* Του Κώστα Σαρικά
Η πληροφορία ότι η φρεγάτα «ΣΠΕΤΣΑΙ» επιστρέφει από την Ερυθρά Θάλασσα με βλάβη στον έναν άξονα, πλέοντας με χαμηλή ταχύτητα που δεν ξεπερνά τους 5 κόμβους, είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα τεχνικό επεισόδιο. Είναι ο πιο ηχηρός συναγερμός για έναν στόλο που δουλεύει στο κόκκινο, με πλοία που υπηρετούν από 27 έως 33 έτη στο Πολεμικό Ναυτικό, τα οποία τα τελευταία τρία χρόνια έχουν «γράψει» χιλιάδες ναυτικά μίλια σε αποστολές από το Αιγαίο μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, η «ΣΠΕΤΣΑΙ» έχει υποστεί ζημιά στον έναν από τους δύο άξονες του προωστήριου σκεύους. Το πλοίο μπορεί να πλεύσει μόνο με τον δεύτερο άξονα, με εξαιρετικά χαμηλή ταχύτητα, κάτι που σημαίνει ότι η επιστροφή στον Ναύσταθμο θα διαρκέσει αρκετές ημέρες
Για τους επιτελείς του Πολεμικού Ναυτικού, η βλάβη δεν αποτελεί «κεραυνό εν αιθρία». Οι τέσσερις φρεγάτες κλάσης ΜΕΚΟ 200 ΗΝ «ΥΔΡΑ», «ΣΠΕΤΣΑΙ», «ΨΑΡΑ», «ΣΑΛΑΜΙΣ» συμπληρώνουν τρεις δεκαετίες με αδιάκοπη παρουσία σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο και διεθνείς αποστολές. Σε αυτό το πλαίσιο, η βλάβη στην «ΣΠΕΤΣΑΙ» μοιάζει με σύμπτωμα μιας βαθύτερης φθοράς καθώς πλοία έχουν καταπονηθεί επιχειρησιακά, ενώ ο εκσυγχρονισμός τους παρέμεινε για χρόνια σε κατάσταση μόνιμης αναμονής και τώρα πλέον φαίνεται ότι προχωρά το σχετικό πρόγραμμα.
Δεκάδες χιλιάδες μίλια στην Ερυθρά Θάλασσα
Η ένταση των αποστολών των ΜΕΚΟ φαίνεται ξεκάθαρα αν δει κανείς μόνο τα τελευταία χρόνια τελευταία και ειδικά το «μέτωπο» της Ερυθράς Θάλασσας. Τον Φεβρουάριο του 2024 η φρεγάτα «ΥΔΡΑ» ήταν η πρώτη ελληνική ΜΕΚΟ που απέπλευσε για την επιχείρηση EUNAVFOR ASPIDES της ΕΕ, με αποστολή την προστασία της ναυσιπλοΐας από τις επιθέσεις των Χούθι. Απέπλευσε από τον Ναύσταθμο Σαλαμίνας στις 26 Φεβρουαρίου, κατευθύνθηκε προς Τζιμπουτί και την Ερυθρά Θάλασσα, και για περίπου τρεις μήνες εκτελούσε συνοδείες και αποστολές αεράμυνας, αντιμετωπίζοντας drones και απειλές σε ένα εξαιρετικά επικίνδυνο περιβάλλον.
Λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούνιο του 2024, τη σκυτάλη πήρε η φρεγάτα «ΨΑΡΑ». Από τις 24 Ιουνίου βρέθηκε στην περιοχή επιχειρήσεων της ASPIDES για 97 ημέρες, καταρρίπτοντας drones των Χούθι και αποτρέποντας επαναλαμβανόμενες επιθέσεις κατά εμπορικών πλοίων. Η αποστολή της ολοκληρώθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου, όταν επέστρεψε στην Ελλάδα και τότε όλοι γνώριζαν ότι το επόμενο πλοίο που θα αποπλεύσει θα ήταν η «ΣΠΕΤΣΑΙ».
