*Του Κώστα Σαρικά
Άδοξο και οριστικό τέλος στο φιλόδοξο αλλά ταλαιπωρημένο πρόγραμμα των φρεγατών Constellation (FFG-62) έβαλε η ανακοίνωση του Υπουργού του Ναυτικού των ΗΠΑ, Τζον Φίλαν. Με μια «στρατηγική στροφή» όπως τη χαρακτήρισε, η Ουάσινγκτον ακυρώνει τα τέσσερα από τα έξι πλοία που είχαν ήδη παραγγελθεί, κρατώντας μόνο τα δύο πρώτα υπό… αναθεώρηση.
Η εξέλιξη δεν είναι μια ακόμη αμερικανική εσωτερική ιστορία ναυπηγικών καθυστερήσεων. Αγγίζει άμεσα και την Ελλάδα, που μόλις πριν από δύο χρόνια έκανε γνωστή την «επιστολή αποδοχής» από την Ουάσινγκτον για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα και τη συμπαραγωγή μέχρι και επτά φρεγατών «ελληνικής έκδοσης» του Constellation σε ελληνικά ναυπηγεία.
Πλέον, με το πρόγραμμα ουσιαστικά ακυρωμένο από τον ίδιο τον χρήστη του, το US Navy, για το Πολεμικό Ναυτικό ο δρόμος δείχνει να στενεύει. Μονόδρομος οι ιταλικές FREMM και παράλληλα η πιθανή περαιτέρω ενίσχυση του στόλου με επιπλέον FDI (Belharra), σε ένα καθαρά ευρωπαϊκό πλαίσιο ναυτικής ισχύος.
From day one I made it clear: I won’t spend a dollar if it doesn’t strengthen readiness or our ability to win.
To keep that promise, we’re reshaping how we build and field the Fleet—working with industry to deliver warfighting advantage, beginning with a strategic shift away… pic.twitter.com/pbTpIPDfR8
— Secretary of the Navy John C. Phelan (@SECNAV) November 25, 2025
Το χρονικό ενός φιλόδοξου αλλά υψηλού ρίσκου προγράμματος
Το πρόγραμμα Constellation γεννήθηκε για να καλύψει το κενό που άφησαν πίσω τους οι αποτυχημένες LCS (Freedom και Independence) και η απόσυρση των Oliver Hazard Perry. Το US Navy χρειαζόταν επειγόντως μια αξιόπιστη, φρεγάτα, με έμφαση στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο και την αεράμυνα περιοχής, αλλά χωρίς τα ρίσκα ενός εντελώς νέου σχεδιασμού.
Έτσι, το 2017 ξεκίνησε το πρόγραμμα FFG(X), με απαίτηση το πλοίο να βασιστεί σε υφιστάμενο, δοκιμασμένο σχέδιο. Το 2020, η επιλογή έπεσε στη Fincantieri Marinette Marine, με οδηγό την ιταλική εκδοχή της ευρωπαϊκής φρεγάτας FREMM.
Το αρχικό πλάνο προέβλεπε τουλάχιστον 20 φρεγάτες, με τις έξι πρώτες να έχουν ήδη χρηματοδοτηθεί μέχρι το 2024 και με στόχο κόστος γύρω στο 1 δισ. δολάρια ανά μονάδα, που θα έπεφτε περαιτέρω καθώς ωρίμαζε η γραμμή παραγωγής.
Η φιλοσοφία ήταν απλή, παίρνουμε ένα ώριμο, νατοϊκό σχέδιο (FREMM), το «αμερικανοποιούμε» με το Aegis Baseline 10, το ραντάρ SPY-6(V)3, σύγχρονα σόναρ CAPTAS-4, 32 κελιά Mk-41, NSM, RAM κ.λπ. και το ενσωματώνουμε στο δικτυοκεντρικό πλέγμα του αμερικανικού Στόλου. Στην πράξη όμως, συνέβη το ακριβώς αντίθετο από αυτό που ήθελε το US Navy:
- συνεχείς τροποποιήσεις της σχεδίασης,
- νέα, σύνθετη πρόωση (CODLAG) που δεν είχε τοποθετηθεί ξανά σε αμερικανικό πλοίο,
- αυξημένο εκτόπισμα – πάνω από 7.200 τόνους πλήρους φόρτου, πολύ βαρύτερο από την ιταλική FREMM,
- κόστος που σκαρφάλωσε ακόμη και προς τα 1,4 δισ. δολάρια ανά πλοίο.
