* Του Κώστα Σαρικά
Η εικόνα ενός ακόμη Phantom F-4E AUP να παραδίδεται από τα υπόστεγα της ΕΑΒ στην 117 Πτέρυγα Μάχης στην Ανδραβίδα, αποτελεί κάτι παραπάνω από μια τυπική είδηση για την Πολεμική Αεροπορία. Είναι μια υπενθύμιση ότι ο σκληροτράχηλος «Σπαρτιάτης» των αιθέρων, εξακολουθεί να πετά με αξιόμαχη δύναμη, πενήντα και πλέον χρόνια μετά την πρώτη του εμφάνιση στους ελληνικούς ουρανούς. Και μάλιστα, όχι απλώς να πετά, αλλά να επιχειρεί με υψηλές διαθεσιμότητες, να συμμετέχει σε όλες τις μεγάλες ασκήσεις, να στέλνει μηνύματα αποτροπής και να ετοιμάζεται ξανά να καθηλώσει τα βλέμματα του κοινού στην Athens Flying Week 2025.
Η 338 Μοίρα «ΑΡΗΣ», η τελευταία επιχειρησιακή Μοίρα Phantom της ΠΑ, συνεχίζει να σηκώνει στις πλάτες της έναν θρύλο. Στα επιχειρησιακά σχέδια, στους διαδρόμους της 117 ΠΜ, αλλά και στο ηθικό των ιπταμένων, τα Phantom παραμένουν «πολύ σκληρά για να πεθάνουν», έστω κι αν όλοι γνωρίζουν ότι πλησιάζει η ημέρα που θα αντικατασταθούν από τα υπερσύγχρονα F-35.
Απόκτηση και πορεία στον χρόνο
Η ιστορία των ελληνικών Phantom ξεκινά το 1974, όταν η Ελλάδα προχώρησε στην απόκτηση των πρώτων F-4E Phantom II μέσω του προγράμματος Peace Icarus I. Η επιλογή δεν ήταν τυχαία. Σε μια περίοδο εντάσεων στο Αιγαίο, η Πολεμική Αεροπορία αναζητούσε ένα μαχητικό πολλαπλών ρόλων που θα μπορούσε να σταθεί ισάξια απέναντι στις απειλές. Το Phantom, με την ισχύ του κινητήρα J79, το επιβλητικό του παρουσιαστικό και τη δυνατότητα να φέρει βαρύ φόρτο όπλων, αποδείχθηκε ιδανικό.
Λίγα χρόνια αργότερα, με το πρόγραμμα Peace Icarus II, η Ελλάδα παρέλαβε επιπλέον αεροσκάφη, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο την ισχύ της. Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τα Phantom αποτέλεσαν τη βασική αιχμή της ΠΑ, δίνοντας στην Ελλάδα μια ποιοτική αναβάθμιση που αποτυπώθηκε στις καθημερινές αναχαιτίσεις στο Αιγαίο και στις συνεχείς επιφυλακές.
Η σημαντικότερη στιγμή στην πορεία τους ήρθε τη δεκαετία του ’90, όταν η Ελλάδα αποφάσισε την αναβάθμιση μέρους του στόλου. Το πρόγραμμα AUP (Avionics Upgrade Program), σε συνεργασία με τη γερμανική DASA, έδωσε νέα ζωή στα Phantom. Με σύγχρονα ηλεκτρονικά, νέο ραντάρ, σύστημα αποστολής και δυνατότητα χρήσης σύγχρονων όπλων ακριβείας, τα ελληνικά Phantom μετατράπηκαν σε ένα πραγματικά χρήσιμο «εργαλείο» για την Πολεμική Αεροπορία.
Η επιχειρησιακή ταυτότητα
Το F-4E AUP δεν είναι ένα γερασμένο αεροσκάφος που διατηρείται για τυπικούς λόγους. Είναι ένα ισχυρό μαχητικό πολλαπλών ρόλων που μπορεί να βοηθήσει ακόμα και σήμερα. Οι δυνατότητές του σε αποστολές αέρος-αέρος με AIM-120 AMRAAM και AIM-9 Sidewinder παραμένουν αξιόπιστες. Παράλληλα, στον ρόλο αέρος-εδάφους, το Phantom μπορεί να εκτελέσει αποστολές κρούσης με AGM-65 Maverick και κατευθυνόμενες βόμβες, αξιοποιώντας τα Litening targeting pods.
Η ευελιξία αυτή είναι που το κρατά χρήσιμο μέχρι σήμερα. Το Phantom δεν έχει τον υπερσύγχρονο αισθητήρα του Rafale, ούτε το stealth προφίλ του F-35. Έχει, όμως, την ικανότητα να εκτελεί αποστολές κρούσης ακριβείας, να επιχειρεί σε περιβάλλοντα υψηλής έντασης και να λειτουργεί ως αξιόπιστος «πολλαπλασιαστής ισχύος». Ενδεικτικό είναι ότι κατά τη διάρκεια της ελληνοτουρκικής κρίσης το 2020 ένας αξιοσημείωτα μεγάλος αριθμός Phantom φορτώθηκε όπλα και ήταν έτοιμος να επιχειρήσει.
