*Του Κώστα Σαρικά
Με την υπογραφή για την 4η φρεγάτα FDI και την επίσημη ένταξη της πρώτης, της «Κίμων» στο Πολεμικό Ναυτικό, ο κύκλος της μεγάλης ενίσχυσης στην επιφάνεια δείχνει να «κλειδώνει». Παράλληλα, ωριμάζει η προσπάθεια για μεταχειρισμένες ιταλικές Bergamini (FREMM), που θα λειτουργήσουν ως επιτάχυνση ισχύος έως ότου ολοκληρωθεί ο μετασχηματισμός του Στόλου.
Στην πραγματικότητα, όμως, ήδη μετρά αντίστροφα ο χρόνος για την επόμενη «ναυμαχία», αυτή τη φορά στον βυθό. Το πρόγραμμα απόκτησης τεσσάρων νέων υποβρυχίων είναι από τα κορυφαία εξοπλιστικά της επόμενης 20ετίας και όχι μόνο λόγω κόστους, αλλά κυρίως λόγω επιχειρησιακού «αποτυπώματος».
Θα καθορίσει την υποβρύχια αποτροπή της χώρας για 30–40 χρόνια, θα κρίνει αν η εγχώρια ναυπηγική βιομηχανία θα αποκτήσει πραγματική γραμμή παραγωγής υψηλής τεχνολογίας και θα «κουμπώσει» με τις στρατηγικές συμμαχίες της Ελλάδας σε μια περίοδο έντονων ανακατατάξεων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Από το «κλειστό» Αιγαίο στην ανοιχτή Ανατολική Μεσόγειο
Όπως συνέβη με τις FDI, έτσι και στο υποβρύχιο πρόγραμμα το Πολεμικό Ναυτικό πλέον σχεδιάζει με ορίζοντα πολύ πέρα από το Αιγαίο. Η «σκακιέρα» μεταφέρεται και στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου δεν αρκεί η ευελιξία αλλά χρειάζονται:
- αυτονομία σε μεγάλες αποστάσεις,
- αντοχή σε πολυήμερες περιόδους κατάδυσης,
- ελάχιστη ανιχνευσιμότητα σε περιβάλλον «κορεσμού» αισθητήρων,
- και ποιοτικό άλμα με δυνατότητα στρατηγικής κρούσης.
Την ίδια ώρα, η Τουρκία προχωρά σε σταδιακή ενίσχυση του υποβρυχιακού της στόλου, επιχειρώντας να μειώσει το ποιοτικό πλεονέκτημα που απέκτησε η Ελλάδα με τα 214ΗΝ κλάσης «Παπανικολής». Σε αυτό το πλαίσιο, το Πολεμικό Ναυτικό δεν μπορεί να επιτρέψει «κενό» μεταξύ εκσυγχρονισμού των 214 και απόσυρσης των παλαιότερων 209, και ένταξης μιας νέας κλάσης.
Οι δύο «κόκκινες γραμμές» που κρίνουν τα πάντα
Σύμφωνα με τα όσα έχουν παρουσιαστεί δημόσια σε επίπεδο απαιτήσεων, η φιλοσοφία του προγράμματος συμπυκνώνεται σε δύο αδιαπραγμάτευτες προϋποθέσεις:
1) Εγχώρια ναυπήγηση / συμπαραγωγή, με ουσία
Όχι απλά «συναρμολόγηση», αλλά δυνατότητα γραμμής παραγωγής, συντήρησης, επισκευών, αναβαθμίσεων και κύκλου ζωής επί ελληνικού εδάφους, με πραγματική μεταφορά τεχνογνωσίας.
2) Δυνατότητα ενσωμάτωσης στρατηγικών όπλων
Το νέο υποβρύχιο δεν αντιμετωπίζεται ως «πλατφόρμα τορπιλών», αλλά ως φορέας αποτροπής. Και εδώ μπαίνει ο παράγοντας cruise: οι Γάλλοι έχουν ήδη επιχειρησιακή λύση υποβρυχιακής εκτόξευσης (MdCN/NCM) από τορπιλοσωλήνες.
Αυτές οι δύο «κόκκινες γραμμές» είναι που μετατρέπουν έναν τεχνικό διαγωνισμό σε γεωπολιτική αναμέτρηση.