Μέχρι τα μέσα του 2025, η πρώτη φρεγάτα της κλάσης, η μελλοντική USS Constellation, ήταν μόλις κατά 10% ολοκληρωμένη, σχεδόν τρία χρόνια μετά την έναρξη της ναυπήγησης, ενώ η σχεδίαση παρέμενε ακόμη «ανοιχτή». Το πρόγραμμα, που υποτίθεται ότι θα ήταν «χαμηλού ρίσκου», είχε μετατραπεί σε παράδειγμα προς αποφυγή για το πώς όχι να προσαρμόζεις ένα ευρωπαϊκό σχέδιο στις αμερικανικές απαιτήσεις
Η απόφαση Φίλαν: «Στρατηγική στροφή» και τέλος εποχής για τις Constellation
Χθες Τρίτη (25.11.2025), ο Υπουργός Ναυτικού των ΗΠΑ, Τζον Φίλαν, ανακοίνωσε δημόσια ότι το Ναυτικό «στρέφεται στρατηγικά μακριά από το πρόγραμμα Constellation». Το πλαίσιο της απόφασης:
- Ακύρωση των τεσσάρων από τις έξι φρεγάτες που είχαν παραγγελθεί.
- Συνέχιση της εργασίας μόνο στις δύο πρώτες μονάδες (USS Constellation και USS Congress), οι οποίες όμως «παραμένουν υπό αναθεώρηση» ως προς το μέλλον τους,
- Δέσμευση ότι το US Navy θα αναζητήσει νέα κλάση μικρού σκάφους επιφανείας, που θα μπορεί να ναυπηγηθεί γρηγορότερα και σε μεγαλύτερους αριθμούς.
Παράλληλα, ο Υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ είχε ήδη προϊδεάσει για τη στροφή, δηλώνοντας στο δόγμα «Arsenal of Freedom» ότι πλέον «η ταχύτητα παράδοσης γίνεται η οργανωτική μας αρχή». Η απαίτηση του Ναυτικού είναι στόλος με 73 μικρά σκάφη επιφανείας. Στην πράξη, η Constellation κρίθηκε πολύ αργή, πολύ βαριά και πολύ ακριβή για να παίξει αυτό τον ρόλο.
Με άλλα λόγια το US Navy προτιμά να ολοκληρώσει, αν τελικά το κάνει, μόνο δύο πλοία και να επανεκκινήσει από λευκό χαρτί, παρά να εγκλωβιστεί για δεκαετίες σε μια προβληματική κλάση.
Από την «ελληνική Constellation» στην ψυχρή πραγματικότητα
Η Ελλάδα μπήκε δυναμικά στην εξίσωση των Constellation στις αρχές του 2024. Στις 30 Ιανουαρίου, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας ανακοίνωσε επίσημα ότι η Αθήνα έχει λάβει επιστολή αποδοχής (LoA) από τις ΗΠΑ, ανοίγοντας τον δρόμο για συμπαραγωγή έως επτά φρεγατών Constellation σε ελληνικά ναυπηγεία. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό:
- προβλεπόταν η συμμετοχή της Ελλάδας από το στάδιο σχεδίασης.
- η «ελληνική» φρεγάτα θα ήταν μικρότερη και πιο ευρωπαϊκή εκδοχή της FFG-62, στους 5.000 τόνους.
- Με 4 οκταπλά Mk-41 (32 κελιά), αντιαεροπορική ικανότητα περιοχής, ανθυποβρυχιακό πακέτο με HMS/VDS, NSM, RAM, τορπίλες.
- Και έντονη βιομηχανική παρουσία στην Ελευσίνα, με τη συνεργασία Fincantieri – ONEX.
Η λογική ήταν ξεκάθαρη:
- Αντικατάσταση των γερασμένων φρεγατών S με νέα πλοία που θα ναυπηγούνταν στην Ελλάδα.
