* Του Κώστα Σαρικά
Η εικόνα που διαμορφώνεται στο αεροπορικό ισοζύγιο του Αιγαίου αλλάζει ξανά. Όχι επειδή η Πολεμική Αεροπορία δεν έχει ήδη περάσει σε νέα εποχή με τα Rafale και τα F-16 Viper, αλλά επειδή στο απέναντι πεδίο αρχίζει να «γράφει» ένα νέο κεφάλαιο: η Τουρκία κινείται πλέον στην κατεύθυνση απόκτησης Eurofighter Typhoon ως ενδιάμεσης λύσης υψηλών επιδόσεων, ενώ κρατά ζωντανό – έστω με πολιτικές και τεχνικές προϋποθέσεις – το σενάριο επιστροφής στο πρόγραμμα των F-35, σε ορίζοντα που πολλοί τοποθετούν μετά το 2030.
Για την Αθήνα, η ουσία δεν είναι να «μαντέψει» τι ακριβώς θα συμβεί, αλλά να σχεδιάσει έτσι ώστε να μη βρεθεί ποτέ να τρέχει πίσω από τις εξελίξεις. Και αυτός είναι ο πυρήνας της «λογικής επόμενης μέρας» που χτίζει η Πολεμική Αεροπορία: σχεδιασμός με βάση το δυσμενέστερο πιθανό σενάριο, αξιοποίηση του χρόνου που προσφέρει το τρέχον προβάδισμα και συγκρότηση μιας δύναμης που δεν θα κρίνεται μόνο από τον αριθμό των μαχητικών, αλλά από το δίκτυο, τα όπλα, την εκπαίδευση, την αντοχή και τους πολλαπλασιαστές ισχύος.
Eurofighter: το «σκληρό» ενδιάμεσο βήμα της Άγκυρας
Το Eurofighter Typhoon είναι πλατφόρμα που, εφόσον έρθει σε σύγχρονη διαμόρφωση και με πλήρες πακέτο αισθητήρων/όπλων, ανεβάζει τον πήχη. Τα χαρακτηριστικά του – υψηλή επιτάχυνση, εξαιρετική ικανότητα εμπλοκής στον αέρα, μεγάλος φόρτος και διαθεσιμότητα σύγχρονων όπλων – το καθιστούν «πολλαπλασιαστή» για μια αεροπορία που θέλει να καλύψει κενά μέχρι να ωριμάσουν τα εγχώρια προγράμματα πέμπτης γενιάς.
Στο επιχειρησιακό πεδίο, το Typhoon δεν «ισοδυναμεί» με F-35. Όμως μπορεί να δημιουργήσει σύνθετες απειλές στον αέρα, να πιέσει την ελληνική αεράμυνα μέσω όγκου και ταχύτητας αντίδρασης, να λειτουργήσει ως φορέας όπλων μεγάλου βεληνεκούς, να αναλάβει ρόλους αναχαίτισης και συνοδείας, να υποστηρίξει επιχειρήσεις κρούσης ή αποστολές καταστολής αεράμυνας, ανάλογα με τον εξοπλισμό που θα αποκτήσει.
Το κρίσιμο, για το Αεροπορικό Επιτελείο, είναι ότι το Eurofighter μπορεί να «κουμπώσει» πάνω σε μια ευρύτερη τουρκική προσπάθεια αναβάθμισης αισθητήρων και δικτύων. Δηλαδή να μην έρθει μόνο του ως «σύγχρονο αεροπλάνο», αλλά ως κόμβος μέσα σε μια λογική διασύνδεσης με UAV, συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, αεροπορική επιτήρηση, νέα όπλα και – όπου είναι δυνατόν – δικτυοκεντρική εικόνα τακτικής κατάστασης.
Και μετά το 2030; Το σενάριο F-35 δεν αντιμετωπίζεται ως «φήμη»
Το δεύτερο σκέλος του σεναρίου, αυτό των F-35, λειτουργεί διαφορετικά. Εδώ δεν μιλάμε για ένα ακόμη προηγμένο μαχητικό, αλλά για αλλαγή «κανόνων» στο πεδίο: χαμηλή παρατηρησιμότητα, σύντηξη αισθητήρων, ικανότητα να βλέπει πρώτο και να χτυπά πρώτο, να λειτουργεί ως συλλέκτης/διανομέας πληροφοριών και να «ανοίγει» το δρόμο για τα υπόλοιπα μέσα.
Το αν, πότε και με ποιους όρους θα μπορούσε να επιστρέψει η Τουρκία στο πρόγραμμα είναι πρωτίστως πολιτικό ζήτημα. Όμως η Πολεμική Αεροπορία δεν έχει την πολυτέλεια να το αντιμετωπίσει ως κάτι «μακρινό και αβέβαιο». Το αντιμετωπίζει ως πιθανότητα που, ακόμη κι αν καθυστερήσει, επιβάλλει από σήμερα να χτίζεται μια αρχιτεκτονική αποτροπής ικανή να λειτουργήσει απέναντι σε στόλο μεικτής σύνθεσης: Typhoon, εκσυγχρονισμένα F-16, UAV, πυραυλικά όπλα, ισχυρότερη ηλεκτρονική επίθεση και – στο βάθος – stealth πλατφόρμες.
