*Του Κώστα Σαρικά
Η 120 Πτέρυγα Εκπαίδευσης Αέρος (120 ΠΕΑ) στην Καλαμάτα δεν είναι πλέον ένα «εθνικό» σχολείο για τους νέους Έλληνες ιπτάμενους. Βρίσκεται σε φάση θεαματικής μετεξέλιξης σε Διεθνές Κέντρο Αεροπορικής Εκπαίδευσης, ικανό να προσελκύει και να εκπαιδεύει πιλότους από συμμαχικές και φιλικές χώρες σε προκεχωρημένα στάδια, λίγο πριν περάσουν στα μαχητικά 4ης και 5ης γενιάς.
Και όσο η φήμη της Καλαμάτας ως «το λίκνο» των ιπτάμενων της νέας εποχής εξαπλώνεται, τόσο φτάνουν νέες προτάσεις από συμμαχικές και φιλικές χώρες για εκπαίδευση στις εγκαταστάσεις της 120 ΠΕΑ και στα υπερσύγχρονα εκπαιδευτικά M-346.
Ήδη στην Καλαμάτα εκπαιδεύονται ιπτάμενοι από άλλες χώρες, πέρα από τους Έλληνες Ίκαρους, ενώ έχει «κλειδώσει» συνεργασία με τη Luftwaffe και βρίσκονται σε εξέλιξη επαφές με κράτη της Ευρώπης, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.
Στο επίκεντρο βρίσκονται πλέον συζητήσεις του ΓΕΑ με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, προκειμένου η αραβική χώρα να στείλει νέους πιλότους στην 120 ΠΕΑ, επιβεβαιώνοντας ότι η Καλαμάτα αναβαθμίζεται σε κόμβο εκπαίδευσης με γεωπολιτική και επιχειρησιακή αξία.
Άλλωστε, η σχέση της Ελλάδας με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι άριστες με τις δύο χώρας να συνεργάζονται στενά σε στρατιωτικό και διπλωματικό επίπεδο. Το επόμενο βήμα είναι εξίσου φιλόδοξο και αφορά την απόκτηση επιπλέον εκπαιδευτικών M-346 με αυτοχρηματοδότηση μέσω των συμβολαίων εκπαίδευσης ξένων πληρωμάτων.
Ελλάδα – ΗΑΕ: Μια στρατηγική συμμαχία σε βάθος
Τα τελευταία χρόνια, η στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας – ΗΑΕ έχει αποκτήσει ουσιαστικό επιχειρησιακό βάθος, πάνω στο πλαίσιο της στρατηγικής συμφωνίας και της ρήτρας αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής που υπεγράφη το 2020, συνδέοντας τις δύο χώρες σε επίπεδο άμυνας και ασφάλεια.
Πέρα από τις κοινές ασκήσεις και τις τακτικές μετασταθμεύσεις μαχητικών, ο άξονας συνεργασίας περνά πλέον ξεκάθαρα μέσα από την υποστήριξη κρίσιμων ελληνικών οπλικών συστημάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συμφωνία για παροχή ανταλλακτικών από τα αποθέματα των Εμιράτων για τα επιθετικά ελικόπτερα AH-64 Apache, με πακέτο περίπου 50 εκατ. ευρώ που «ανασταίνει» έναν στόλο, ο οποίος είχε χτυπήσει κόκκινο στη διαθεσιμότητα.
Αντίστοιχα, από πρώην πλοία του Ναυτικού των ΗΑΕ έχουν ήδη διατεθεί ανταλλακτικά που αξιοποιούνται για την υποστήριξη των φρεγατών τύπου S του Πολεμικού Ναυτικού, κρατώντας σε υπηρεσία μια κλάση που ακόμη σηκώνει μεγάλο επιχειρησιακό βάρος στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Στο πακέτο συνεργασίας προστίθεται και η ΕΑΒ, με μεγάλα προγράμματα τεχνικής εκπαίδευσης προσωπικού των Εμιράτων και πολυετή συνεργασία σε επίπεδο MRO, δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο αεροπορικής – και σταδιακά ναυτικής – υποστήριξης που μετατρέπει τη σχέση Αθήνας – Άμπου Ντάμπι σε στρατηγική συμμαχία βάθους.
Η Καλαμάτα ως διεθνές hub – Luftwaffe, Κροατία, Αυστρία και ΗΑΕ
Το νεοσύστατο Αεροπορικό Κέντρο της Καλαμάτας έχει ήδη βγει στο διεθνές προσκήνιο. Η συμφωνία με τη γερμανική Luftwaffe για την εκπαίδευση Γερμανών ανθυποσμηναγών στην 120 ΠΕΑ αποτελεί την πιο απτή απόδειξη ότι το μοντέλο «σχολείο μόνο για Έλληνες» ανήκει οριστικά στο παρελθόν. Οι πρώτοι Γερμανοί ιπτάμενοι έχουν ήδη περάσει τις πύλες της βάσης και ακολουθούν το πλήρες πρόγραμμα στα T-6 και στα M-346.
