* Του Κώστα Σαρικά
Την ώρα που το Πολεμικό Ναυτικό μετρά αντίστροφα για την ύψωση της ελληνικής σημαίας στην πρώτη FDI «ΚΙΜΩΝ» στη Λοριάν στις 18 Δεκεμβρίου, ταυτόχρονα «τρέχει» μια δεύτερη, εξίσου κρίσιμη διαδικασία. Πρόκειται για τον εκσυγχρονισμό των τεσσάρων φρεγατών τύπου MEKO 200HN κλάσης «ΥΔΡΑ» καθώς το σχετικό πρόγραμμα περνά από τη φάση των αποφάσεων στη φάση των υπογραφών και της υλοποίησης.
Μετά από χρόνια καθυστερήσεων, αλλαγών προτεραιοτήτων και στασιμότητας, το πρόγραμμα καλείται να ξεπεράσει το γνωστό «τείχος» γραφειοκρατίας που βρίσκουν μπροστά τους μέχρι την τελική υλοποίηση όλα τα μεγάλα εξοπλιστικά προγράμματα. Αφορά τις συμβάσεις, τον προσυμβατικό έλεγχο, τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες και, τελικά, την εκτέλεση με αυστηρό χρονοδιάγραμμα. Στόχος που έχει τεθεί –σε επίπεδο πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας– είναι να έχουν κλείσει οι κρίσιμες εκκρεμότητες έως το τέλος του 2025, ώστε το 2026 να μετατραπεί σε χρονιά παραγγελιών, αφίξεων υλικών και έναρξης εργασιών στην πρώτη φρεγάτα αν και το πιθανότερο είναι οι πρώτες εργασίες να αρχίσουν το 2027.
Οι τρεις κύριες συμβάσεις που «ξεκλειδώνουν» το πρόγραμμα
Ο κορμός του εκσυγχρονισμού –με κόστος που τοποθετείται στα 290 εκατ. ευρώ για το βασικό σκέλος– στηρίζεται σε τρεις συμβάσεις που «κουμπώνουν» η μία πάνω στην άλλη και δεν επιτρέπουν καθυστερήσεις, γιατί η αλυσίδα είναι κοινή. Επικεντρώνεται στην έγκαιρη παράδοση συστημάτων, εγκατάσταση/ολοκλήρωση, και ταυτόχρονα ναυπηγικές-μηχανολογικές εργασίες.
1) Thales Nederland – ο «εγκέφαλος» και τα «μάτια»
Η σύμβαση περιλαμβάνει το νέο CMS TACTICOS II, το νέο κύριο ραντάρ NS-110 AESA, συστήματα ελέγχου πυρός και συνολικά τη «ραχοκοκαλιά» της νέας ψηφιακής αρχιτεκτονικής των ΜΕΚΟ. Στόχος είναι οι φρεγάτες να αποκτήσουν πραγματικές δυνατότητες δικτυοκεντρικών επιχειρήσεων, με διασύνδεση και ανταλλαγή τακτικής εικόνας (Link-16/Link-22), ώστε να «δένουν» επιχειρησιακά με τις FDI, τα MH-60R και τις αεροπορικές πλατφόρμες.
2) SSMART – η ελληνική εταιρεία της ολοκλήρωσης
Το πιο σύνθετο «χειρουργείο» πάνω στο πλοίο δεν είναι η προμήθεια του νέου εξοπλισμού, αλλά η εγκατάσταση, η διασύνδεση, οι καλωδιώσεις, τα πρωτόκολλα δοκιμών, η πιστοποίηση και –κυρίως– το να μην «σκοτώσει» το χρονοδιάγραμμα. Εκεί μπαίνει η SSMART ως φορέας ολοκλήρωσης, με ευθύνη να μετατρέψει τα νέα υποσυστήματα σε λειτουργική επιχειρησιακή ικανότητα πάνω στη μονάδα.