Γερμανία: Το προβάδισμα της ομοιογένειας αλλά με δύσκολες απαιτήσεις
Η γερμανική σχολή (TKMS) εμφανίζεται με το ισχυρότερο, ίσως, «ασφαλές χαρτί» για το Πολεμικό Ναυτικό που αφορά την ομοιογένεια.
Στο τραπέζι βρίσκονται επιλογές που πατούν σε ήδη γνωστό οικοσύστημα, ενώ το μεγάλο «σήμα» είναι το Type 212CD, το κοινό πρόγραμμα Γερμανίας–Νορβηγίας. Το 212CD προβάλλεται ως νέα γενιά μη πυρηνοκίνητου υποβρυχίου με έμφαση στη χαμηλή ανιχνευσιμότητα, AIP (fuel cells) και σύγχρονη αρχιτεκτονική (μεταξύ άλλων και λιθιο-μπαταρίες).
Η ουσία για το Πολεμικό Ναυτικό είναι ξεκάθαρη:
- Γνωστή καμπύλη εκπαίδευσης και υποστήριξης λόγω συγγένειας φιλοσοφίας με τα 214.
- Συνέργειες ανταλλακτικών/διαδικασιών και ευκολότερη μετάβαση πληρωμάτων/τεχνικών.
- «Θέση στο τραπέζι» σε ένα ευρωπαϊκό/νατοϊκό πρόγραμμα που μπορεί να αποκτήσει κι άλλους χρήστες.
Όμως, το ΓΕΝ δεν αρκείται σε αυτά αλλά θα ζητάει:
- καθαρές δεσμεύσεις για γραμμή ναυπήγησης στην Ελλάδα,
- ρεαλιστικό σχέδιο στρατηγικών όπλων
- και βιομηχανικό πακέτο που να δικαιολογεί το μέγεθος της επένδυσης.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ακόμη και στο 212CD ο οπλικός διάδρομος εξελίσσεται. Ενδεικτικά, έχει υπάρξει δημοσιοποιημένη συζήτηση για ένταξη του Naval Strike Missile / Joint Strike Missile ως όπλο για την κλάση, κάτι που δείχνει πώς οι σχεδιάσεις «ανοίγουν» σε νέα βλήματα.
Γαλλία: Η «σφήνα» Barracuda και το γεωπολιτικό momentum των FDI
Σύμφωνα με πληροφορίες του Onalert.gr, οι Γάλλοι ετοιμάζουν δελεαστική «σφήνα» για Barracuda με προοπτική στρατηγικών όπλων, απέναντι στα γερμανικά 212. Και ανεξάρτητα από τις σχετικές διαρροές, η βάση του γαλλικού επιχειρήματος είναι πραγματική και πολυεπίπεδη:
- Η συνεργασία των FDI ως «οδηγός»: Μετά από μια μεγάλη σύμβαση, με ελληνική συμμετοχή και αλυσίδα υποστήριξης, η Naval Group έχει ήδη «στήσει» σχέσεις, διαδικασίες, τεχνικές διεπαφές και δίκτυο συνεργατών.
- Η στρατηγική συμφωνία Αθήνας–Παρισιού δεν μένει στάσιμη: υπάρχουν σαφείς αναφορές ότι Ελλάδα και Γαλλία στοχεύουν να ανανεώσουν/επεκτείνουν τη στρατηγική αμυντική συνεργασία έως τον Ιούνιο 2026.
- Το «γαλλικό οικοσύστημα» θάλασσα–αέρας: FDI, Rafale και κοινά όπλα / αισθητήρες / ζεύξεις μπορούν να οδηγήσουν σε πιο «ενιαία» αρχιτεκτονική μάχης.
Barracuda συμβατικής πρόωσης με δυνατότητα στρατηγικής κρούσης
Το κρίσιμο σημείο είναι ότι το Barracuda δεν είναι πια απλώς «γαλλικό πυρηνοκίνητο υποβρύχιο». Έχει ήδη προκύψει εξαγωγικό προηγούμενο καθώς η Ολλανδία επέλεξε τη Naval Group για τέσσερα νέα συμβατικά υποβρύχια βασισμένα σε σχεδίαση Barracuda, μικρότερου εκτοπίσματος και χωρίς πυρηνική πρόωση.
