ΜΕ ΤΟN ANTIΣΤΡΑΤΗΓΟ ε.α. ΚΑΡΟΥΣΟ ΓΕΩΡΓΙΟ
(ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ -ΒΑΣΙΛΕΙΑ -21η ΑΠΡΙΛΙΟΥ)
(26 Σεπτεμβρίου 2002 στη Διπλάρειο σχολή στην Αθήνα)
-. Στρατηγέ, στο λίγο διάστημα που είμαστε σήμερα μαζί, αποκόμισα την εντύπωση ότι είστε ένας άνθρωπος αυστηρός και ότι δύσκολα αφήνετε αυτόν που είναι απέναντι σας να διεισδύσει στη σκέψη σας. Εντούτοις γνωρίζω ότι, κατά την διοίκηση σας μετά όταν μεγαλώσατε και στη Σάμο τα τελευταία χρόνια και ως υπεύθυνος των μονάδων των ειδικών δυνάμεων ήσαστε πολύ αγαπητός στους άντρες σας. Πως συμβιβάζονται αυτά τα δύο;
Κ. Μα νομίζω ότι αυτό το είχα εξασφαλίσει και ως αντάρτης και ως αξιωματικός …
-. Πως το εξασφαλίσατε;
Κ. Με το ορθό παράδειγμα, την εμπέδωση της αντιλήψεως προς τους κατωτέρους μου, της κατά πρώτον δικής μου αυτοθυσίας και της μη εγκαταλείψεως των υφισταμένων στις αντιξοότητες, οι οποίες δημιουργούνται από τα προσωπικά τους και από τα γενικότερα προβλήματα… Δηλαδή, μεγάλος, επειδή αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας (…) στέλνουν τους συμμετάσχοντες ενεργά στο δικτατορικό καθεστώς σε μονάδες που διοικούντο από παθόντες από το δικτατορικό καθεστώς, είχα υπό τις διαταγές μου αξιωματικούς οι οποίοι συνήθισαν στην μεταχείριση του καθεστώτος εκείνου …
-. Εννοείτε το ’74;
Κ. Το ’74, το ’75. Το ’75 επανήλθα εγώ. Και υπήρχε μέσα στις μονάδες αυτές και συγκεκριμένα στη δική μου …
-. Στη Σάμο;
Κ. Και πριν από τη Σάμο στο 37 σύνταγμα πεζικού στη Θράκη το οποίο διοίκησα. Μια κατάσταση η οποία δημιουργούσε εξαιρετική δυσκολία στην άσκηση διοικήσεως για αυτούς που τοποθετούντο σε μονάδες, όπως εγώ, που εδέχοντο τους ενεργούς στη συμμετοχή της δικτατορίας αξιωματικούς. Το πέτυχα με τον εξής τρόπο. Δεν αντιπαρατέθηκα, τους άφησα να αντιληφθούν ότι εγώ προσωπικώς κατανοώ τους λόγους για τους οποίους συμμετείχαν στα προηγούμενα γεγονότα, συνεργαζόμενοι με τη χούντα. Και όταν… και το δικό μου τμήμα, η υπηρεσία εκινήτο εναντίον τους παρενέβηκα και άφηνα να επεκτείνεται το διάστημα της κρίσεως τους ώστε να αμβλυνθεί η δική τους φοβία, η οποία θα μπορούσε να δημιουργήσει αρνητικές καταστάσεις μέσα στις μονάδες. Επί παραδείγματι, σε μια μονάδα, μεγάλη μονάδα στην οποία υπηρέτησα, ο διευθυντής επιχειρήσεων ενεργό μέλος της δικτατορίας, έμαθα ότι αποστρατεύτηκε. Έφυγα για 24 ώρες, κατέβηκα στο επιτελείο, τους είπα ότι «Μου τον έχετε διευθυντή επιχειρήσεων άρα στηρίζω την ραχοκοκαλιά της αμύνης στην επάρκεια του και όχι ως δικτατορικό πρόσωπο. Οφείλετε να είστε ειλικρινείς. Και την ειλικρίνεια αυτή δεν την δείξατε σε μένα, απλώς μου κουτσουρέψατε την μονάδα με όλους αυτούς τους ανθρώπους, μεταφέροντας την ευθύνη πάνω στην πλάτη μου πριν ακόμη συνέλθω από τις εξορίες και τις φυλακίσεις. Αν είναι αυτό συνέπεια, κατόπιν τούτου κύριε αρχηγέ ή αίρεται η αποστρατεία του συγκεκριμένου προσώπου ή εγώ υποβάλω την παραίτηση μου και λέω στον ελληνικό λαό για ποιο λόγο φεύγω.»
-. Ένα λεπτό. Με υποχρεώνετε να σας ρωτήσω ευθέως το εξής. Δεν έπρεπε να γίνει εκδημοκρατισμός των ενόπλων δυνάμεων με αποστρατεία των πρωτεργατών των κυρίων συνεργατών της δικτατορίας; Ανεξάρτητα αν έγινε λάθος και έβαλαν υπό τις διαταγές σας όλους τους χουντικούς.
Κ. Οπωσδήποτε ναι.
