* Του Κώστα Σαρικά
Το επόμενο διάστημα το πρόγραμμα αναβάθμισης των 38 F-16 Block 50 της Πολεμικής Αεροπορίας σε διαμόρφωση Viper αναμένεται να περάσει από την αρμόδια επιτροπή της Βουλής, ανοίγοντας τον δρόμο για τη θεσμική «σφραγίδα» σε ένα εξοπλιστικό που εδώ και χρόνια θεωρείται κρίσιμο για την ομοιογένεια και τη μαχητική ισχύ του στόλου. Αυτή η κοινοβουλευτική διαδικασία δεν είναι μια τυπική φάση. Είναι το σημείο που ξεκλειδώνει τον πολιτικό και διοικητικό μηχανισμό ώστε να τρέξουν με ταχύτητα οι επόμενες κινήσεις για την αποστολή της LOR προς την αμερικανική πλευρά, χωρίς να χαθεί άλλο χρόνος.
Και ο χρόνος είναι η παράμετρος που καίει περισσότερο. Όχι μόνο γιατί κάθε μήνας καθυστέρησης μεταφράζεται σε καθυστέρηση παραδόσεων και διαθεσιμοτήτων, αλλά γιατί ο στρατηγικός στόχος της Αθήνας είναι ξεκάθαρος. Καθώς η αναβάθμιση των F-16 Block 50 πρέπει να ενταχθεί ως συνέχεια, ως “ουρά” στο ήδη εξελισσόμενο πρόγραμμα μετατροπής των 83 F-16 Block 52+/52M σε Viper, ώστε να μην υπάρξει κενό στην παραγωγική αλυσίδα της ΕΑΒ και να μη χαθεί το momentum ενός έργου που πλέον έχει «στρώσει» και αποδίδει.
Με άλλα λόγια το στοίχημα δεν είναι μόνο να γίνουν Viper τα Block 50. Είναι να γίνουν τη σωστή στιγμή, με τον σωστό ρυθμό, χωρίς να παγώσει η γραμμή και χωρίς να δημιουργηθεί επιχειρησιακό κενό στις Μοίρες.
Το παράθυρο» που δεν πρέπει να χαθεί
Η αναβάθμιση των 83 Viper βρίσκεται σε εξέλιξη, η ΕΑΒ έχει αποκτήσει εμπειρία, διαδικασίες, πιστοποιήσεις, ανθρώπους και ρυθμό. Αυτό το οικοδόμημα δεν χτίστηκε σε μια νύχτα αλλά μέσα από δυσκολίες, καθυστερήσεις, τεχνικά ζητήματα και σταδιακή ωρίμανση. Το να υπάρξει μεγάλο διάστημα αδράνειας μετά το τέλος της αναβάθμισης των block 52 θα είναι διπλή ζημιά:
- Βιομηχανική: η γραμμή και το ειδικευμένο προσωπικό δεν κρατιούνται “στον πάγο” επ’ αόριστον.
- Επιχειρησιακή: κάθε καθυστέρηση σπρώχνει πιο πίσω το χρόνο που οι Μοίρες της Νέας Αγχιάλου θα αποκτήσουν ισοδύναμες δυνατότητες με τα υπόλοιπα Viper.
Γι’ αυτό και η πίεση χρόνου είναι πραγματική. Η Πολεμική Αεροπορία θέλει να πετύχει μια «ομαλή μετάβαση» από το ένα πρόγραμμα στο άλλο, σαν να αλλάζει παρτίδα στην ίδια γραμμή και όχι σαν να ξεκινά νέο έργο από μηδενική βάση.
Η ουσία της αναβάθμισης: ομοιογένεια στόλου και πραγματική ισχύς 4,5ης γενιάς
Τα F-16 Block 50 δεν είναι “παλιά αεροπλάνα” που απλώς πρέπει να «φρεσκαριστούν». Είναι 38 μαχητικά που, αν μετατραπούν σε Viper, δημιουργούν μια τεράστια ποιοτική τομή σε έναν σχεδόν ενιαίο κορμό F-16 με ίδια λογική αισθητήρων, δικτύωσης και υποστήριξης.
