Του Δημήτρη Καιρίδη
Η Ελλάδα έχει απέναντι της μια νέα Τουρκία: πλούσια, ισχυρή, αυταρχική, φιλόδοξη και με αυτοπεποίθηση. Στη νέα αυτή Τουρκία ο μηχανισμός λήψης των αποφάσεων έχει υπερ-συγκεντρωθεί στα χέρια του ηγέτη, του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Για όλα αποφασίζει ο Ερντογάν. Τα επόμενα χρόνια, εμείς οι Έλληνες θα πρέπει να μάθουμε να συμβιώνουμε με τον Ερντογάν. Οι εμμονές και η ψυχολογία του Ερντογάν μας αφορούν: ρεαλιστής, απρόβλεπτος, περήφανος και ότι άλλο.
Το ενδιαφέρον της Ελλάδας για την Τουρκία ήταν πάντα μεγάλο. Η Τουρκία είναι η μεγάλη μας πρόκληση. Ο ισχυρός και απειλητικός γείτονας, ο προαιώνιος εχθρός. Όμως, το ενδιαφέρον είναι ασύμμετρο. Τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης καταναλώνουν πολύ περισσότερο χρόνο και χώρο για την κάλυψη της Τουρκίας από ότι τα τουρκικά για την Ελλάδα. Η Τουρκία είναι η εμμονή μας. Για τους Τούρκους η Ελλάδα είναι ένας χαριτωμένος μικρός γείτονας.
Για πολλούς Τούρκους, τους αντιπάλους του Ερντογάν, η Ελλάδα είναι η χώρα που θα ήθελαν η Τουρκία να είναι: ευρωπαϊκή, δημοκρατική, φιλελεύθερη και, σχετικά, πλούσια. Έρχονται στην Αθήνα και εντυπωσιάζονται από την ευταξία, την καθαριότητα, τον πολιτισμό της! Αυτό μπορεί να φαντάζει εξωπραγματικό αλλά σε σύγκριση με το χάος της Κωνσταντινούπολης, η Αθήνα μοιάζει με ευρωπαϊκή μητρόπολη. Χιλιάδες Τούρκοι θα ήθελαν να μεταναστεύσουν εδώ. Ήδη, αρκετοί αγοράζουν σπίτια στην Ελλάδα και σκέφτονται να μεταφέρουν κεφάλαια και δραστηριότητες εδώ. Αν το οικονομικό περιβάλλον της Ελλάδας ήταν φιλικότερο, η χώρα μας θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί αυτή την εισροή πόρων.
Για τους οπαδούς του Ερντογάν, η Ελλάδα αποτελεί το μακρύ χέρι της Δύσης, το οποίο από παλιά επιβουλεύεται την Τουρκία. Η προσοχή τους, ωστόσο, παραμένει στραμμένη στη Συρία. Η νέα Τουρκία είναι περισσότερο μεσανατολική και ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο από ότι παλαιότερα για τη Μέση Ανατολή. Όταν ο Ερντογάν αναφέρεται στη Λωζάνη, στο μυαλό του έχει την τούρκο-συριακή και την τούρκο-ιρακινή μεθόριο.
Η κρίσιμη απόφαση που έχει μπροστά του ο Ερντογάν και η οποία θα κρίνει πολλά είναι η προμήθεια των αντι-αεροπορικών πυραύλων S-400 από τη Ρωσία. Αν προχωρήσει σε αυτή την αγορά των 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η ρήξη με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δύση θα παγιωθεί. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα σταματήσουν την πώληση αμερικανικού πολεμικού υλικού υψηλής τεχνολογίας, όπως τα F-35 και οι Patriots. Η Τουρκία θα αποσυνδεθεί, σιγά-σιγά, από τον δυτικό στρατιωτικό σχεδιασμό. Αν ο Ερντογάν κάνει πίσω, κάτι όχι ασυνήθιστο, βρίσκοντας μια οποιαδήποτε δικαιολογία, τότε η Τουρκία θα παραμείνει στο πρόγραμμα συμπαραγωγής και προμήθειας των F-35 και η ρήξη θα αναβληθεί.
Το σημαντικότερο είναι ότι η Ελλάδα θα πρέπει να προσαρμοστεί σε μια νέα τουρκική εξωτερική πολιτική που δεν δεσμεύεται από τον δυτικό προσανατολισμό ή την ενταξιακή πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά που αντιλαμβάνεται τις διμερείς σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα ως ένα «δούναι και λαβείν», μια συναλλαγή. Το θέμα είναι τι είναι η Ελλάδα διατιθέμενη να δώσει για την επαναλειτουργία της Χάλκης ή, ευρύτερα, την ηρεμία στο Αιγαίο; Είναι προφανές ότι τα περιθώρια είναι πολύ στενά και πως καμία ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί εύκολα να μπει σε ένα ανατολίτικο παζάρι επειδή η Τουρκία έτσι αντιλαμβάνεται πλέον τις σχέσεις με τον κόσμο.
Για τον λόγο αυτό, η Ελλάδα οφείλει να ενισχύει την αποτρεπτική της ικανότητα, να σχεδιάζει υπερκομματικά και μακροπρόθεσμα τη στρατηγική της και να επιδιώκει διεθνείς συμμαχίες. Συχνά, ο καλύτερος σύμμαχος εναντίον ενός αντιπάλου είναι ο κακός του εαυτός. Η «νέα Τουρκία» του Ερντογάν μπορεί να αποδειχτεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ανάπτυξη και τις ηγεμονικές επιδιώξεις της Τουρκίας στο μέλλον.
φωτογραφία αρχείου REUTERS