-. Πως εσείς εκβιάσατε την ηγεσία με αυτόν τον τρόπο τότε;
Κ. Αλλά ο υπεύθυνος ηγέτης και οι ασκούντες στην εξουσία ως εφαρμοστές του ευρύτερου πνεύματος, που είναι αυτό που είπατε και που αυτό έπρεπε να γίνει και μέχρις ενός βαθμού έγινε, δεν ασχολείται με τη βάση, δεν ασχολείται με τον ανθυπολοχαγό, δεν ασχολείται με τον λοχαγό, ακόμη και τον ταγματάρχη ή τον αντισυνταγματάρχη. Πιάνει από ψηλά και οι μεν υπεύθυνοι έτυχαν μιας μεταχειρίσεως, η ποιότητα της οποίας αποκάλυψε έναν φόβο αυτών που χειρίζονται το θέμα του δικτατορικού αποσχηματισμού. Όλο δε το μένος κατευθύνθη προς τους νεαρούς αξιωματικούς, στους οποίους δημιούργησε φοβερά προβλήματα επιβιώσεως και μια ψυχολογία η οποία απεκάλυψε τις προθέσεις τους να κινηθούν πάλι δια την επανεγκαθίδρυσην της δικτατορίας και τα θυμάστε αυτά τα πράγματα. Ήταν λάθος της ηγεσίας τότε, πολιτικής και στρατιωτικής. Διότι δεν καταδικάζεις τον φαντάρο γιατί σήκωσε το όπλο και σε χτύπησε, αλλά αυτόν που διέταξε τον φαντάρο να σηκώσει το όπλο να σε χτυπήσει. Και βεβαίως όταν αυτός δεν είναι ο άνθρωπος ο οποίος εννοεί να εκτελέσει τις διαταγές με βάση τα υφιστάμενα θέσμια και τον κανονισμό, αλλά εκείνος ο οποίος συλλαμβάνει την ιδέα της επικρατήσεως. Και αυτούς τους χαϊδέψαμε.
-. Εννοείτε τους πρωταίτιους και τους συνεργάτες;
Κ. Τους πρωταίτιους και τους συνεργάτες και όχι μόνο. Κύριε ναύαρχε, το πολιτικό πεδίο το άφησαν ανέγγιχτο και παρέμεινε ανέγγιχτο για όλο το κατοπινό διάστημα μέχρι και σήμερα. Ουδέποτε δε μας εξήγησαν γιατί δεν εθίγησαν, σύμφωνα με τη δική μου υποκειμενική άποψη, ο καλός πολιτικός, Μαρκεζίνης, γιατί ο Αδαμάντιος, πως τον λέγανε…
-. Ο Ανδρουτσόπουλος.
Κ. Ανδρουτσόπουλος, πρωθυπουργός της περιόδου εκείνης. Γιατί ο υπουργός Εθνικής Άμυνας της περιόδου εκείνης επέτρεψε αυτού του είδους την ατιμωτική κατάρρευση του μετώπου της Κύπρου και την αδράνεια του ελληνικού στρατού εδώ πέρα και ασχολήθηκαν με τον δικό μου αντισυνταγματάρχη; Πράγμα που εγώ από τη θέση του ταξίαρχου που είχα, που ήμουνα τότε, δεν θα το διέπραττα. Γιατί δεν θα εισερχόμην σε αυτού του είδους την ανήθικη αντιμετώπιση του προβλήματος. Και επαναλαμβάνω, ανήθικη αντιμετώπιση του προβλήματος.
-. Η μονομερής κάθαρση και δη στους στρατιωτικούς συγκεκριμένου βαθμού και όχι στο σύνολο των ενόπλων δυνάμεων. Και μάλιστα με τρόπο που θα άμβλυνε την εκπαίδευση και την παιδεία των αξιωματικών και υπαξιωματικών και παράλληλα …
Κ. Όπως το λέτε.
-. Και παράλληλα η κάθαρση δεν κάλυψε τον τομέα των ιδιωτών και πολιτικών που συνέπραξαν με τη δικτατορία;
Κ. Διότι υπήρξε ένα φαινόμενο το οποίο … δεν παρατήρησαν αυτοί που εκλήθησαν να κάνουν την κάθαρση από το επίπεδο της εξουσίας. Το παρατηρήσαμε όμως εμείς οι φυλακισμένοι, οι εξόριστοι. Μετά την πτώση της δικτατορίας, ακόμη και μέχρι σήμερα αφίεται να εννοηθεί ότι, ο ελληνικός λαός μισούσε το καθεστώς και ήταν παντάπασι αντίθετος με αυτό. Και εάν το λένε στα παιδιά μας το αντιλαμβάνομαι, είναι ελεύθερος ο χώρος να παίξουν αυτού του είδους τις αηδίες. Εγώ όμως που έβλεπα το τρόπο με τον οποίο υπετάχτει ο ελληνικός λαός κατά την περίοδο εκείνη και ένιωθα μέσα μου την βαθιά μου απογοήτευση, ξέρω ότι ο ελληνικός λαός είτε διότι η ψυχοσύνθεση του είναι τέτοια ώστε να αντιμετωπίζει με τον τρόπο αυτόν τις δυσμενείς καταστάσεις, είτε διότι ρέπει προς την υποτέλεια, προσέχετε τι σας λέω;
-. Το προσέχω πολύ καλά.