Ο στόχος που ωριμάζει είναι σαφής: 121 F-16 Viper (83 + 38) που θα αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά της αεροπορικής ισχύος έως τα τέλη της δεκαετίας και πολύ πέρα από αυτήν. Αυτό σημαίνει:
- κοινές διαδικασίες εκπαίδευσης και επιχειρησιακής αξιοποίησης,
- κοινά ανταλλακτικά και πακέτα υποστήριξης (χαμηλότερο κόστος κύκλου ζωής),
- κοινά όπλα/διασυνδέσεις και «γλώσσα» δικτύωσης,
- κοινή επιχειρησιακή φιλοσοφία.
Η ομοιογένεια δεν είναι “γραφειοκρατικό όφελος”. Είναι πολλαπλασιαστής ισχύος. Διότι σε μια κρίση, δεν αποτελεί πλεονέκτημα η διαθεσιμότητα πολλών αεροσκαφών σε διαφορετικά επίπεδα, με διαφορετικές απαιτήσεις και διαφορετική υποστήριξη. Στόχος είναι η Πολεμική Αεροπορία να διαθέτει ικανό αριθμό μαχητικών στο ίδιο υψηλό επίπεδο, που να βγαίνουν στο Αιγαίο με κοινό τρόπο λειτουργίας.
Τι σημαίνει Viper στην πράξη: αισθητήρες, υπολογιστής αποστολής, δικτύωση
Το Viper είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια «αναβάθμιση ηλεκτρονικών». Είναι μεταμόρφωση. Το αεροσκάφος αλλάζει τρόπο που “βλέπει”, που “σκέφτεται” και που “πολεμά”.
Ραντάρ AESA (AN/APG-83):
Το βασικό βήμα που δίνει στο μαχητικό δυνατότητα ταυτόχρονης παρακολούθησης και εμπλοκής πολλαπλών στόχων, βελτιωμένη αντοχή σε ηλεκτρονικά αντίμετρα και καλύτερη επίγνωση τόσο σε αεροπορικούς όσο και σε χερσαίους/θαλάσσιους στόχους. Σε ένα σύγχρονο περιβάλλον όπου ο ηλεκτρονικός πόλεμος είναι κανόνας και όχι εξαίρεση, το AESA δεν είναι «πολυτέλεια». Είναι προϋπόθεση.
Νέος υπολογιστής αποστολής και αρχιτεκτονική avionics:
Εδώ βρίσκεται ο «εγκέφαλος» του Viper. Η διασύνδεση αισθητήρων-όπλων-αυτοπροστασίας-επικοινωνιών σε ένα ψηφιακό περιβάλλον δίνει στον χειριστή μεγαλύτερη επίγνωση, ταχύτερη λήψη απόφασης και καλύτερη εκμετάλλευση της πληροφορίας.
Link-16 / δικτυοκεντρική λειτουργία:
Το μαχητικό παύει να λειτουργεί ως «μοναχικός κυνηγός» και γίνεται μέρος ενός δικτύου. Και αυτό το δίκτυο –σε πραγματικές επιχειρήσεις– είναι που κρίνει την έκβαση: ανταλλαγή δεδομένων, κοινή εικόνα τακτικής κατάστασης, συνεργασία με άλλες πλατφόρμες (μαχητικά, πλοία, επίγειες μονάδες, ιπτάμενα ραντάρ). Το Viper δεν είναι απλώς γρήγορο και οπλισμένο. Είναι κόμβος πληροφοριών.