Το ελληνικό σχέδιο ως αρχιτεκτονική ισχύος
Το μεγάλο στοίχημα για την Αθήνα είναι να μη μείνει σε μεμονωμένες αγορές, αλλά να «δέσει» τα πάντα σε ένα σύστημα συστημάτων.
- Ομογενοποίηση στόλου 4ης γενιάς με επίπεδο 4.5+
Η ολοκλήρωση των Viper με άμεσο εκσυγχρονισμό των F-16 block 50, η διατήρηση των Mirage 2000-5 με τα πλεονεκτήματά τους και η επιχειρησιακή ωρίμανση των Rafale συγκροτούν μια πρώτη γραμμή που ήδη αλλάζει τους όρους. Η ομογενοποίηση δεν είναι μόνο τεχνικό θέμα. Είναι θέμα τακτικής: κοινές διαδικασίες, κοινά όπλα όπου είναι εφικτό, κοινά data links, κοινή φιλοσοφία αποστολών και ένα πλαίσιο που μειώνει κόστος/χρόνο και αυξάνει ρυθμούς εξόδων. - F-35 ως «κεντρικός κόμβος» και όχι ως «ειδική μοίρα»
Το F-35, όταν ενταχθεί, πρέπει να σχεδιαστεί εξαρχής ως πλατφόρμα που θα «τραβά» πληροφορία από παντού και θα τη μοιράζει. Αν αντιμετωπιστεί σαν «άλλο ένα αεροσκάφος», χάνεται το μισό του όφελος. Αν σχεδιαστεί ως κεντρικός κόμβος σε κοινό δίκτυο με Viper/Rafale/AEW&C/ναυτικά μέσα/επίγεια ραντάρ, τότε πολλαπλασιάζεται η αποτρεπτική ισχύς. - Όπλα stand-off και “first-night” ικανότητες
Απέναντι σε εξελιγμένη αεράμυνα και σε μαχητικά που θα επιχειρούν με καλύτερη εικόνα, το πλεονέκτημα δεν είναι να πλησιάζεις, αλλά να επιλέγεις πότε και από πού θα χτυπήσεις. Η λογική των όπλων stand-off, της κρούσης από αποστάσεις που «σπάνε» την άμυνα, της ικανότητας να ανοίγει διάδρομος μέσω ηλεκτρονικών/αντιακτινοβολίας/παραπλάνησης, μπαίνει στο κέντρο του σχεδιασμού. Αυτό αφορά τόσο την ανανέωση αποθεμάτων όσο και την απόκτηση νέων ικανοτήτων, ώστε η πρώτη νύχτα – το πιο δύσκολο σημείο ενός πιθανού επεισοδίου – να μη βασίζεται στην τύχη, αλλά σε δόγμα και μέσα. - Ηλεκτρονικός πόλεμος – το «αόρατο» πεδίο που κρίνει το ορατό
Όσο ανεβαίνει η ποιότητα των αισθητήρων, τόσο αυξάνει η σημασία του να τους «τυφλώνεις» ή να τους παραπλανείς. Η Πολεμική Αεροπορία αντιμετωπίζει τον ηλεκτρονικό πόλεμο ως ισότιμο πεδίο μάχης: αυτοπροστασία, συνοδευτικές παρεμβολές, υποστήριξη καταστολής αεράμυνας, καλύτερη επιβιωσιμότητα σε περιβάλλον όπου ο αντίπαλος θα έχει επίσης ισχυρότερες δυνατότητες. - Δικτύωση και ανταλλαγή δεδομένων: το “game changer” της δεκαετίας
Το μεγάλο πλεονέκτημα δεν είναι απλώς «καλύτερο ραντάρ», αλλά καλύτερη εικόνα για όλους. Link-16/νέα πρότυπα δικτυώσεων, ζεύξεις δεδομένων μεταξύ πλατφορμών, συγχρονισμός με ναυτικά και χερσαία μέσα, κοινές διαδικασίες C2. Στο Αιγαίο, όπου οι χρόνοι αντίδρασης είναι ελάχιστοι, η πληροφορία που φτάνει πρώτα κερδίζει δευτερόλεπτα που μεταφράζονται σε νίκη.
Πολλαπλασιαστές ισχύος: AEW&C, ISR, UAV, τάνκερ
Η επικράτηση στον αέρα κερδίζεται μόνο με μαχητικά. Κερδίζεται με το ποιος βλέπει, ποιος συντονίζει, ποιος αντέχει και ποιος μπορεί να μείνει στον αέρα περισσότερο.