Κ. … υποτάσσεται με ευκολία σε αυτόν ο οποίος θα του σηκώσει τη γροθιά. Έτσι άλλωστε και από τις εκτενείς μελέτες μου περί τα φαινόμενα του ελληνισμού στο διάστημα των 400 ετών της τουρκοκρατίας, μπορώ να δικαιολογήσω αυτό το μακρό χρονικό διάστημα και τον τρόπο υποταγής στον Τούρκο, οι οποίοι διοικούσαν με τρεις Αλβανούς περιοχές ολόκληρες. Και δεν θέλω να αδικήσω τους ανθρώπους οι οποίοι πρωτοστάτησαν στην απελευθέρωση μου, των προγόνων μου ώστε να φτάσει μέχρι εδώ η ελευθερία και σε μένα. Αλλά ήταν λίγοι. Όπως λίγοι ήταν και στην ΕΟΚΑ του Γρίβα κάτω, στην ΕΟΚΑ Α΄ του Γρίβα κάτω. Μην νομίζετε ότι σύμπας ο ελληνοκυπριακός λαός πολέμησε για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού. Λίγοι, ελάχιστοι. Οι υπόλοιποι γεύτηκαν τα νικηφόρα αποτελέσματα. Λίγοι και εδώ κατά την δικτατορία, ελάχιστοι, οι υπόλοιποι γεύτηκαν τα αποτελέσματα. Και όχι μόνο αλλά όπως έλεγε και ο εξαίρετος εκείνος αρχηγός ο Ιορδανίδης, αν τον θυμάστε, «Μετά την μάχη, αναθυμίζοντας τις ημέρες της νίκης πάνω από τα κορμιά των νεκρών (…) αυτοί που δεν πολέμησαν. » Αλλά δεν είναι αυτό το παράπονο μου. Γιατί τέτοια φαινόμενα είναι μονίμως εξελισσόμενα στην ιστορία της ανθρωπότητας.
-. Να σας ρωτήσω κάτι. Επειδή αναφέρετε τον Ιορδανίδη και επειδή ανήκετε σε εκείνη την κατηγορία των στρατιωτικών, που δεν προήλθαν από τις ευγενείς τάξεις και τις αριστοκρατικές συνοικίες και τις αντίστοιχες οικογένειες. Αλλά ανήκετε σε εκείνη την κατηγορία που έχει γεννήσει αυτός ο τόπος, σε αντίθεση με αυτό που λέτε στο σύνολο του, έχει βγάλει μονάδες, που δεν είναι λίγες είναι πολλές, γενεών και πατριωτών … Στρατηγέ να ολοκληρώσω …
Κ. Ξέρω που συμπίπτομε και που δεν συμπίπτομε.
-. Να ολοκληρώσω το ερώτημα. Περιγράψατε μια σκηνή που εγώ την άκουσα και ανατρίχιασα. Την σκηνή όπου ο Μουστακλής πολεμάει μαζί σας τους Γερμανούς.
Κ. Στη μάχη του Τετρακόμβου της Ηπείρου.
-. Πέρασαν τα χρόνια και αυτός ο πολεμιστής βρίσκεται ανάπηρος για τα τελευταία χρόνια της ζωής του, 20 χρόνια, από χέρια στρατιωτικών. Θέλω να το σχολιάσετε αυτό το σημείο.
Κ. Βεβαίως. Είναι …, αφορά σε μία περίπτωση η οποία απαιτεί μια εκτεταμένη ανάλυση ώστε να ερμηνεύσει την ψυχοπαθολογία των στρατιωτικών οι οποίοι σήκωσαν χέρι πάνω σε αυτόν τον άνθρωπο. Ξέρετε οι εκάστοτε επερχόμενες γενεές είτε δεν είναι υποχρεωμένες, είτε αγνοούν την ιστορία των προηγουμένων. Αναφερόμενες σε ευρύτερες καταστάσεις και σε ιστορία των ατόμων. Εσάς, εμένα φέρ’ ειπείν, δεν μας υποψιάζεται κανείς το τι είμαστε, αν προσφέραμε και πόσο προσφέραμε σε αυτόν τον τόπο και αν υποφέραμε για αυτό το οποίο απολαμβάνει σήμερα και ανάλογα με το πώς το κρίνει και αν το απολαμβάνει. Το ίδιο και για τους αξιωματικούς, οι οποίοι αντιμετώπισαν εμάς. Εγώ, φέρ’ ειπείν, είχα ξεκαθαρίσει τη θέση μου την πρώτη στιγμή της δικτατορίας. Το βράδυ της 21ης, ξημερώνοντας δηλαδή 21η και ως αξιωματικός επιχειρήσεων στο Πρώτο Σώμα Στρατού, υπεύθυνος δια την εφαρμογή του σχεδίου, μπροστά σε 300 τόσους αξιωματικούς, όταν έλαβα την εντολή της εκδόσεως των σημα…
-. Στρατηγέ περιγράφετε τις δραστηριότητες σας στις 21 Απριλίου;
Κ. Την στάση μου. Την στάση μου.