Η 338 Μοίρα «ΑΡΗΣ»
Η 338 Μοίρα, με έδρα την Ανδραβίδα, είναι ταυτισμένη με το Phantom. Το χαρακτηριστικό της έμβλημα με τον θεό Άρη και το σύνθημα «Η Ταν ή Επί Τας» την αποφασιστικότητα των ιπταμένων της. Εδώ και δεκαετίες, οι «Φάντομαδες» της 338 σήκωσαν το βάρος της αποτροπής και των ασκήσεων.
Η παράδοση του τελευταίου Phantom από την ΕΑΒ ήρθε να επιβεβαιώσει ότι η Μοίρα παραμένει ενεργή και αξιόμαχη. Με καλές διαθεσιμότητες δεδομένης της παλαιότητας του τύπου συνεχίζει να εκτελεί καθημερινά αποστολές στο Αιγαίο, αλλά και εκπαιδευτικές πτήσεις που διατηρούν υψηλό επίπεδο ετοιμότητας. Οι τεχνικοί, με την εμπειρία δεκαετιών, κρατούν το Phantom «ζωντανό», παρά τις δυσκολίες που δημιουργεί η μεγάλη ηλικία του.
Συμμετοχή σε ασκήσεις και επιδείξεις
Ένα από τα μεγαλύτερα «παράσημα» για το Phantom είναι η σταθερή παρουσία του σε όλες τις μεγάλες ασκήσεις της ΠΑ. Στον «Ηνίοχο», την κορυφαία πολυεθνική άσκηση που φιλοξενεί η Ελλάδα, τα Phantom έχουν συμμετάσχει ισότιμα δίπλα σε Rafale, F-16 και μαχητικά συμμάχων. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό Phantom πρόκειται να λάβουν μέρος και στην άσκηση «ΜΕΔΟΥΣΑ» η οποία πρόκειται να πραγματοποιηθεί στην Αίγυπτο τον προσεχή Οκτώβριο.
Παράλληλα, το Phantom έχει έναν ιδιαίτερο ρόλο στις επιδείξεις. Στην Athens Flying Week, κάθε εμφάνισή του προκαλεί συγκίνηση και θαυμασμό. Δεν είναι απλώς μια αεροπορική επίδειξη, είναι μια συνάντηση με την Ιστορία. Οι παλαιότεροι θυμούνται τα χρόνια που το Phantom ήταν η αιχμή του δόρατος, ενώ οι νεότεροι βλέπουν ένα ζωντανό θρύλο να συνεχίζει να πετά με αυταπάρνηση. Και φέτος, το 2025, η παρουσία του στην AFW θα είναι ξανά το σημείο αναφοράς για χιλιάδες φίλους της αεροπορίας.
Χρησιμότητα μέχρι την τελευταία μέρα
Η Πολεμική Αεροπορία έχει θέσει σε τροχιά τον εκσυγχρονισμό της με την απόκτηση Rafale και F-35. Ωστόσο, η επιχειρησιακή πραγματικότητα απαιτεί κάθε διαθέσιμο μαχητικό. Μέχρι να έρθουν τα πρώτα F-35, τα Phantom της 338 Μοίρας συνεχίζουν να αποτελούν κρίσιμο κρίκο στην αλυσίδα της αποτροπής.
Δεν είναι μόνο οι επιχειρησιακές δυνατότητες, αλλά και η εκπαιδευτική αξία. Νεότεροι ιπτάμενοι περνούν από τα Phantom, αποκτώντας εμπειρία σε πραγματικές επιχειρησιακές συνθήκες πάνω σε ένα ξεχωριστό μαχητικό όπου οι ικανότητες του ιπτάμενου αναδεικνύονται.Η μετάβαση από το Phantom στο F-35 δεν θα είναι απλώς τεχνολογικό άλμα· θα είναι και αλλαγή φιλοσοφίας. Μέχρι τότε, οι «Φαντομάδες» εξακολουθούν να γεφυρώνουν το παρελθόν με το μέλλον.
Το Phantom δεν είναι ένα τυχαίο αεροσκάφος. Είναι ο θρύλος που έγραψε Ιστορία σε δεκάδες αεροπορίες παγκοσμίως, από το Βιετνάμ μέχρι τη Μέση Ανατολή. Στην Ελλάδα, ταυτίστηκε με κρίσιμες δεκαετίες, με περιόδους υψηλής έντασης, με την αποτροπή απέναντι στην Τουρκία. Είναι το αεροσκάφος που για πέντε δεκαετίες κράτησε την Πολεμική Αεροπορία στην αιχμή, προσφέροντας αποτροπή, υπεροχή και αυτοπεποίθηση.
Κάθε φορά που απογειώνεται από την Ανδραβίδα, το Phantom δεν πετά μόνο για μια αποστολή. Κουβαλά μαζί του την Ιστορία της ΠΑ, τις θυσίες των ιπταμένων που δεν γύρισαν, την περηφάνια όσων το πέταξαν και το κράτησαν ζωντανό.
Σύντομα, τα Phantom θα δώσουν τη θέση τους στα υπερσύγχρονα F-35. Όμως όπως φαίνεται μέχρι την τελευταία τους ημέρα, θα συνεχίσουν να πετούν με τον ίδιο θόρυβο, την ίδια επιβλητική παρουσία και την ίδια αποφασιστικότητα. Θα συνεχίσουν να εκπροσωπούν την Πολεμική Αεροπορία σε ασκήσεις, συνεκπαιδεύσεις και επιδείξεις, αποδεικνύοντας ότι τα μαχητικά δεν είναι μόνο μηχανές, αλλά σύμβολα.