3) Ναυπηγεία Σκαραμαγκά – το «εργοτάξιο» της αναβάθμισης
Στο τρίτο σκέλος μπαίνουν οι ναυπηγικές και μηχανολογικές εργασίες: δεξαμενισμός, αποξήλωση παλαιών υποδομών, μεταλλικές/δομικές παρεμβάσεις, εγκατάσταση νέων βάσεων/ιστών/δικτύων ισχύος και data, καθώς και ό,τι αφορά την πλατφόρμα (μηχανές, βοηθητικά, υποδομές, IPMS). Ο στόχος να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα έως το 2030 προϋποθέτει να «ρολάρει» η γραμμή εργασιών φρεγάτα-φρεγάτα, χωρίς μεγάλα κενά μεταξύ τους.
Από την «τελική συμφωνία» στην υπογραφή: το μονοπάτι της γραφειοκρατίας
Σε αυτό το επίπεδο οι επόμενες εβδομάδες θεωρούνται κομβικές. Διότι σε αυτή τη φάση δεν αρκεί να υπάρχει τεχνική επιλογή και «κλειδωμένο» πακέτο συστημάτων. Απαιτείται να περάσουν όλα τα στάδια που ορίζουν οι διαδικασίες:
- Οριστικοποίηση τεχνικών/εμπορικών όρων και κατάρτιση των τελικών σχεδίων σύμβασης.
- Έλεγχοι νομιμότητας και «κλείδωμα» των παραδοτέων/ρητρών, ώστε να μην εμφανιστούν «γκρίζες ζώνες» στην εκτέλεση.
- Προσυμβατικός έλεγχος από το Ελεγκτικό Συνέδριο, που στις μεγάλες συμβάσεις λειτουργεί ως το σημείο όπου «φρενάρει» ή «περνά» το πρόγραμμα χωρίς να αφήνει περιθώρια για νομικές εκκρεμότητες.
- Κοινοβουλευτική διαδικασία/ενημέρωση και επικύρωση, ώστε η συμφωνία να αποκτήσει το απαραίτητο θεσμικό αποτύπωμα πριν την τελική υπογραφή.
- Υπογραφή – ενεργοποίηση – εκτέλεση σύμβασης, με χρονοδιαγράμματα, milestone πληρωμών, παραλαβές, δοκιμές, πιστοποιήσεις.
Η κρίσιμη λεπτομέρεια είναι ότι στην πράξη η υπογραφή των τριών βασικών συμβάσεων αντιμετωπίζεται ως «πακέτο». Καθώς αν καθυστερήσει η μία, παρασύρει τις άλλες, γιατί ο προγραμματισμός για άφιξη συστημάτων, είσοδο πλοίου σε δεξαμενή και διαθεσιμότητες προσωπικού πρέπει να συγχρονιστούν απόλυτα.
Η «Task Force» και το Κοινό Συντονιστικό Κέντρο: καθημερινή επιτήρηση για να μη χαθεί ο χρόνος
Το Πολεμικό Ναυτικό –έχοντας εμπειρία από το παρελθόν η οποία σε κάποιες περιπτώσεις ήταν άκρως δυσάρεστη– δεν αφήνει το πρόγραμμα των ΜΕΚΟ να τρέξει μόνο του. Έχει ήδη στηθεί μηχανισμός παρακολούθησης με στελέχη των εμπλεκομένων, υπό την εποπτεία του Ναυτικού Επιτελείου, ώστε να επιλύονται τεχνικά και διαδικαστικά ζητήματα σε πραγματικό χρόνο και να προλαμβάνονται καθυστερήσεις πριν μετατραπούν σε «αγκάθια».
Και εδώ μπαίνει ένα δεύτερο στοιχείο που αφορά την πρώτη φρεγάτα από την οποία θα αρχίσουν οι εργασίες. Οι πληροφορίες συγκλίνουν ότι η επιλογή δεν θα γίνει με «συναισθηματικά» κριτήρια ή μόνο με βάση την ηλικία του πλοίου, αλλά με βάση το ποια μονάδα θα είναι διαθέσιμη όταν καταφθάσουν τα πρώτα συστήματα και υλικά. Με απλά λόγια το πλοίο που θα «κουμπώνει» καλύτερα στον χρόνο παράδοσης, θα έχει προβάδισμα.