Κράνος στοχοποίησης (JHMCS) και αναβαθμίσεις cockpit:
Σε close combat, το “βλέπω και αντιδρώ πιο γρήγορα” είναι εξαιρετικά κρίσιμο . Η δυνατότητα στοχοποίησης με το βλέμμα, η καλύτερη απεικόνιση πληροφοριών, η ολοκλήρωση αισθητήρων και όπλων, κάνουν το μαχητικό πιο αποτελεσματικό και τον χειριστή πιο «επικίνδυνο».
Όπλα και δυνατότητες: η αναβάθμιση δεν έχει νόημα χωρίς οπλισμό στη «φαρέτρα»
Η Πολεμική Αεροπορία δεν θέλει απλώς να αναβαθμίσει πλατφόρμες. Θέλει να μεγιστοποιήσει επιχειρησιακό αποτέλεσμα. Γι’ αυτό, πέρα από τα ηλεκτρονικά, τεράστια σημασία έχει το πώς “δένει” ο φάκελος όπλων και οι πιστοποιήσεις.
Σε επίπεδο λογικής (χωρίς να χρειάζεται να φορτώσουμε το θέμα με τεχνικές λίστες), η κατεύθυνση είναι:
- ισχυρές δυνατότητες αέρος-αέρος με σύγχρονους πυραύλους μεσαίας/μεγαλύτερης εμβέλειας που αξιοποιούν πλήρως το AESA,
- όπλα ακριβείας που επιτρέπουν κρούση ημέρα-νύχτα, σε κάθε καιρό
- δυνατότητες stand-off εκεί που η πολιτική/διαθεσιμότητα επιτρέπει,
- και συνολικά ένα Viper που δεν θα περιορίζεται σε αναχαιτίσεις, αλλά θα είναι έτοιμο για πολλαπλά προφίλ αποστολών: κρούση, ναυτική συνεργασία, υποστήριξη φίλιων δυνάμεων, επιτήρηση, αποστολές σε περιβάλλον υψηλής απειλής.
Γιατί στο τέλος της ημέρας, η αεροπορική ισχύς δεν μετριέται μόνο σε αριθμούς αεροσκαφών. Μετριέται στο ποιος μπορεί να χτυπήσει πρώτος, ακριβέστερα, με μεγαλύτερη ασφάλεια και με καλύτερη εικόνα της μάχης.
Το οικονομικό σκέλος: σκληρές διαπραγματεύσεις, στόχος ένα «βιώσιμο» πακέτο
Ένα πρόγραμμα τέτοιου μεγέθους δεν περνά χωρίς μάχη στο κόστος. Οι αρχικές εκτιμήσεις για την αναβάθμιση των Block 50 θεωρήθηκαν υψηλές και έβαλαν την Πολεμική Αεροπορία στη διαδικασία να ιεραρχήσει ανάγκες, να πιέσει για καλύτερες τιμές, να διαπραγματευτεί πακέτα υποστήριξης και να διαμορφώσει μια λύση που να χωρά στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Σε αυτή τη διαδικασία της σκληρής διαπραγμάτευσης καίριος ήταν ο ρόλος του Αρχηγού της Πολεμικής Αεροπορίας Αντιπτέραρχου Δημοσθένη Γρηγοριάδη.
Το ζητούμενο είναι να υπάρχει πλήρης επιχειρησιακή αναβάθμιση, χωρίς να τιναχθεί στον αέρα το συνολικό εξοπλιστικό πλάνο που περιλαμβάνει παράλληλες μεγάλες δαπάνες (υποστήριξη στόλου, όπλα, εκπαίδευση, υποδομές). Η στόχευση, λοιπόν, είναι ένα πακέτο με καθαρή επιχειρησιακή αξία και «λογικό» κόστος σε σχέση με το αποτέλεσμα.