-. Την στάση σας στις 21 Απριλίου το πρωί στο πραξικόπημα. Πού υπηρετούσατε και τι κάνατε;
Κ. Στο 1ο σώμα στρατού ως αξιωματικός επιχειρήσεων. Υπηρέτησα δε, λίγο προ της 21ης Απριλίου, υπό τις διαταγές του διευθυντού μου τότε, του Μακαρέζου. Είχα όμως ξεκαθαρίσει τα θέματα μέσα μου και βεβαίως αυτό το ξεκαθάρισμα δεν ήταν καρπός τελευταίων διεργασιών. Ήταν αποτέλεσμα πορείας μιας ολόκληρης ζωής. Δεν πίστευα και εξακολουθώ να μην πιστεύω, δεν το αποδέχομαι έστω και αν αυτό δικαιολογείται με μια λογική, ότι μπορεί ο στρατός να σώζει την πατρίδα εκτός των πεδίων των μαχών. Διότι ο στρατός αποτελείται από άτομα τα οποία ενεμπιστεύθη ένας λαός και η τυχόν παρεμβολή του στις εξελίξεις των πολιτικών πραγμάτων εν ειρηνική περίοδο, αποτελεί κατάχρηση ενεμπιστευμένων. Είναι σταθερή η θέση μου.
-. Αυτό είναι πεποίθηση σας. Σας θυμίζω όμως ότι στην αποστολή του στρατού ξηράς, που ίσχυε πριν και κατά την διάρκεια της δικτατορίας, υπήρχε και τμήμα της αποστολής του η αντιμετώπιση του εσωτερικού εχθρού. Ποιον θεωρούσανε εσωτερικό εχθρό τότε και έπρεπε μόνο ο στρατός ξηράς, όχι το ναυτικό ούτε η αεροπορία, να τον αντιμετωπίσει;
Κ. Σας είναι γνωστό. Αλλά είναι μια άλλη πολύ εκτεταμένη υπόθεση, ώστε το ερώτημα σας να μην συνθέτει κατηγορηματική τοποθέτηση στο φαινόμενο. Πάω όμως στο προηγούμενο για να περάσουμε σε αυτό. Είπα λοιπόν στον στρατηγό ότι «Στρατηγέ όχι εγώ …», έβγαλα τα κλειδιά, «… ο αντικαταστάτης μου. » και βεβαίως έμεινε, ενώ όλος ο κόσμος …
-. Τι δηλαδή, ΄΄όχι εσείς;΄΄ Τι;
Κ. «Δεν θα εφαρμόσω εγώ αυτές τις εντολές, αλλά ο αντικαταστάτης μου. »
-. Τι εντολές είχατε;
Κ. Όχι, είχα εντολές. Ως εκ της θέσεως μου. Εγώ όφειλα με την εντολή του στρατηγού μου να εφαρμόσω το σχέδιο.
-. Ποιο σχέδιο στρατηγέ;
Κ. Ήτανε το σχέδιο εφαρμογής της δικτατορίας το …
-. Πέστε το. Τι έπρεπε να κάνετε εσείς;
Κ. Εγώ έπρεπε να εκδώσω τις εντολές για τις συλλήψεις των …, τις ενεργοποιήσεις των μονάδων, τις τοποθετήσεις τμημάτων στα επίκαιρα σημεία για την εξασφάλιση, όπως ήταν ο Ο.Τ.Ε., η Δ.Ε.Η. και λοιπά και την ενημερότητα μέχρι και του τελευταίου στρατιώτη στις εξελίξεις. Εγώ ως αξιωματικός των επιχειρήσεων, αυτές οι διαταγές ήτανε προκαταρτισμένες. Όπως στο ναυτικό και στην αεροπορία, ας λέτε εσείς όχι. Και στο ναυτικό και στην αεροπορία και είμαι σε θέση να το γνωρίζω. Με τη διαφορά ότι ήταν περιορισμένες. Εδώ τα σχέδια ήτανε εκτεταμένα και απέβλεπαν στην απαγόρευση επικρατήσεως του κομμουνιστικού καθεστώτος. Προσέχετε την ενέδρα, την απαγόρευση επικρατήσεως του κομμουνιστικού καθεστώτος. Και είπα στον στρατηγό. «Όχι εγώ, ο αντικαταστάτης μου. » Μου λέει, «Τους λόγους αφού μου εκθέσεις, δεν είναι δυνατόν αξιωματικός με στολισμένα τα στήθη του, με τόσα χρυσά αριστεία να παίρνει αυτή τη θέση, αυτή την εξαιρετική στιγμή της ανάγκης της πατρίδας. »
-. Αυτός ήταν ο Μακαρέζος που σας το είπε;
Κ. Όχι, όχι ο Μακαρέζος. Ο Μακαρέζος ήτανε στην Κ.Υ.Π. τότε, είχε φύγει. Ήτανε ο Σωτήρης ο Γιαράκος …
-. Μάλιστα.
Κ. Ο οποίος αντικαθιστούσε τον διοικητή του σώματος στρατού, βρισκόμενου στην Αθήνα, του Κόλια. Και ο οποίος Γιαράκος αργότερα πρωτοστάτησε στο βασιλικό αντιπραξικόπημα και βεβαίως βρέθηκε στις φυλακές και στις εξορίες μαζί μου. Σκεφτείτε πλοκές, που έχει και διαπλοκές. Υπέβαλα δε το χαρτί μου, αμέσως μόλις πήγα στο γραφείο μου, στο οποίο έλεγα ότι «Υποβάλλω την παραίτηση μου. Ως μη επιθυμών να συμμετάσχω εις εθνικό έγκλημα.» Βαρύ το ΄΄ολίσθημα μου΄΄ και χαρακτηρίσθηκα πάραυτα κομμουνιστής.
-. Θα μου τα δώσετε αυτά τα χαρτιά στρατηγέ;
Κ. Ποια χαρτιά;
-. Αυτό που είπατε τώρα.