- Αξιοποίηση της παραχώρησης τεσσάρων LCS ως «ενδιάμεσης λύσης».
- Δημιουργία ελληνικής σειράς πλοίων πάνω σε σχεδίαση που έτσι κι αλλιώς θα έτρεχε για το US Navy.
Στο όραμα αυτό είχε αναφερθεί και ο τότε Αρχηγός Στόλου, Αντιναύαρχος Ιωάννης Δρυμούσης, μιλώντας για «νέες αντιαεροπορικές φρεγάτες πολλαπλού ρόλου που θα ναυπηγηθούν στην Ελλάδα» ως δεύτερο κύμα μετά τις FDI και τον εκσυγχρονισμό των MEKO 200HN.
Με την απόφαση των ΗΠΑ να «σκοτώσουν» ουσιαστικά το πρόγραμμα Constellation, η ελληνική συμμετοχή σε αυτό πρακτικά εξαφανίζεται. Ένα σχέδιο που στηριζόταν στην ύπαρξη ενός μεγάλου, ζωντανού αμερικανικού προγράμματος δεν μπορεί να σταθεί μόνο του.
FREMM και FDI: Το ισχυρό «δίπολο» του Στόλου
Την ώρα που το Constellation καταρρέει, το Πολεμικό Ναυτικό έχει ήδη δρομολογήσει ένα εντελώς διαφορετικό και πολύ πιο ρεαλιστικό πλάνο.
FDI / κλάση «Κίμων»
- Τρεις φρεγάτες FDI HN έχουν ήδη σε εξέλιξη ναυπήγηση, με την πρώτη να παραδίδεται στο τέλος του 2025.
- Στις 14 Νοεμβρίου 2025, Ελλάδα και Naval Group υπέγραψαν τη σύμβαση για την τέταρτη φρεγάτα, «Θεμιστοκλής», κλείνοντας το πακέτο 3+1 που είχε προβλεφθεί από την αρχή.
- Κάθε FDI φέρει 32 Aster 30, προηγμένο ραντάρ Sea Fire AESA, ανθυποβρυχιακές δυνατότητες πρώτης γραμμής και πλήρη διασύνδεση με τους Rafale F3R και –μελλοντικά– τα F-35.
Ιταλικές FREMM / κλάση Bergamini
Από τον Απρίλιο του 2025, ο Νίκος Δένδιας είχε επιβεβαιώσει ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις για την απόκτηση δύο μεταχειρισμένων φρεγατών κλάσης Bergamini (ιταλικές FREMM), ως μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος εκσυγχρονισμού.
Τον Σεπτέμβριο 2025, στην Λα Σπέτσια, η Ελλάδα και η Ιταλία υπέγραψαν δήλωση προθέσεων για μέχρι τέσσερις FREMM – δύο αρχικά και δύο προαιρετικά – προκειμένου να αντικατασταθούν οι ολλανδικές S έως το τέλος της δεκαετίας.
Οι ιταλικές FREMM είναι πλοία γύρω στα 15 έτη υπηρεσίας, δηλαδή με σημαντικό χρόνο υπηρεσίας μπροστά τους, με ισχυρό αντιαεροπορικό και ανθυποβρυχιακό προφίλ, και –κυρίως– στην πράξη, όχι στα χαρτιά. Το ΠΝ σχεδιάζει να τα αναβαθμίσει με ελληνικά – ευρωπαϊκά όπλα και αισθητήρες, δημιουργώντας ένα δίκτυο πλοίων με κοινή φιλοσοφία με τις FDI, αλλά σε διαφορετικό ρόλο.
Η επόμενη μέρα του Στόλου
Μετά τον οριστικό τερματισμό του Constellation από τις ΗΠΑ, η εικόνα για το Πολεμικό Ναυτικό γίνεται ξεκάθαρη:
Χρόνος
Το Πολεμικό Ναυτικό δεν έχει την πολυτέλεια να περιμένει ένα νέο αμερικανικό σχέδιο μικρής φρεγάτας, που θα χρειαστεί χρόνια μελετών, διαγωνισμών και δοκιμών. Οι ολλανδικές S πρέπει να αποσυρθούν σταδιακά μέσα στην επόμενη δεκαετία. Οι FREMM μπορούν να καλύψουν αυτό το κενό έγκαιρα, με πλοία που υπάρχουν σήμερα.