Τα «μικρά» υποπρογράμματα που κάνουν τη μεγάλη διαφορά
Ενώ στο επίκεντρο βρίσκονται οι τρεις μεγάλες συμβάσεις, το Πολεμικό Ναυτικό κινείται παράλληλα για επιμέρους προγράμματα που έχουν μικρότερο κόστος, αλλά τεράστιο επιχειρησιακό αποτύπωμα – και κυρίως μπορούν να τρέξουν νωρίτερα, ώστε όταν η πρώτη ΜΕΚΟ δέσει για εργασίες, να υπάρχουν ήδη διαθέσιμα τα κρίσιμα υλικά.
Επικοινωνίες: διαγωνισμός με χρονοδιάγραμμα
Η ΓΔΑΕΕ έχει ήδη προκηρύξει διαγωνισμό για το πρόγραμμα «Αναβάθμιση Δυνατοτήτων των Φ/Γ τ. ΜΕΚΟ του ΠΝ – Συστήματα Επικοινωνιών» με ανώτατο εκτιμώμενο κόστος 9.980.000 ευρώ και διάρκεια πέντε ετών. Η διαδικασία είναι διαπραγμάτευση με δημοσίευση προκήρυξης, με κριτήριο τη χαμηλότερη τιμή.
Η προκήρυξη «δείχνει» καθαρά και το χρονοδιάγραμμα:
- Κατάθεση ΕΕΕΣ έως 28 Ιανουαρίου 2026
- Αποσφράγιση φακέλων την Πέμπτη 29 Ιανουαρίου 2026, ώρα 10:00, στη ΓΔΑΕΕ
Με άλλα λόγια, το κομμάτι των επικοινωνιών –που είναι απολύτως κρίσιμο για δικτυοκεντρική λειτουργία και διασύνδεση με το ευρύτερο «οικοσύστημα» του Στόλου– έχει ήδη μπει σε ράγες, με επίσημο διαγωνιστικό αποτύπωμα.
Στο “communication suite” των ΜΕΚΟ το ζητούμενο δεν είναι απλώς «καινούριοι ασύρματοι», αλλά ένα ενιαίο, ασφαλές και πλήρως δικτυωμένο πακέτο που θα σηκώνει ταυτόχρονα ήχο και δεδομένα σε πολλαπλά επίπεδα: εσωτερικές επικοινωνίες πλοίου, εξωτερικές επικοινωνίες (HF/VHF/UHF), ασφαλείς κρυπτογραφημένες ζεύξεις, δορυφορικές δυνατότητες όπου απαιτείται, και κυρίως συμβατότητα/διαλειτουργικότητα με τακτικές ζεύξεις δεδομένων (όπως Link-16/Link-22) ώστε η ΜΕΚΟ να «μιλά» σε πραγματικό χρόνο με FDI, αεροσκάφη και ελικόπτερα. Επειδή αυτό το κομμάτι είναι “baseline” για δικτυοκεντρικές επιχειρήσεις, τρέχει ως ξεχωριστός διαγωνισμός για να μην εξαρτάται χρονικά από το μεγάλο πακέτο και να είναι ώριμο όταν θα ξεκινήσει η εγκατάσταση του νέου CMS.
Νέο sonar: «κλειδί» για τον ανθυποβρυχιακό πόλεμο
Στον ανθυποβρυχιακό τομέα, το ΠΝ κινείται για την αντικατάσταση του υφιστάμενου συστήματος με νεότερης τεχνολογίας λύση. Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες, η κατεύθυνση που έχει παρουσιαστεί είναι το M660 HMS της GeoSpectrum, ώστε οι ΜΕΚΟ να ανακτήσουν και να ενισχύσουν την ικανότητα εντοπισμού/ταξινόμησης απειλών στο υποβρύχιο περιβάλλον – ειδικά σε μια εποχή όπου το υποβρύχιο «παζλ» στην περιοχή γίνεται πιο σύνθετο.