Και εδώ εισέρχεται και η πιο σημαντική, συχνά παραγνωρισμένη λεπτομέρεια: το πραγματικό κόστος δεν είναι μόνο η αναβάθμιση. Είναι και το κόστος κύκλου ζωής. Ένας ομοιογενής στόλος Viper μειώνει το κόστος σε ανταλλακτικά, διαθεσιμότητες, τεχνικές διαδικασίες και υποστήριξη. Άρα, το πρόγραμμα των Block 50 δεν είναι απλώς “δαπάνη”. Είναι και “επένδυση” για το τι θα πληρώνεις και πώς θα επιχειρείς την επόμενη 15ετία.
Οι Μοίρες της Νέας Αγχιάλου: από «ιστορικός κορμός» σε σύγχρονη αιχμή
Τα Block 50 αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της 111 Πτέρυγας Μάχης στη Νέα Αγχίαλο, με Μοίρες που έχουν σηκώσει τεράστιο βάρος σε αναχαιτίσεις και επιχειρησιακές αποστολές επί δεκαετίες. Όμως η τεχνολογία εξελίσσεται και η «ψαλίδα» ανοίγει όταν ένα μέρος του στόλου περνά σε Viper και ένα άλλο μένει πίσω.
Η αναβάθμιση των Block 50 σε Viper κλείνει αυτή τη ψαλίδα. Και αυτό έχει τεράστια σημασία:
- οι χειριστές θα επιχειρούν με αντίστοιχα εργαλεία και τακτικές,
- το Επιτελείο θα διαθέτει περισσότερες Μοίρες με κοινό επίπεδο δυνατοτήτων,
- και σε περίπτωση κρίσης, η Πολεμική Αεροπορία δεν θα χρειάζεται να «μοιράζει» ρόλους με βάση περιορισμούς παλαιότερων υποσυστημάτων.
Με απλά λόγια τα Block 50 δεν θα είναι «εργαλεία για δεύτερους ρόλους» αλλά μέρος της πρώτης γραμμής.
Η ΕΑΒ στο επίκεντρο: το βιομηχανικό στοίχημα της δεκαετίας
Η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία είναι το σημείο που ενώνει πολιτική απόφαση, χρήματα και επιχειρησιακό αποτέλεσμα. Στα Viper έχει αποδειχθεί πως όταν υπάρχει σταθερή ροή εργασιών και καθαρή συνεργασία με τον κατασκευαστή, η ΕΑΒ μπορεί να φέρει εις πέρας ένα από τα πιο απαιτητικά προγράμματα που έχουν εκτελεστεί στην Ελλάδα.
Η ένταξη των Block 50 ως συνέχεια στο ίδιο «μονοπάτι» έχει συγκεκριμένα οφέλη:
- κρατά ζεστή την παραγωγική γραμμή,
- διατηρεί και εξελίσσει τεχνογνωσία,
- εξασφαλίζει μεγαλύτερη ανεξαρτησία και ταχύτητα σε τεχνικά ζητήματα,
- και αυξάνει τις πιθανότητες να αποκτήσει η χώρα μακροπρόθεσμα ικανότητα να υποστηρίζει πιο σύνθετα έργα χωρίς πλήρη εξάρτηση.
Το μεγάλο ζητούμενο : 200 μαχητικά αιχμής και η επόμενη μέρα
Η αναβάθμιση των Block 50 δεν είναι ένα πρόγραμμα που στέκεται μόνο του. Είναι κομμάτι της μεγάλης εικόνας, όπου η Πολεμική Αεροπορία στοχεύει σε έναν στόλο περίπου 200 μαχητικών υψηλών δυνατοτήτων, με κορμό 4,5 και 5ης γενιάς.
Σ’ αυτήν την εικόνα:
- τα Viper είναι ο «μαζικός» πολλαπλασιαστής ισχύος,
- τα Rafale προσθέτουν ισχυρές δυνατότητες και ιδιαίτερα πολύτιμες επιλογές σε συγκεκριμένα προφίλ αποστολών,
- και η προοπτική των F-35 (όταν ολοκληρωθούν οι διαδικασίες) ανεβάζει κατακόρυφα την ποιότητα σε αισθητήρες, επιβιωσιμότητα και αποστολές πρώτου πλήγματος/διείσδυσης.