Πράγματι, μετά την επιστροφή της «ΨΑΡΑ» ξεκίνησαν οι εντατικές εργασίες για τη «ΣΠΕΤΣΑΙ», συμπεριλαμβανομένης της τοποθέτησης του εγχώριου anti-drone συστήματος «Κένταυρος», το οποίο αφαιρέθηκε από την «ΨΑΡΑ» και πέρασε στη νέα φρεγάτα της αποστολής. Λίγες ημέρες αργότερα η «ΣΠΕΤΣΑΙ» απέπλευσε για την Ερυθρά, μπαίνοντας σε έναν «μαραθώνιο» με εκατοντάδες ώρες πλου σε πραγματικά πολεμικές συνθήκες.
Στο διάστημα της παρουσίας της στην επιχείρηση ASPIDES, η «ΣΠΕΤΣΑΙ» δεν έκανε απλώς «παρουσία σημαίας». Συμμετείχε σε πραγματικές επιχειρήσεις διάσωσης, εκκενώνοντας – στο πλαίσιο συντονισμένης επιχείρησης της δύναμης – μέλη πληρωμάτων από εμπορικό πλοίο που είχε δεχθεί επανειλημμένες επιθέσεις, με τραυματίες να μεταφέρονται με ασφάλεια. Κάθε τέτοια αποστολή σημαίνει ώρες υψηλής ταχύτητας, ελιγμών, επιφυλακής ολόκληρου του πληρώματος και φυσικά μεγάλη καταπόνηση για το σκάφος.
Και όλα αυτά δεν έγιναν στο κενό. Πριν από την Ερυθρά, οι ΜΕΚΟ είχαν βρεθεί σε αποστολές όπως η επιχείρηση IRINI στη κεντρική Μεσόγειο, με τη «ΣΠΕΤΣΑΙ» να συμμετέχει σε ναυτικούς ελέγχους και επιτήρηση του εμπάργκο όπλων προς τη Λιβύη, αλλά και σε ασκήσεις του ΝΑΤΟ, σε περιπολίες στο Αιγαίο, σε αποστολές στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αν συνυπολογιστούν οι συνεχείς ασκήσεις, οι αποστολές σε διεθνείς επιχειρήσεις και η μόνιμη παρουσία στο Αιγαίο, δεν είναι υπερβολή να μιλήσει κανείς για δεκάδες χιλιάδες ναυτικά μίλια που έχουν γράψει οι τέσσερις ΜΕΚΟ μόνο τα τελευταία τρία χρόνια. Με άλλα λόγια τα πλοία δουλεύουν σε εξοντωτικούς ρυθμούς που θα ζήλευε και ολοκαίνουργιος στόλος.
Οι ΜΕΚΟ υπό πίεση
Οι ΜΕΚΟ 200ΗΝ είναι το πιο σύγχρονο – μέχρι την άφιξη των Belharra – «βαρύ χαρτί» του Στόλου. Σχεδιασμένες στη Γερμανία, αλλά με τρία από τα τέσσερα πλοία να έχουν ναυπηγηθεί στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, αποτελούν κατά κάποιο τρόπο την «ελληνική φρεγάτα» του Πολεμικού Ναυτικού. Είναι πλοία πολλαπλού ρόλου για αεράμυνα, ανθυποβρυχιακό πόλεμο, επιφανείας, επιχειρήσεις υποστήριξης, συνοδεία νηοπομπών και πολλά ακόμη.
Αυτό όμως σημαίνει ότι είναι και τα πλοία που οι επιτελείς αναθέτουν κάθε σοβαρή αποστολή. Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειος, IRINI, ASPIDES, το κοινό στοιχείο είναι σχεδόν πάντα ένα πλοίο κλάσης «ΥΔΡΑ» στο κέντρο της δύναμης.