Παράλληλα, Κροατία, Αυστρία και άλλες ευρωπαϊκές αεροπορίες εξετάζουν σοβαρά την προοπτική να στείλουν νέους χειριστές στην Καλαμάτα, καθώς η ζήτηση για ποιοτική εκπαίδευση σε επίπεδο 4ης/5ης γενιάς έχει εκτιναχθεί. Τα μεγάλα υφιστάμενα κέντρα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ δεν επαρκούν πλέον για να καλύψουν τις ανάγκες, με αποτέλεσμα η 120 ΠΕΑ να εμφανίζεται ως αξιόπιστη και άμεσα διαθέσιμη λύση.
Στο ίδιο κάδρο μπαίνουν πλέον δυναμικά και χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Για τα ΗΑΕ – που επενδύουν σε στόλο υπερσύγχρονων μαχητικών και βλέπουν μπροστά προς την εποχή των F-35 – ένα πιστοποιημένο, συμβατό με το NATO κέντρο εκπαίδευσης στην καρδιά της Μεσογείου είναι στρατηγικό πλεονέκτημα.
Για την Ελλάδα, κάθε τέτοια συμφωνία σημαίνει:
- ενίσχυση των εσόδων και αυτοχρηματοδότηση του κέντρου,
- εμβάθυνση των διμερών σχέσεων και
- ένα ισχυρό «χαρτί» ήπιας ισχύος, καθώς από την Καλαμάτα θα περνούν αξιωματικοί που αύριο θα ηγηθούν σε ξένες αεροπορίες.
Από σχολείο Ικάρων σε διεθνή «γραμμή παραγωγής» πιλότων
Στον πυρήνα αυτού του μετασχηματισμού βρίσκονται τα M-346, τα οποία έχουν αντικαταστήσει τα εμβληματικά T-2 Buckeye στο προκεχωρημένο στάδιο εκπαίδευσης. Εκεί όπου μέχρι χθες ένας Ίκαρος εκπαιδευόταν πάνω σε μια πλατφόρμα άλλης εποχής, σήμερα μπαίνει σε cockpit που προσομοιάζει σε μεγάλο βαθμό Rafale, Viper και, αύριο, F-35.
Η φιλοσοφία της 120 ΠΕΑ έχει αλλάξει ριζικά:
- Στάδιο 3: T-6 Texan II, με έμφαση στα βασικά όπλα, τακτική πτήσης και πειθαρχία.
- Στάδιο 4: M-346, όπου ο νέος χειριστής περνά για πρώτη φορά σε περιβάλλον «ψηφιακού μαχητικού».
- Παράλληλη εκπαίδευση σε Full Mission Simulators τελευταίας γενιάς, που αναπαράγουν πλήρως το σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον.
Ο συνδυασμός πλατφόρμας, simulator και έμπειρων εκπαιδευτών – πιλότων με χιλιάδες ώρες στο Αιγαίο – δημιουργεί μια πραγματική «γραμμή παραγωγής» για τους νέους ιπτάμενους. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πρώτοι απόφοιτοι των σειρών που πέρασαν από M-346 έχουν ήδη ενταχθεί σε Πολεμικές Μοίρες, πετώντας Rafale, F-16 Viper και Mirage 2000-5, με αναφορές ότι το επίπεδό τους είναι αισθητά ανώτερο σε σχέση με τους προκατόχους τους από την εποχή του T-2.
Η διαφορά στην καθημερινότητα της εκπαίδευσης είναι εντυπωσιακή:
- Οι Ίκαροι βλέπουν και χειρίζονται ραντάρ, data-link και ολοκληρωμένα mission systems σε πρώιμο στάδιο.
- Ο υπολογιστής μάχης του M-346 επιτρέπει την προσομοίωση όπλων, αναχαιτίσεων 2v2, αποστολών κρούσης και σύνθετων σεναρίων.
- Οι εκπαιδευτές μπορούν να ανεβάζουν βήμα-βήμα την πολυπλοκότητα των σεναρίων, χωρίς να «καίνε» ώρες σε πανάκριβα μαχητικά.
Η μετάβαση στις Πολεμικές Μοίρες δεν είναι πλέον ένα «σοκ» εισόδου σε άγνωστο περιβάλλον, αλλά φυσική συνέχεια.
Η μετάβαση στην εποχή των M-346
Με την παραλαβή του 10ου M-346 και την ένταξή του στην 362 Μοίρα Εκπαίδευσης Αέρος «ΝΕΣΤΩΡ», ολοκληρώθηκε η αρχική προμήθεια που προβλέπει η σύμβαση με την Elbit.
