεροσκάφος επέβαιναν 28 καταδρομείς και 4 μέλη του πληρώματος. Το μοναδικό μέλος της αποστολής που επέζησε με αναπηρία, ο Θανάσης Ζαφειρίου, ανέφερε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει και νομική υποχρέωση, γιατί κάποιοι συγγενείς των πεσόντων του αεροσκάφους έχουν ήδη απευθυνθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο εξέδωσε αυστηρές συστάσεις για να προχωρήσει η Κύπρος σε αυτή την ανασκαφή. Επιπλέον, υπάρχει και πολιτική υποχρέωση καθώς σχεδόν όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν κάνει παρεμβάσεις προς την Κυπριακή Δημοκρατία για να βρεθούν τα λείψανα.
Οι εργασίες θα ολοκληρωθούν σε τρεις φάσεις. Στη πρώτη φάση, το πρωί της Δευτέρας, θα γίνει προετοιμασία του χώρου. Θα ακολουθήσει η δεύτερη φάση στις 20 Αυγούστου, όταν θα πραγματοποιηθεί από ομάδα επιστημονικού προσωπικού η ανασκαφή. «Υπάρχει μια πολύ εξειδικευμένη ομάδα ντόπιων και ξένων και δεδομένου ότι θα εξευρεθούν τα λείψανα, θα ακολουθήσουν όλες οι ανθρωπολογικές εργασίες και η ταυτοποίηση», είπε ο κ. Φωτίου. Σημειώνεται ότι πρόκειται για την ομάδα επιστημονικού προσωπικού των Physicians Human Rights (PHR).
Η τρίτη φάση, τέλος, η οποία θα ξεκινήσει ανάλογα με το πότε θα ολοκληρωθεί η δεύτερη, θα αφορά την πλήρη αποκατάσταση του χώρου. «Αυτό για να μη δημιουργηθούν οι οποιεσδήποτε αμφιβολίες ότι αυτός ο ιερός χώρος θα αφεθεί χωρίς να αποκατασταθεί και να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση», κάτι, που όπως σημείωσε ο κ. Φωτίου συμπεριλαμβάνεται στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Ο Τύμβος της Μακεδονίτισας είναι από το 1978 στρατιωτικό κοιμητήριο και βρίσκεται στη δυτική περιοχή της Λευκωσίας. Στον Τύμβο υπάρχουν τάφοι και κενοτάφια, που αντιστοιχούν σε 498 πεσόντες μαχητές κατά την τουρκική εισβολή του 1974 και στις μάχες της Μανσούρας-Τυλληρίας του Αυγούστου του 1964.
Τρία είναι τα σημαντικά γεγονότα, που διαδραματίστηκαν στην περιοχή κατά την τουρκική εισβολή του 1974: Η επιχείρηση «ΝΙΚΗ», η μάχη του αεροδρομίου Λευκωσίας και η μάχη στο στρατόπεδο της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου (ΕΛΔΥΚ). Τις νυχτερινές ώρες της 21ης Ιουλίου 1974, 13 μεταγωγικά αεροσκάφη τύπου Noratlas απογειώθηκαν από τη Σούδα της Κρήτης, μεταφέροντας την Πρώτη Μοίρα Καταδρομών στην Κύπρο. Η όλη επιχείρηση πήρε το όνομα «ΝΙΚΗ» και τα βασικά στοιχεία της ήταν: Ύψος πτήσεως 500 πόδια πάνω από τη θάλασσα, απόλυτη σιγή ασυρμάτου και όλα τα φώτα πλεύσης των αεροσκαφών σβηστά. Πράγματι, τα αεροσκάφη έφθασαν στην Κύπρο, χωρίς να τα αντιληφθεί ο τουρκικός στρατός. Οι δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς όμως, οι οποίες επάνδρωναν τα υψώματα της Μακεδονίτισσας γύρω από το αεροδρόμιο Λευκωσίας δεν ενημερώθηκαν έγκαιρα για την άφιξη των αεροσκαφών, με αποτέλεσμα να τα εκλάβουν ως εχθρικά και να τα χτυπήσουν. Τελικός απολογισμός: ένα αεροσκάφος καταρρίφθηκε και προσέκρουσε στο σημείο, όπου βρίσκεται ο Τύμβος, και οι επιβαίνοντες, πλήρωμα και καταδρομείς, πλην ενός, σκοτώθηκαν. Συνολικά έχασαν τη ζωή τους 31 άνδρες (για τους υπόλοιπους 12, πέραν των 19, δεν έχουν ταυτοποιηθεί τα λείψανα). Τα ονόματά τους αναγράφονται σε μαρμάρινη πλάκα παραπλεύρως του Τύμβου.
