Κατά τους τελευταίους μήνες, οι Έλληνες πολίτες, στη συντριπτική τους πλειονότητα και παρά τις δυσκολίες που περνάνε οι ίδιοι και η χώρα μας, έχουν δείξει έμπρακτα και περίτρανα την αλληλεγγύη τους και την ανθρωπιά τους προς τους πρόσφυγες. Έχω δε, την αίσθηση ότι όλοι, πολιτικό σύστημα και πολίτες, εκείνο που επιδιώκουν είναι οι άνθρωποι αυτοί να έχουν τη μεταχείριση που αρμόζει και, ακόμη περισσότερο, να ανταποκρίνεται στις δικές μας, ελληνικές και ευρωπαϊκές αξίες. Στην κορυφή όμως των επιδιώξεων βρίσκεται η προστασία της ανθρώπινης ζωής, δηλαδή το να μη χαθεί ούτε μία ψυχή στα νερά του Αιγαίου – στόχος που ομολογουμένως έχει αποδειχθεί δύσκολος.
Ασφαλώς κατά τους προηγούμενους μήνες ακούστηκαν πολλές κατηγορίες μεταξύ των κρατών- μελών της Ένωσης, προερχόμενες κυρίως από εκείνα με ξενοφοβικές κυβερνήσεις. Ιδιαίτερα γνωστό έγινε το σχόλιο του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας ότι αν οι Έλληνες δεν μπορούν να φυλάξουν τα σύνορά τους, τότε να πάμε εμείς να το κάνουμε. Είναι προφανές ότι πέρα από τις ιδεοληψίες του, ο συγκεκριμένος πολιτικός, προερχόμενος από μία χώρα χωρίς θάλασσα, δεν αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα. Διότι ποιος είναι ο τρόπος να φυλάξεις ένα θαλάσσιο σύνορο; Τι θα πρέπει να κάνεις μεσοπέλαγα; Να βουλιάξεις τις βάρκες ή τα πλοιάρια;
Πρόσφατα ακούσαμε και μία πρόταση από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον κ. Γιούνκερ. Για να προστατευθούν οι πρόσφυγες και να σωθούν ζωές, θα πρέπει να γίνονται κοινές περιπολίες Ελλήνων και Τούρκων στις περιοχές μεταξύ των δύο χωρών. Η πρόταση επανήλθε εχθές, με κάπως πιο έντονο τρόπο και θεωρώ με καλή πρόθεση, καθώς κατά τη δήλωση του Προέδρου το ζητούμενο είναι η διάσωση των ανθρώπων.
Και αυτή όμως η πρόταση, ίσως πάλι επειδή και το Λουξεμβούργο είναι χώρα δίχως θάλασσα, έχει το ίδιο πρόβλημα με την προηγούμενη. Δηλαδή, ότι ακόμη και αν περιπολούν μαζί Έλληνες και Τούρκοι, μαζί και η FRONTEX, δεν θα καταφέρουν τίποτε το σημαντικό, διότι στη θάλασσα δεν μπορείς να κάνεις πολλά. Είτε σώζεις ανθρώπινες ζωές, είτε τις αφήνεις να χαθούν. Το σύστημα του μπλόκου, στυλ Κούβας, που ένα πλοίο εξωθεί το άλλο να αλλάξει πορεία, δεν μπορεί να εφαρμοσθεί ενάντια σε βάρκες, φουσκωτά ή σαπιοκάραβα, καθώς εκείνο που συμβαίνει είναι είτε το μεγαλύτερο πλοίο να τα βυθίσει είτε να τα βυθίσουν οι ίδιοι οι επιβαίνοντες ώστε, στη συνέχεια, να διασωθούν.
Μία λύση υπάρχει για αυτήν την περίπτωση, ώστε να σωθούν ζωές. Είτε η Τουρκία πρέπει να αστυνομεύσει τα παράλιά της, τους δουλεμπόρους και τους πωλητές σωσιβίων και λέμβων, είτε οι κοινές περιπολίες Ελλήνων και Τούρκων να διεξάγονται στις τουρκικές ακτές, ώστε να αποτρέπεται η αναχώρηση των πλοιαρίων. Όσο για τη μεταφορά των προσφύγων προς στις χώρες υποδοχής, θα μπορεί να γίνεται αεροπορικά από την Τουρκία, κατά το πρότυπο που εφαρμόσθηκε πριν λίγες ημέρες, με πτήση από την Ελλάδα προς το Λουξεμβούργο.
* Ο Ηλίας Κουσκουβέλης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, διευθυντής του Εργαστηρίου Διεθνών Σχέσεων και κάτοχος της Έδρας ΓΕΕΘΑ «Θουκυδίδης» (το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας είναι μέλος του δικτύου United Nations Academic Impact)