Η αντικατάσταση/αναβάθμιση του sonar είναι το κομμάτι που θα καθορίσει το “ASW αποτύπωμα” των ΜΕΚΟ για τα επόμενα χρόνια, ειδικά τώρα που το Πολεμικό Ναυτικό επενδύει συνολικά στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο με MH-60R και νέα δικτυωμένη τακτική εικόνα. Ένα σύγχρονο hull-mounted sonar δίνει καλύτερη ανίχνευση/ταξινόμηση στόχων, μεγαλύτερη αντοχή σε θόρυβο και πιο αξιόπιστη εικόνα σε ρηχά/δύσκολα νερά, που είναι και το περιβάλλον του Αιγαίου. Το σημαντικότερο όμως είναι η διασύνδεση: όταν το sonar “μιλά” σωστά με TACTICOS II και τα μέσα της αεροναυτικής συνεργασίας (Romeo, sonobuoys, τακτικές ζεύξεις), τότε η ΜΕΚΟ παύει να είναι μια πλατφόρμα που «ψάχνει μόνη της» και γίνεται κόμβος στο ανθυποβρυχιακό δίκτυο, δεδομένο που ανεβάζει θεαματικά τις πιθανότητες έγκαιρου εντοπισμού και εμπλοκής.
Αναβάθμιση κύριου πυροβόλου Mk45: σύμβαση με την κατασκευάστρια
Στο «πακέτο» των επιμέρους συμβάσεων εντάσσεται και ο εκσυγχρονισμός των κύριων πυροβόλων Mk45 Mod 2, με στόχο να γίνουν πλήρως ψηφιακά σε επίπεδο ελέγχου/διαχείρισης και να αναβαθμιστεί η συνολική απόδοση. Οι πληροφορίες αναφέρουν ως κατασκευάστρια/ανάδοχο την BAE Systems, σε μια σύμβαση που θεωρείται ότι μπορεί να «τρέξει» νωρίτερα από το μεγάλο πακέτο, ακριβώς για να μειωθεί ο επιχειρησιακός χρόνος εκτός δράσης όταν ξεκινήσουν οι εργασίες.
Η αναβάθμιση που συζητείται για τα Mk45 των 127 χιλ. «πατάει» πάνω στη λογική του πλήρους ψηφιακού ελέγχου (Mod 2 με CCS/ψηφιοποίηση χειρισμών), ώστε να μειωθούν οι βλάβες και οι χρόνοι αντίδρασης, να αυξηθεί η ακρίβεια και να “κουμπώσει” το πυροβόλο απρόσκοπτα με το νέο σύστημα μάχης και τα σύγχρονα συστήματα ελέγχου πυρός. Στην πράξη αυτό σημαίνει καλύτερη εκμετάλλευση του πυροβόλου ως εργαλείο κρούσης/υποστήριξης, με πιο γρήγορη μετάβαση από εντολή σε εκτέλεση βολής, καλύτερη διαχείριση βολών/σεναρίων και σαφώς αναβαθμισμένη εικόνα κατάστασης για το πλήρωμα. Είναι από τα «μικρά» συμβόλαια που δίνουν μεγάλο επιχειρησιακό αποτέλεσμα, γιατί το πυροβόλο παραμένει βασικό όπλο σε περιβάλλον όπου η επιφανειακή απειλή και οι αποστολές ναυτικής κρούσης/υποστήριξης αποκτούν ξανά βάρος.
Sovraponte: η νέα «ασπίδα» εγγύς άμυνας – σύμβαση με Leonardo
Το στοιχείο που αλλάζει τη φιλοσοφία της εγγύς άμυνας στις ΜΕΚΟ είναι η επιλογή του Sovraponte 76/62. Ένα σύστημα που –σε αντίθεση με κλασικές λύσεις που απαιτούν εκτεταμένες παρεμβάσεις– σχεδιάστηκε ώστε να εγκαθίσταται «πάνω στο κατάστρωμα», με το σύνολο των κρίσιμων υποσυστημάτων ενσωματωμένο στη βάση του. Στις ελληνικές ΜΕΚΟ, ο σχεδιασμός προβλέπει τοποθέτηση στο πρυμναίο τμήμα, στη θέση που σήμερα βρίσκεται το δεύτερο Phalanx.