Κ. Αφού σας τα λέω, τι τα θέλετε τα χαρτιά;
-. Το θέλω, ναι. Θέλω ένα αντίγραφο.
Κ. Δεν το έχω. Θα σας πω γιατί δεν το έχω. Διότι ο φάκελος στον οποίο τα είχα έπεσε στα χέρια της Ε.Σ.Α. όταν με συνέλαβαν, τον αναζήτησα μετά την πτώση της δικτατορίας και δεν τον βρήκα. Όπως δεν βρήκα έναν άλλον φάκελο, ο οποίος θα απεδείκνυε ότι εγώ ως (…) πλήρωνα στον Α.Ο.Ο.Α για ένα οικοπεδάκι και ενώ είχα την μαρτυρία υπαλλήλων, οι οποίοι μου είπαν ότι «Διέταξε ο τάδε να καεί ο φάκελος σου. Το παλιοκομμουνιστή, κάψτε τον, πετάξτε τον. Θα του δώσουμε και οικόπεδο;» Δεν βρήκα τις αποδείξεις στα αρχεία, διότι καταστρέφονται αυτά μετά το πέρας 5ετίας, δεν ξέρω 6ετίας, δεν θέλησα να στείλω στο στρατοδικείο τον συνάδερφο εκείνο, με τον οποίο προϋπήρξα στα πεδία των μαχών στον εσωτερικό πόλεμο, στον εμφύλιο. Και δεν ήθελα να εκθέσω τους κλαίοντες υπαλλήλους, οι οποίοι έπαιρναν πίσω εκείνο που μου απεκάλυψαν, μην τυχόν βρεθούνε μπλεγμένοι σε όλη αυτή την υπόθεση. Έτσι βρέθηκα χωρίς σπίτι και σήμερα ζω με ενοίκιο, αφαιρώντας ένα υψηλότατο ποσοστό από την φτωχή σύνταξη μου. Τέρμα και σε αυτό. Πάω τώρα στο φαινόμενο το οποίο συνέθετε την ψυχολογία των στρατιωτικών που άπλωσαν χέρι πάνω στον Μουστακλή.
-. Τον πολεμιστή, όχι το Μουστακλή.
Κ. Τον πολεμιστή. Σας είχα πει προηγουμένως ότι καμιά νεότερη γενεά δεν υποχρεούται ή δεν φρόντισε και ως εκ τούτου δεν είναι ενημερωμένη για την ιστορία καταστάσεων και προσώπων της προηγούμενης περιόδου. Αυτοί οι αξιωματικοί οι οποίοι άπλωσαν χέρι πάνω σε συναδέρφους, δεν ήταν οι άνθρωποι οι οποίοι έζησαν τα πράγματα όπως εμείς. Που είδαν τα φαινόμενα της κατοχικής περιόδου, που ένιωθαν τον πόνο του Έλληνα, αυτού του ανθρώπου με τα ηρωικά στοιχεία της ψυχής του και {άλλων} με τα ταπεινά ελατήρια των πορειών τους. Οι άνθρωποι αυτοί μεγάλωσαν από την είσοδο τους στην στρατιωτική σχολή μέχρι και την στιγμή εκείνη με την αντίληψη ότι η ιερά πατρίς, την οποία εκλήθησαν να υπηρετήσουν, κινδύνευε από τον κομμουνισμό. Εγώ δεν εξετάζω εάν κινδύνευε ή κατά πόσο κινδύνευε, δεν παραλείπω όμως να διατυπώσω ότι ανεξάρτητα με τις ερμηνείες που δόθηκαν μεταδικτατορικά, υπήρχε, όπως εξακολουθεί να υπάρχει και μία προδιάθεση σμίκρυνσης της επικράτειας μας από τους βόρειους και ανατολικούς γείτονες. Και πάντως ο κόσμος αυτός συνεπαρμένος από την τραγικότητα του εσωτερικού σπαραγμού, ο οποίος στοίχισε υλικά και σε ζωές πάρα πολύ και από τις δύο πλευρές, την πλευρά του λεγόμενου δημοκρατικού στρατού και την πλευρά του εθνικού στρατού, συνέθεταν μια ψυχολογία εχθρική έναντι (…). Έτσι ώστε τον Έλληνα ο οποίος είχε αριστερές ιδέες να τον θεωρεί εχθρό της πατρίδας. Με μια τέτοια μονομέρεια, της οποίας η συνοχή μπορεί να εξηγηθεί μόνο από το γεγονός ότι η προπαγανδιστική καλλιέργεια της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας των περιόδων εκείνων, έβρισκε ευθέως ανταπόκριση στις ψυχές αυτών των αξιωματικών που υπηρετούσαν στον στρατό. Τα γεγονότα λοιπόν τα θλιβερά από τη μία πλευρά και η αντίληψη όλων ότι το ΚΚΕ ενώ είχε και άλλες διεξόδους ενήργησε προδοτικά κατά της πατρίδος και η συστηματική προπαγανδιστική εκμετάλλευση των φαινομένων από τη πολιτική και την στρατιωτική ηγεσία, υπηρέτη τότε ενός βασιλικού περιβάλλοντος, εντελώς ανίκανου να αντιληφθεί τις εξελίξεις και τη θέση του τόπου και της ηγεσίας απέναντι του παρόντος και του μέλλοντος της Ελλάδος …
-. Γιατί λέτε περιβάλλοντος μόνο; Ο ίδιος ο Γκλύξμπουργκ ο Κωνσταντίνος και ο πατέρας του …
Κ. Μα κύριε … Μα μιλάμε τώρα για τον 25άρη; Απαλλάσσεται πάσης ευθύνης κατά τη δική μου ηθική. Όχι διότι έχω την διάθεση της εκ των προτέρων απαλλαγής ως εκ της συμπάθειας. Υπήρξα σαφώς αντιβασιλικός.