- Αερομεταφερόμενη έγκαιρη προειδοποίηση (AEW&C): Η αναβάθμιση/αναζωογόνηση του στόλου ιπτάμενων ραντάρ και η βελτίωση της διαλειτουργικότητας είναι κρίσιμη. Χωρίς ισχυρή AEW&C, ακόμη και τα καλύτερα μαχητικά χάνουν μέρος της «συλλογικής» τους ισχύος.
- ISR και επίγεια/θαλάσσια εικόνα: Η σύγχρονη μάχη απαιτεί σταθερή ροή δεδομένων: από ραντάρ, αισθητήρες, επιτήρηση, ναυτικές μονάδες, drones.
- UAV και “loyal wingman” λογική: Τα μη επανδρωμένα μπορούν να αναλάβουν ρόλους επιτήρησης, παραπλάνησης, κορεσμού, ακόμη και κρούσης. Απέναντι σε μια Τουρκία που επενδύει διαχρονικά στα UAV, η ελληνική απάντηση δεν είναι να «κυνηγά» μεμονωμένες πλατφόρμες, αλλά να χτίζει αντι-UAV άμυνα και να εντάσσει δικά της μη επανδρωμένα στο επιχειρησιακό σχέδιο.
- Εναέριος ανεφοδιασμός: Η συζήτηση για τάνκερ είναι πρακτική, όχι θεωρητική. Αν ο αντίπαλος αυξήσει την ακτίνα και τη διάρκεια δράσης μέσω νέων πλατφορμών, η απάντηση δεν μπορεί να μείνει μόνο στις βάσεις του Αιγαίου. Η ικανότητα να επιχειρούν μαχητικά σε μεγαλύτερο βάθος και για περισσότερο χρόνο, χωρίς να «σπάνε» τον ρυθμό, δίνει πλεονέκτημα.
Εκπαίδευση και δόγμα: το «κρυφό» πλεονέκτημα της ΠΑ
Στο τέλος, ο καλύτερος εξοπλισμός δεν αποδίδει αν δεν υπάρχει δόγμα. Η Πολεμική Αεροπορία επενδύει σταθερά σε ρεαλιστική εκπαίδευση, σε σενάρια υψηλής δυσκολίας, σε συνεκπαιδεύσεις, σε κοινές επιχειρήσεις και στη μεταφορά τεχνογνωσίας από συμμάχους που έχουν ήδη εμπειρία σε επιχειρήσεις 5ης γενιάς.
Η «επόμενη μέρα» απαιτεί επίσης αλλαγή νοοτροπίας:
- επιχειρήσεις διασποράς και αντοχής
- γρήγορη επαναφορά διαδρόμων,
- προστασία κρίσιμων εγκαταστάσεων,
- κυβερνοασφάλεια και προστασία των δικτύων που θα κουβαλούν το μεγαλύτερο μέρος της αξίας.
Στο Αιγαίο, ο χρόνος δεν συγχωρεί. Όποιος οργανωθεί για να αντέξει την πρώτη πίεση, να κρατήσει ρυθμούς εξόδων και να διατηρήσει εικόνα, αποκτά στρατηγικό πλεονέκτημα.
Υποδομές, διαθεσιμότητες και ελληνική βιομηχανία
Η συζήτηση για την «επόμενη μέρα» δεν τελειώνει στους διαδρόμους. Χωρίς διαθεσιμότητες, τα χαρτιά μένουν χαρτιά. Χωρίς υποστήριξη, τα αεροσκάφη «γερνούν» γρηγορότερα. Χωρίς υποδομές και βιομηχανική συμμετοχή, κάθε κρίση μετατρέπεται σε αγώνα δρόμου με ανταλλακτικά και χρόνους παράδοσης.
Η Πολεμική Αεροπορία δείχνει να αντιμετωπίζει πλέον την υποστήριξη ως στρατηγικό κεφάλαιο: καλύτερη αλυσίδα ανταλλακτικών, τεχνική επάρκεια, αναβαθμισμένα υπόστεγα και μέσα, ενίσχυση εγχώριας τεχνογνωσίας, ώστε να μειώνεται η εξάρτηση από εξωτερικούς χρόνους που δεν ελέγχονται.
Το βασικό μήνυμα είναι σαφές: η Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει να δει «τι θα πάρει η Τουρκία» για να απαντήσει. Η απάντηση πρέπει να είναι προληπτική, όχι αντιδραστική.
Με Eurofighter στο απέναντι πεδίο και με το σενάριο F-35 να παραμένει – έστω ως πιθανότητα – για την επόμενη δεκαετία, η Πολεμική Αεροπορία χτίζει μια αποτροπή που βασίζεται σε τέσσερις λέξεις: δίκτυο, όπλα, πολλαπλασιαστές, αντοχή. Αυτό είναι που θα κρίνει την ισχύ πάνω από το Αιγαίο στην εποχή όπου η τεχνολογία δεν θα «συγχωρεί» κενά, και όπου το πλεονέκτημα θα ανήκει σε όποιον έχει την καλύτερη εικόνα, την ταχύτερη απόφαση και την ικανότητα να χτυπά από εκεί που ο αντίπαλος δεν περιμένει.