Παράλληλα, έχει στηθεί ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα που περιλαμβάνει υποδομές συντήρησης, σύγχρονες αίθουσες διδασκαλίας, simulator center και υποστήριξη επί 24ώρου βάσεως.
Ωστόσο, για ένα κέντρο που φιλοδοξεί να γίνει κόμβος διεθνούς εκπαίδευσης, τα 10 αεροσκάφη δεν επαρκούν. Οι μέχρι τώρα εκτιμήσεις του Αεροπορικού Επιτελείου δείχνουν ότι ο στόλος καλύπτει σχετικά οριακά τις ανάγκες της HAF, μαζί με τις πρώτες συμφωνίες με ξένες αεροπορίες.
Γι’ αυτό και έχει μπει μπροστά σχεδιασμός για απόκτηση τουλάχιστον τεσσάρων επιπλέον M-346, ώστε η συνολική δύναμη να φτάσει τα 14. Στόχος:
- περισσότερα διαθέσιμα αεροσκάφη για ταυτόχρονες σειρές Ελλήνων και ξένων ιπταμένων,
- μεγαλύτερη ευελιξία στην κατάρτιση προγραμμάτων,
- αποφυγή «κορεσμού» που θα μπορούσε να πλήξει την αξιοπιστία του κέντρου στο εξωτερικό.
Κλειδί σε όλα αυτά είναι η αυτοχρηματοδότηση. Η σύμβαση με την Elbit δίνει τη δυνατότητα στην ΠΑ να αγοράζει ώρες πτήσης και να τις μεταπωλεί σε ξένες αεροπορίες. Με δεδομένο ότι το κόστος διετούς εκπαίδευσης ανά ιπτάμενο αγγίζει περίπου τα 2,5 εκατ. ευρώ, κάθε συμφωνία για ομάδες ξένων χειριστών μεταφράζεται σε σημαντικά έσοδα.
Το μοντέλο που επεξεργάζεται το ΓΕΑ είναι σαφές:
- Επέκταση του στόλου M-346 με επιπλέον αεροσκάφη.
- Απόσβεση της επένδυσης μέσα από τα έσοδα ξένων εκπαιδευόμενων.
- Σταδιακή μετατροπή της 120 ΠΕΑ σε κέντρο που καλύπτει μεγάλο μέρος του κόστους λειτουργίας του, επιτρέποντας στην ΠΑ να κατευθύνει πόρους σε άλλες κρίσιμες ανάγκες.
M-346FA: Το «ελαφρύ μαχητικό» που χτυπά την πόρτα της ΠΑ
Πέρα από την καθαρά εκπαιδευτική διάσταση, το ΓΕΑ μελετά και την επιχειρησιακή έκδοση του αεροσκάφους, το M-346FA (Fighter Attack).
Το M-346FA δεν είναι απλώς ένα «οπλισμένο trainer». Είναι ένα πλήρες light fighter πολλαπλών ρόλων, με:
- ραντάρ Grifo-M-346,
- ολοκληρωμένο σύστημα αυτοπροστασίας DASS,
- NATO-συμβατά data link και επικοινωνίες,
- επτά εξωτερικούς πυλώνες οπλισμού,
- δυνατότητα μεταφοράς βλημάτων αέρος-αέρος (IR ή radar-guided), βλημάτων αέρος-εδάφους,
- κατευθυνόμενων βομβών, ατρακτιδίων στόχευσης και gun pod,
- HMD και σύγχρονο glass cockpit με πολλαπλές MFD.
Πτητικά, αντέχει φορτίσεις περίπου +8g και -3g, αγγίζει τα 0,95 Mach και έχει εμβέλεια που με εξωτερικές δεξαμενές φτάνει περίπου τα 2.550 χιλιόμετρα. Είναι, πρακτικά, μια πλατφόρμα ικανή να φέρει εις πέρας αποστολές:
- αεράμυνας και αναχαίτισης χαμηλής/μέσης έντασης,
- κρούσης εναντίον χερσαίων και θαλάσσιων στόχων,
επιτήρησης και αναγνώρισης.
Για την Πολεμική Αεροπορία η επιχειρησιακή αξιοποίηση του τύπου έχει δύο βασικά πλεονεκτήματα:
1. Οικονομία πόρων: Για αποστολές όπου δεν απαιτείται η παρουσία Rafale ή Viper, ένα M-346FA μπορεί να εκτελέσει την αποστολή με σημαντικά μικρότερο κόστος χρήσης.
2. Συνέχεια στην εκπαίδευση: Ο τύπος είναι ήδη γνωστός στους νέους πιλότους από τη φάση της εκπαίδευσης. Η μετάβαση σε επιχειρησιακό ρόλο πάνω στο ίδιο αεροσκάφος μειώνει το κόστος και τον χρόνο προσαρμογής.