-. Ξεκαθαρίστε το στρατηγέ αυτό.
Κ. Αλλά διότι είχε καταληφθεί στο περιβάλλον εκείνο μια αντίληψη ότι η σωτηρία του θρόνου θα μπορούσε να αποτεθεί στα χέρια αυτών που την εξέτρεψαν. Και το παιδάκι αυτό, διότι δεν είχε δίπλα του ανθρώπους να του λέγανε, «Τι είναι αυτά που κάνεις; Ή τούτο ή μάζεψε τα και φύγε. »
-. Ξεκαθαρίστε την προσωπική σας θέση απέναντι στο θεσμό της βασιλείας. Εσείς, ως στρατηγός Καρούσος, όχι σήμερα, τότε δεκαετία του ’50 απέναντι στη βασιλεία τί θέση είχατε;
Κ. Μάλιστα. Στο μεν αρχικό στάδιο, είχα μια τοποθέτηση αδιάφορη. Έλεγα ότι εφόσον ο ελληνικός λαός έχει κάνει αυτές τις επιλογές, εγώ δεν έχω λόγους να ασχολούμαι με τις επιλογές του, δεδομένου ότι είμαι υπηρέτης του ελληνικού λαού. Προοδευτικά και με την αποκάλυψη των απρεπιών, κυρίως δε με τα συμβάντα του ’62 – ’67 της (…) και της αποστασίας, με έκαναν να σιχαθώ την εκεί πλευρά και να τοποθετηθώ σαφώς αντιβασιλικά
-. Εξηγήσατε εναργέστατα και πολύ καλά το γιατί χτύπησαν και βασάνισαν πολεμιστή που δεν ήξεραν ότι είναι πολεμιστής.
Κ. Οι άνθρωποι αυτοί δεν μπορούσαν να καταλάβουν δύο πράγματα. Πως εμείς αυτή την ταπεινή τοποθέτηση μας, την ανέντιμη κατά την αυστηρή ερμηνεία τους, βρεθήκαμε αντίθετοι προς την ενέργεια του στρατού για την σωτηρία του έθνους. Και δεύτερον, τι δηλαδή ήταν εκείνο που μας είχε καταστήσει πολεμιστές και ως εκ των έργων μας είχαμε και πέντε ξέρω ‘γω, χρυσά αριστεία, τρία. Και γιατί εμείς και όχι και αυτοί. Τότε λοιπόν αυτοί ας πάνε στην φυλακή και έρχεται και η σειρά η δική μας. Δηλαδή και ιδιοτελή ελατήρια τα οποία εξεφράζοντο με αυτόν τον απάνθρωπο τρόπο εκ μέρους ορισμένων προσώπων που δεν τιμωρήθηκαν και αυτά όπως επεβάλλετο.
-. Υπάρχει μια αντίφαση σε αυτά που λέτε. Προσέξτε. Εσείς, ο πολεμιστής, σώζετε από αποστρατείες αξιωματικούς χουντικούς που υπηρετήσανε υπό τις διαταγές σας. Αντί να τους στήσετε στον τοίχο και να τους εκτελέσετε.
Κ. Δεν σώζω, προστατεύω. Και έχει διαφορά.
-. Προστατεύετε.
Κ. Δεν σώζω, προστατεύω και έχει διαφορά. Και βεβαίως δεν ήταν της κατηγορίας των βασανιστών, να κάνω αμέσως αυτό
Κ. Και όχι μόνο εγώ. Σε …
-. Όχι μόνο εσείς. Θα πάμε λοιπόν στους συναδέλφους σας προελεύσεως της σχολής ευελπίδων, οι οποίοι είχαν επίσης αριστεία ανδρείας. Εάν είχανε εσείς θα μου πείτε και θα μου πείτε τη συμπεριφορά αυτών των αξιωματικών που είχαν αριστεία ανδρείας και εκείνων των αξιωματικών που δεν είχαν αριστεία ανδρείας, απέναντι σας. Ποια ήταν;
Κ. Αν ξαναγυρίσετε στα προηγούμενα, σας έχω δώσει ερμηνεία. Ευχαρίστως να επανατοποθετηθώ, αλλά επί του συγκεκριμένου ερωτήματος σας τώρα. Για μας κατά την περίοδο εκείνη, για όλους μας δηλαδή, το θέμα της προσφοράς είχε τη σημασία που έχει σήμερα η προσφορά τόσων ανθρώπων κατά το διάστημα της δικτατορίας, του αντιδικτατορικού αγώνα. Πλην εκείνων οι οποίοι το εξαργύρωσαν. Πλην εκείνων οι οποίοι δημιούργησαν τις εικόνες μιας αντιστάσεως και τις εκμεταλλεύτηκαν. Υπάλληλος του χρόνου περνά τις προσφορές, κατ’ επέκταση τα γεγονότα, τις θέσεις, τις στάσεις, τις συμπεριφορές, στην άγνοια των επερχόμενων.