Με την ηλικία να πλησιάζει ή να ξεπερνά τα 30 χρόνια, οι αντοχές του σκάφους και των μηχανών φυσιολογικά δοκιμάζονται. Η περίπτωση της «ΣΠΕΤΣΑΙ» με τον άξονα που «έμεινε» στη μέση μιας τόσο απαιτητικής αποστολής, δείχνει ότι δεν αρκεί να μιλάμε για αναβαθμίσεις ραντάρ, αισθητήρων και ηλεκτρονικών, όταν το ίδιο το «σκαρί» και το προωστήριο σκεύος έχουν φτάσει στα όριά τους.
Ο απαιτούμενος εκσυγχρονισμός
Το Πολεμικό Ναυτικό συζητά για Εκσυγχρονισμό Μέσης Ζωής από το 2008. Η οικονομική κρίση πάγωσε τα πάντα, και ξανάνοιξε η συζήτηση μετά το 2020, όταν ανακοινώθηκε το μεγάλο εξοπλιστικό πρόγραμμα με τις νέες φρεγάτες. Από τότε οι αριθμοί και τα σενάρια αλλάζουν συνεχώς. Αρχικές εκτιμήσεις έκαναν λόγο για πρόγραμμα της τάξης των 600–700 εκατομμυρίων ευρώ, με πλήρη αναβάθμιση ηλεκτρονικών και σημαντικές παρεμβάσεις στο σκάφος, σε ορίζοντα 7 ετών. Στην πορεία, οι πιέσεις στον προϋπολογισμό, η παράλληλη χρηματοδότηση των νέων φρεγατών FDI HN και η διαρκής αναβολή αποφάσεων οδήγησαν σε συνεχείς «κουρέματα» του πακέτου.
Το 2024 υπήρξαν ακόμη και πληροφορίες ότι το πρόγραμμα «παγώνει» ή κινδυνεύει να οδηγηθεί σε ακύρωση, παρά το γεγονός ότι θεωρητικά είχε βρεθεί λύση κόστους περίπου 600 εκατομμυρίων ευρώ. Μόλις πρόσφατα, η εικόνα φαίνεται να αλλάζει με στόχο μέχρι το τέλος του 2025 να έχουν υπογραφεί οι πρώτες βασικές συμβάσεις για την αναβάθμιση των τεσσάρων πλοίων.
Το μήνυμα της «ΣΠΕΤΣΑΙ» προς την Αθήνα
Οι αξιωματικοί και τα πληρώματα κάνουν αυτό που τους αναλογεί – και με το παραπάνω. Η «ΥΔΡΑ», η «ΨΑΡΑ» και η «ΣΠΕΤΣΑΙ» έδειξαν σε λιγότερο από δύο χρόνια ότι το Πολεμικό Ναυτικό μπορεί να σταθεί ισότιμα δίπλα σε μεγάλους στόλους, να προστατεύσει εμπορικά πλοία κάτω από πραγματική απειλή πυραύλων και drones, και να εκτελέσει αποστολές διάσωσης σε πολεμικές συνθήκες. Τώρα, η απόφαση περνά ολοκληρωτικά στο γήπεδο της πολιτικής ηγεσίας. Η επιστροφή της «ΣΠΕΤΣΑΙ» με βλάβη στον άξονα δεν είναι απλώς ένα τεχνικό περιστατικό. Είναι ένα μήνυμα ότι ο χρόνος για ημίμετρα και αναβολές έχει τελειώσει. Ο εκσυγχρονισμός των ΜΕΚΟ δεν μπορεί πλέον να είναι ένα ακόμη επεισόδιο σε ένα εξοπλιστικό σίριαλ, αλλά μια γρήγορη, πλήρης και ουσιαστική παρέμβαση στον πυρήνα του Στόλου. Γιατί αν υπάρχει κάτι που απέδειξαν τα τελευταία τρία χρόνια, είναι ότι χωρίς αυτές τις τέσσερις φρεγάτες το Πολεμικό Ναυτικό δεν μπορεί να είναι παντού από το Καστελλόριζο μέχρι τα στενά του Μπαμπ ελ Μαντέμπ.