Ήδη η έκδοση FA έχει επιλεγεί από άλλες χώρες – με τελευταία την Αυστρία που αποκτά 12 M-346FA – ως λύση «trainer/attack» ή «light fighter». Για την Ελλάδα, που ήδη έχει επενδύσει στην εκπαιδευτική έκδοση, η προοπτική δημιουργίας ενός μικρού στόλου M-346FA θα μπορούσε να προσφέρει μια ευέλικτη, χαμηλού κόστους επιχειρησιακή «εφεδρεία» σε κρίσιμες αποστολές.
Τεχνολογία και άνθρωπος: το πραγματικό «όπλο» της 120 ΠΕΑ
Τα προηγμένα χαρακτηριστικά του M-346 και των εξομοιωτών του θα είχαν περιορισμένη αξία αν δεν συνοδεύονταν από το ανάλογο ανθρώπινο δυναμικό.
Στην Καλαμάτα, το πραγματικό «όπλο» της 120 ΠΕΑ είναι οι ίδιοι οι εκπαιδευτές:
- ιπτάμενοι με χιλιάδες ώρες στο ενεργητικό τους,
- εμπειρία σε πραγματικές εμπλοκές και αναχαιτίσεις στο Αιγαίο,
- γνώση των τακτικών και των διαδικασιών της πρώτης γραμμής.
Η συνύπαρξη αυτών των «γερακιών» με μια πλατφόρμα όπως το M-346 δημιουργεί ένα περιβάλλον εκπαίδευσης μοναδικό. Οι νέοι ιπτάμενοι δεν μαθαίνουν μόνο χειρισμό και διαδικασίες – μαθαίνουν νοοτροπία μάχης, διαχείριση απειλών, συνδυασμένη χρήση αισθητήρων, επικοινωνιών και όπλων σε ένα σύγχρονο δικτυοκεντρικό περιβάλλον.
Αυτό είναι και το στοιχείο που εκτιμούν ιδιαίτερα οι ξένες αεροπορίες, καθώς στην Καλαμάτα δεν «βάζουν μόνο ώρες». Βγαίνουν πιλότοι με επιχειρησιακή κουλτούρα, προσανατολισμένη στη μάχη.
Η γεωστρατηγική διάσταση της Καλαμάτας
Η γεωγραφία της Ελλάδας προσφέρει ένα ακόμα ατού. Η 120 ΠΕΑ βρίσκεται σε κομβικό σημείο στο σταυροδρόμι Ευρώπης, Αφρικής και Μέσης Ανατολής. Η πρόσβαση είναι εύκολη, οι υποδομές της χώρας αναπτυγμένες και το περιβάλλον ασφαλείας σταθερό.
Αυτό σημαίνει ότι για πολλές χώρες που αναζητούν αξιόπιστο και ασφαλές κέντρο εκπαίδευσης στην ευρύτερη περιοχή, η Καλαμάτα μπορεί να λειτουργήσει ως φυσική επιλογή. Και όσο περισσότερο ενισχύεται ο διεθνής χαρακτήρας του κέντρου – με Γερμανούς, Κροάτες, Αυστριακούς, Εμιρατινούς και άλλους ιπτάμενους – τόσο βαθύτερα ριζώνει η εικόνα της Ελλάδας ως αξιόπιστου πυλώνα αεροπορικής ισχύος και εκπαίδευσης.
Η 120 ΠΕΑ στην Καλαμάτα έχει ήδη πετύχει κάτι που πριν λίγα χρόνια φαινόταν δύσκολο:
- να αφήσει πίσω της την εποχή των γερασμένων T-2,
- να ενσωματώσει ένα από τα πιο σύγχρονα εκπαιδευτικά αεροσκάφη παγκοσμίως,
- να αποδείξει στην πράξη ότι μπορεί να παράγει καλύτερα προετοιμασμένους πιλότους,
- και να κερδίσει την εμπιστοσύνη ξένων αεροποριών.
Το μεγάλο στοίχημα από εδώ και πέρα είναι η συνέπεια:
- Να επιτευχθούν επιπλέον συμφωνίες με χώρες όπως τα ΗΑΕ που θα εδραιώσουν την Καλαμάτα ως Διεθνές Κέντρο.
- Να προχωρήσει η απόκτηση των επιπλέον M-346.
- Να συνεχιστεί η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό των εκπαιδευτών.
Με την υλοποίηση του σχεδιασμού, η Καλαμάτα δεν θα είναι απλώς «η βάση όπου εκπαιδεύονται οι Ίκαροι». Θα αποτελεί το Διεθνές Αεροπορικό Κέντρο απ’ όπου θα περνούν τα νέα «γεράκια» της Ελλάδας, της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, πριν καθίσουν στο cockpit των Rafale, των Viper και των F-35.