-. Στρατηγέ …
Κ. Για μας στην άγνοια των επερχόμενων και ‘σεις δεν ξέρω τι απάντηση θέλετε να εκμαιεύσετε από εμένα, αλλά ποιος έδινε σημασία την περίοδο εκείνη του αντικομουνιστικού φανατισμού, για το τι έπραξα εγώ, ό,τι στάση {επέδειξα} στα πεδία των μαχών και τι έπραξε ο άλλος ως απών από τα πεδία των μαχών. Όπως τώρα …, να ολοκληρώσω παρακαλώ, δεν δίνει κανείς σημασία το τι έπραξε επί παραδείγματι ο Βασιλικόπουλος μια άλλη εποχή, παρά μόνο σε αυτόν ο οποίος φωνάζει «Θα ψηφίσω το ΠΑΣΟΚ » Και είναι εξασφαλισμένος εκ των προτέρων στη συμπάθεια του κυβερνώντος κόμματος Με λίγα λόγια, μην επιμένετε …
-. Επιμένω στρατηγέ. Να μου πείτε εάν υπήρχαν διακρίσεις μεταξύ αξιωματικών …
Κ. Αυτό το ξέρετε. Σας είπα.
-. Εσείς θα μου απαντήσετε;
Κ. Το ζήσατε. Δεν λέω. Σας το είπα.
-. Μεταξύ αξιωματικών προελεύσεως της σχολής ευελπίδων και αξιωματικών προελεύσεως μη σχολής ευελπίδων…
Κ. Αυτό ήταν δεδομένο και δεν ήταν φαινόμενο δικό μου, της περιόδου της δικής μου. Ήτανε φαινόμενο της περιόδου του πολέμου Αλβανίας, φαινόμενο της Μικρασιατικής εκστρατείας, ήταν και φαινόμενο του ’12 – ’13. Υπάρχει μια προκατάληψη λόγω του δημιουργημένου πνεύματος στους εξερχόμενους από το παραγωγικό εκείνο σχολείο, που λέγεται σχολή των ευελπίδων. Είναι ένα πνεύμα το οποίο δεν προώθησαν οι πολιτικές ηγεσίες να ανατρέψουν. Και ίσως θα ήταν δύσκολο να ανατραπεί διότι οι εκ του στρατεύματος προερχόμενοι, πλην εξαιρέσεων, στην απόδοση τους δεν ήταν των επιπέδων των εκ της σχολής προερχόμενων. Και τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι τα λειτουργικά υπηρετήματα μέσα στις στρατιωτικές μονάδες περνάνε από τις πλάτες αυτών των ανθρώπων, διότι θεωρούνται δευτερεύοντα και εξ αντιθέτου αυτά τα υπηρετήματα καλλιεργούν την εντύπωση της πανσοφίας για τους εκ της σχολής ευελπίδων προερχόμενους. Μην καταπιάνεστε με αυτό το θέμα, συνθέτει ένα ολόκληρο κενό μέσα στο οποίο πνίγεται αυτός που προσπαθεί να το … Υπάρχει όμως μια απαίτηση φαντάζομαι από τους καλώς σκεπτόμενους στρατιωτικούς. Ότι ο στρατιωτικός δεν κρίνεται από την προέλευση, όπως ο ευγενής δεν κρίνεται από την προέλευση, αλλά από τα έργα και τις επιδόσεις του. Εγώ για να μπορέσω να αντιπαραταχτώ έναντι αυτών, διότι έκανα το λάθος να ζητήσω να μοιρασθώ την τύχη με τους πολεμιστές του βουνού, έπρεπε να δουλέψω δέκα φορές περισσότερο. Και πάντως να χαρακτηρίζομαι άριστος, παρά το γεγονός ότι δεν προέρχομαι από παραγωγικό σχολείο. Τραύματα σοβαρά που δεν έφερα ποτέ στην επιφάνεια και τα οποία με κάνουν να υποβαθμίζω ανθρώπους που σε πολλά άλλα πεδία υπήρξαν αξιόλογοι. Διότι δεν είχαν ποτέ την ικανότητα να αντιληφθούν αυτό το μέγα θέμα… Οι Αμερικανοί δεν το κάνουνε, ε; Ούτε οι Ρώσοι.
-. Στρατηγέ γνωρίζετε την άποψη, την γνώμη των άλλων ανθρώπων για εσάς; Όχι των συγγενών σας και των φίλων σας. Των στρατιωτικών τη γνωρίζετε; Σας την έχει πει κανείς; Την έχετε ακούσει; Γιατί το λέτε αυτό το πράγμα;
Κ. Κοιτάξτε εάν αυτή είναι θετική με τιμά ιδιαιτέρως. Είναι άλλωστε αυτό που απομένει. Εάν είναι θετική. Εάν είναι αρνητική μου επισημαίνει κάποιες αποτυχίες στους χειρισμούς μου κατά την επαγγελματική μου πορεία. Πολλές φορές έρχεται ο απόηχος μιας γλυκιάς αντίληψης περί το πρόσωπο μου, κυρίως από υφιστάμενους μου. Όχι συγχρόνως και προϊστάμενους μου. Και άλλες φορές κρίνομαι αυστηρά κυρίως από υφιστάμενούς μου λόγω της καθαρά στρατιωτικής, αυστηρής κατά τα άλλα, τοποθέτησής μου σε θέματα τα οποία απέκλεισαν τα του χειρισμού.