Η επιλογή δεν έχει μόνο ελληνική διάσταση: το Sovraponte έχει επιλεγεί και διεθνώς – χαρακτηριστικά, η Ολλανδία υπέγραψε σύμβαση με τη Leonardo για Sovraponte για τις μελλοντικές φρεγάτες ASWF (Ολλανδίας/Βελγίου). Και το επιχειρησιακό σκεπτικό είναι σαφές: στο σύγχρονο περιβάλλον απειλών, με drones, επιθέσεις κορεσμού και χαμηλά ιπτάμενους στόχους, το Πολεμικό Ναυτικό αναζητά λύσεις πολλαπλών ρόλων που να λειτουργούν ως «τελευταία γραμμή» αλλά και ως ευέλικτο όπλο επιφανείας/υποστήριξης.
Η επιλογή του Sovraponte δεν μεταφράζεται μόνο ως αλλαγή οπλισμού αλλά ως αλλαγή φιλοσοφίας στην εγγύς άμυνα: από ένα καθαρά CIWS τύπου Phalanx, σε ένα πολυλειτουργικό σύστημα που μπορεί να δουλέψει τόσο ως «τελευταία γραμμή» έναντι drones/βλημάτων όσο και ως ευέλικτο πυροβόλο επιφανείας. Το κρίσιμο για τις ΜΕΚΟ είναι ότι εγκαθίσταται χωρίς βαριές δομικές μετασκευές (πάνω στο κατάστρωμα), άρα μειώνει ρίσκο και χρόνο εργασιών, ενώ επιχειρησιακά “παντρεύεται” με το νέο CMS ώστε να παίρνει καλύτερη στοχοποίηση, να αντιδρά ταχύτερα και να αξιοποιεί έξυπνα πυρομαχικά (όπως DART για anti-air/anti-drone ρόλο και Vulcano 76 για αυξημένη ακτίνα). Σε περιβάλλον επιθέσεων κορεσμού, αυτό που αγοράζει το ΠΝ δεν είναι μόνο «ένα ακόμη πυροβόλο», αλλά χρόνος αντίδρασης, περισσότερες επιλογές εμπλοκής και μια πιο «έξυπνη» εγγύς άμυνα που δεν εξαρτάται αποκλειστικά από ένα σύστημα.
«Γέφυρα ισχύος» οι ΜΕΚΟ
Οι φρεγάτες «ΥΔΡΑ», «ΣΠΕΤΣΑΙ», «ΨΑΡΑ» και «ΣΑΛΑΜΙΣ» δεν είναι απλώς παλιά πλοία που πρέπει να επιβιώσουν. Είναι ο κρίσιμος αριθμός μονάδων που επιτρέπει στο Πολεμικό Ναυτικό να κρατά επιχειρησιακή παρουσία σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, ενώ ταυτόχρονα εισέρχονται σταδιακά σε υπηρεσία οι FDI και ωριμάζει το πρόγραμμα των Bergamini.
Αυτός είναι και ο λόγος που ο εκσυγχρονισμός σχεδιάζεται έτσι ώστε ο Στόλος να διατηρήσει διαθεσιμότητες. Ο σχεδιασμός προβλέπει να περνούν οι Μονάδες διαδοχικά από εργασίες, με τρόπο που να διατηρείται η συνολική διαθεσιμότητα. Αν τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα, η ολοκλήρωση της τέταρτης ΜΕΚΟ τοποθετείται γύρω στο 2030, δίνοντας επιχειρησιακή ζωή για πολλά ακόμη χρόνια.
Το διακύβευμα στο Ναυτικό Επιτελείο είναι απλό: οι τεχνικές αποφάσεις έχουν ωριμάσει, όμως το πρόγραμμα θα κριθεί από την ικανότητα του συστήματος να «περάσει» γρήγορα και καθαρά το θεσμικό μονοπάτι (ΓΔΑΕΕ – Ελεγκτικό – Βουλή) και να μπει σε λειτουργία εκτέλεσης χωρίς κενά. Κι αυτό ακριβώς είναι το νόημα των εξελίξεων των επόμενων εβδομάδων καθώς ζητούμενο είναι πότε θα μπουν οι υπογραφές που θα επιτρέψουν να ξεκινήσουν οι παραγγελίες, να έρθουν τα υλικά και –το κυριότερο– να μπει η πρώτη φρεγάτα στη διαδικασία εργασιών.