Ρίσκο σχεδίασης
Η ίδια η «μητρική» σχεδίαση της Constellation είναι η ιταλική FREMM. Το US Navy απέδειξε στην πράξη ότι όταν αλλάζεις τα πάντα – από το ραντάρ μέχρι την πρόωση – χάνεις το πλεονέκτημα του ώριμου σχεδίου και βυθίζεσαι σε κόστη και καθυστερήσεις.
Για την Ελλάδα, η απευθείας απόκτηση FREMM από την Ιταλία, με περιορισμένες και στοχευμένες αναβαθμίσεις, προσφέρει ακριβώς το αντίθετο: χαμηλό τεχνικό ρίσκο και γρήγορη επιχειρησιακή ένταξη.
Διαλειτουργικότητα και ευρωπαϊκός άξονας
Με FDI (Γαλλία) και FREMM (Ιταλία), ο ελληνικός στόλος επιφανείας αποκτά έναν ισχυρό, ευρωπαϊκό πυρήνα, με κοινά όπλα (Aster, Exocet, τορπίλες ανθυποβρυχιακού πολέμου) και φιλοσοφία. Η συνεργασία με Naval Group και Fincantieri ανοίγει δυνατότητες για κοινές αναβαθμίσεις, ανταλλακτικά, εκπαίδευση και, μακροπρόθεσμα, και για κοινά ευρωπαϊκά προγράμματα φρεγατών και κορβετών.
Κόστος – αξία
Μέσα στο συνολικό 12ετές πρόγραμμα άνω των 25 δισ. ευρώ για εξοπλισμούς, που προβλέπει υποβρύχια, νέους πυραύλους, F-35, αντιαεροπορική/αντι-drone «θόλος» το ΠΝ δεν μπορεί να «κλειδώσει» σε ένα νέο, ριψοκίνδυνο ναυπηγικό πρόγραμμα τύπου Constellation.
Οι FREMM, ως μεταχειρισμένα αλλά σχετικά νέα πλοία, προσφέρουν ισχυρή μαχητική ισχύ με πολύ μικρότερο οικονομικό ρίσκο σε σχέση με μια «ελληνική» Constellation. Η ακύρωση του Constellation δεν είναι απλώς μια αμερικανική διοικητική απόφαση, αλλά μια ηχηρή προειδοποίηση για τους κινδύνους:
- όταν προσπαθείς να «φορτώσεις» ένα υπάρχον σχέδιο με τόσες αλλαγές που γίνεται άλλο πλοίο,
- όταν βάζεις την πολιτική εικόνα πάνω από τη ναυπηγική πραγματικότητα,
- όταν η βιομηχανία και ο πελάτης δεν συμφωνούν σε σαφή, σταθερά όρια κόστους, χρόνου και ρίσκου.
Σήμερα, ο δρόμος για το Πολεμικό Ναυτικό φαίνεται πιο καθαρός από ποτέ:
- 4 FDI, πυρήνας αντιαεροπορικής άμυνας περιοχής και ναυτικής αποτροπής.
- Μέχρι 4 ιταλικές FREMM, με έμφαση σε ανθυποβρυχιακό και αντιαεροπορικό πόλεμο.
- Άμεσος εκσυγχρονισμός των 4 φρεγατών MEKO.
Οι ΗΠΑ κλείνουν τον κύκλο του Constellation και αναζητούν νέα λύση. Η Ελλάδα οφείλει να κλειδώσει τις FREMM στο μεγαλύτερο δυνατό αριθμό, να αξιοποιήσει στο έπακρο τις FDI με ενδεχόμενο ναυπήγησης επιπλέον πλοίων και να χτίσει βήμα-βήμα έναν στόλο που θα μπορεί όχι μόνο να επιβιώνει, αλλά και να κυριαρχεί στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο τις επόμενες δεκαετίες.