-. Γιατί μου λέτε ότι μετά την μεταπολίτευση σας απογοητεύει η στάση του πληθυσμού της χώρας μας;
Κ. Κυρίως η θέση, η εν γένει τοποθέτηση, οι εκδηλώσεις και η εν γένει συμπεριφορά του κοινωνικού συνόλου. Είχα την εντύπωση ότι η μεταπολιτευτική περίοδος εγκαθιδρύθηκε στην Ελλάδα ύστερα από μια φοβερή, μια τραγική εθνική ήττα. Την ήττα της Κύπρου. Εξακολουθώ να έχω την ίδια εντύπωση. Διότι είχα εμπλακεί και με το κυπριακό και γνωρίζω από τις μελέτες των επιμέρους λεπτομερειών, γνωρίζω τον ρόλο που έπαιξε μέσα στην ψυχή του ελλαδίτη λαού, μετά στην ψυχή του Έλληνα Κύπριου. Και είδα την ευκολία με την οποία εξέπεσε όλος αυτός ο ηρωισμός, όλη αυτή η ωραία προσπάθεια, όλος αυτός ο λαϊκός ελληνικός ενθουσιασμός και με την οποία εκτονώθηκε ένα πολύ ζωτικό θέμα προς το οποίο μας οδήγησαν οι τότε ηγέτες με αφετηρία τον Παπάγο. Και όπως είχα προβεί με το μεγάλο σφάλμα της αποφάσεως του αγώνα κάτω. Το χαρακτηρίζω σφάλμα και δεν θίγω τον αγώνα ο οποίος είναι γεμάτος από δάφνες και θυσίες. Μεταπολιτευτικά υπήρξε μια παλινδρόμηση, την οποία εγώ θεώρησα απόλυτα δικαιολογημένη. Διότι ο κόσμος εδώ της Ελλάδος, πέρασε από την μεγάλη τρικυμία του εμφύλιου και ως εκ τούτου του διχασμού. Και είναι πολύ λογικό ο άνθρωπος περνώντας από τα μονοπάτια δυσχερών αγώνων, που τον έχουν σημαδέψει με βασανιστήρια, με εξορίες, με φυλακές, με εξουθενώσεις, του έχουν φάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, τον έχουν γεμίσει και αυτόν από μια απογοήτευση, ο άνθρωπος αυτός στο σύνολο του, βρήκε την ευκαιρία της… Ουσιαστικά η ήττα της Κύπρου ήταν η ήττα της δεξιάς. Δεν το αντελήφθησαν οι πολλοί και κυρίως δεν το αντελήφθησαν οι πολιτικοί ηγέτες. Οι πολιτικοί έπαιξαν πρωταρχικό ρόλο κατά την περίοδο εκείνη του ιστορικού στροφέα.
-. Ποια ήττα εννοείτε;
Κ. Η ήττα της Κύπρου ήταν και ήττα της δεξιάς.
-. Ποια ήττα;
Κ. Η απώλεια του μισού νησιού και η είσοδος στο προσκήνιο, επιθετικά, του τουρκικού παράγοντα. Με πλήρη αποκάλυψη του ρόλου τον οποίο έπαιξε σε βάρος μας ο συμμαχικός παράγων, ο αμερικανικός επί του προκείμενου και η ανέντιμη στάση του ευρωπαϊκού επίσης παράγοντα, απέναντι στο μέγα πρόβλημα της Μέσης Ανατολής.
-. Αυτό εσείς πως μπορείτε να το αποδείξετε; Ότι έπαιξε ρόλο ο αμερικανικός παράγων και οι σύμμαχοι στην Ευρώπη, δηλαδή οι Άγγλοι. Πως το αποδεικνύετε;
Κ. Το ότι οι Άγγλοι έπαιξαν αρνητικό ρόλο αποδεικνύεται από την μελέτη της ιστορίας. Σε όλες τις εκφάνσεις της κατά τις οποίες ανεμείχθει η Αγγλία στα ελληνικά πράγματα από της περιόδου της επαναστάσεως και εν (…)
-. Στο κυπριακό όμως, στην εισβολή;
Κ. Ειδικά στο κυπριακό, ο αγγλικός παράγων μην επιθυμώντας, όπως και μέχρι σήμερα, να βλαβεί έστω και ελάχιστα η κυριαρχική παρουσία του στο στρατηγικό εκείνο χώρο, που επισημαίνεται δια των εκεί βάσεων, (δια των οποίων μπορεί ομολογουμένως να κυριαρχούν στην περιοχή εκείνη, συμβιβασμένων με τους σκοπούς, τις επιδιώξεις και τα συμφέροντα του Ν.Α.Τ.Ο. όπως αυτά εκφράζονται από τον αμερικάνικο παράγοντα) εισήγαγαν στην ώρα της ανησυχίας μήπως και ο αγώνας της Ε.ΟΚΑ Α΄ επικρατήσει και συντρέξει σε τούτο και στην απώλεια των βάσεων τους, εισήγαγαν ως αντιμέτωπο των δικών μας επιδιώξεων, παράγοντα την Τουρκία. Την οποία ξεσήκωσαν με υποσχέσεις τις οποίες και πραγματοποίησαν. Μια εξ αυτών ήτανε και η είσοδος τους στο έδαφος του νησιού, επί του μισού του οποίου ασκούν σήμερα κυριαρχία.