Ο στόχος δεν είναι να υπάρχουν πολλά διαφορετικά αεροσκάφη σε ράφια. Είναι να υπάρχει συνδυασμένη ισχύς: δικτύωση, αισθητήρες, όπλα, υποστήριξη, κοινή εικόνα πεδίου μάχης. Και εδώ τα Block 50, όταν μετατραπούν σε Viper, παίζουν ρόλο «κλειδιού»: ανεβάζουν τον αριθμό των κορυφαίων F-16 σε επίπεδο που επιτρέπει πραγματική επιχειρησιακή αντοχή.
Η στρατηγική διάσταση: ποιοτικό πλεονέκτημα και αποτροπή
Σε ένα περιβάλλον όπου η Τουρκία διατηρεί αριθμητικό όγκο σε F-16 αλλά αντιμετωπίζει κατά περιόδους περιορισμούς σε πρόσβαση σε συγκεκριμένα οπλικά/αναβαθμίσεις και γενικότερες αβεβαιότητες, η ελληνική στρατηγική δεν στηρίζεται στην αριθμητική υπεροχή.Στηρίζεται στο ποιος έχει καλύτερα, ποιος έχει μεγαλύτερη δικτύωση, ποιος έχει καλύτερη εικόνα, ποιος μπορεί να δράσει με μεγαλύτερη ακρίβεια και ταχύτητα.
Ένας κορμός 121 Viper –με σωστή υποστήριξη, επαρκή όπλα και υψηλές διαθεσιμότητες– αποτελεί κατ’ ουσίαν εγγύηση ότι η Πολεμική Αεροπορία θα έχει την ικανότητα:
- να επιβάλει αεροπορική υπεροχή σε κρίσιμες περιοχές,
- να εκτελεί αποστολές κρούσης με υψηλό ποσοστό επιτυχίας,
- να συνεργάζεται καλύτερα με το Ναυτικό και τις επίγειες μονάδες,
- και να διατηρεί ισχυρό αποτρεπτικό αποτύπωμα.
LOR: το τυπικό βήμα που δεν πρέπει να καθυστερήσει
Μετά το πέρασμα από τη Βουλή, θα ακολουθήσουν τα τυπικά βήματα με την αμερικανική πλευρά μεταξύ αυτών και η αποστολή του επίσημου αιτήματος μέσω LOR. Όμως η ουσία δεν βρίσκεται στα γράμματα των εγγράφων. Βρίσκεται στο ζητούμενο να μην καθυστερήσει το πρόγραμμα, να “μπει” στη σωστή χρονική θέση και να παραδώσει επιχειρησιακό αποτέλεσμα χωρίς εκπλήξεις στο κόστος και στη ροή εργασιών.
Για την Πολεμική Αεροπορία, το πραγματικό στοίχημα είναι να δει μέσα στη δεκαετία έναν ενιαίο κορμό Viper να διαμορφώνεται, με τις Μοίρες να αποκτούν κοινές δυνατότητες και το επιτελικό σχέδιο να αποκτά βάθος.
Το πρόγραμμα των F-16 Block 50 μπαίνει στο κρίσιμο σημείο της θεσμικής του ωρίμανσης: πέρασμα από την αρμόδια επιτροπή της Βουλής και στη συνέχεια επιτάχυνση των διαδικασιών ώστε να ξεκινήσει το project χωρίς να χαθεί το “παράθυρο” που το συνδέει με την αναβάθμιση των Viper.
Αν ο σχεδιασμός προχωρήσει η Πολεμική Αεροπορία Ελλάδα κερδίζει ταυτόχρονα:
- 121 Viper ως ενιαίο, ομοιογενή κορμό,
- βιομηχανική συνέχεια και εμπειρία στην ΕΑΒ,
- καλύτερες διαθεσιμότητες,
- και ένα μεγάλο, πραγματικό άλμα αποτροπής.