Και εδώ «κουμπώνει» το δεύτερο κόκκινο όριο του ΓΕΝ: Ο πύραυλος τύπου MdCN / NCM / SCALP Naval έχει σχεδιαστεί να εκτοξεύεται όχι μόνο από κάθετους εκτοξευτές πλοίων, αλλά και από 21-inch τορπιλοσωλήνες υποβρυχίων. Με απλά λόγια η Γαλλία μπορεί να μιλήσει για στρατηγική κρούση όχι ως «υπόσχεση», αλλά ως ήδη υφιστάμενη ικανότητα στο οπλοστάσιο της.
Scorpène: η ώριμη λύση
Παράλληλα, υπάρχει και η πιο «ώριμη» διαδρομή Scorpène, με διεθνείς χρήστες και γνωστή φιλοσοφία, που επίσης μπορεί να φέρει υποβρυχιακή έκδοση Exocet (SM39).
Η μεγάλη πρόκληση των Γάλλων δεν είναι να πείσουν για την πολιτική βαρύτητα. Είναι να «δέσουν» σε συμβόλαιο ότι η ελληνική συμμετοχή θα είναι γραμμή παραγωγής και όχι απλές υπεργολαβίες, κάτι που – ειδικά μετά τα ναυπηγικά τραύματα του παρελθόντος – θα κριθεί με εξαντλητικό μικροσκόπιο.
Νότια Κορέα: Ο «game changer» του κόστους και της βιομηχανικής προσφοράς
Η πιο ηχηρή εξέλιξη είναι ότι η Νότια Κορέα μπαίνει δυναμικά στο πεδίο. Η Hanwha Ocean προωθεί την οικογένεια KSS-III (Dosan Ahn Changho), μια σχεδίαση 3.000+ τόνων που έχει χτιστεί εξαρχής ως πλατφόρμα κρούσης ανοικτής θαλάσσης, με AIP και με σύστημα κάθετης εκτόξευσης εκτόξευσης (VLS) για βλήματα (συμπεριλαμβανομένων land-attack cruise και SLBM στο κορεατικό δόγμα).
Παράλληλα, η HD Hyundai Heavy Industries προβάλλει το HDS-2300, μια πιο «ευρωπαϊκή» σε διαστάσεις λύση, με AIP και έμφαση στην εξαγωγική αγορά.
Το κορεατικό «όπλο» είναι τριπλό:
- επιθετική τιμή/χρηματοδότηση,
- έτοιμη παραγωγική ικανότητα (με υψηλούς ρυθμούς),
- και διάθεση για μεταφορά τεχνογνωσίας σε ξένα ναυπηγεία ως μέρος του πακέτου.
Τα μεγάλα ερωτήματα για την Ελλάδα είναι επίσης συγκεκριμένα:
- η πρακτική διαλειτουργικότητα και πιστοποίηση σε νατοϊκά συστήματα/όπλα/πρωτόκολλα,
- πώς «κουμπώνει» μια τέτοια συμφωνία σε ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό/ρυθμιστικό πλαίσιο,
- και αν η εγχώρια γραμμή παραγωγής μπορεί να γίνει βιώσιμη πέρα από τα τέσσερα σκάφη.
Αν αυτά απαντηθούν, η Κορέα μπορεί να λειτουργήσει ως πραγματικός μοχλός πίεσης προς όλους: σε κόστος, χρόνο παράδοσης και βιομηχανικά ανταλλάγματα.
Σουηδία: A26, το stealth των ρηχών και η «σφραγίδα» της Πολωνίας
Η σκανδιναβική σχολή επιστρέφει με ισχυρό διεθνές «πιστοποιητικό». Η Πολωνία ανακοίνωσε επιλογή της Saab για τρία A26 στο πρόγραμμα ORKA, με στόχο οριστικοποίησης συμβολαίου έως το 2026. Το A26 προβάλλεται ως υποβρύχιο με έντονη έμφαση στο stealth και στην ευελιξία αποστολών, ενώ το πιο «σήμα κατατεθέν» του είναι το Multi-Mission Portal, που επιτρέπει ειδικές επιχειρήσεις, χρήση UUV και αποστολές seabed warfare.
Για την Ελλάδα, το «δέλεαρ» είναι ότι το A26 μπορεί να έχει πολλαπλό ρόλο:
- στο Αιγαίο (ευελιξία/χαμηλό ίχνος/ειδικές επιχειρήσεις),
- και στην Ανατολική Μεσόγειο (ISR, επιτήρηση υποδομών, συλλογή πληροφοριών).
Το ερωτηματικό είναι το ίδιο και αφορά τα στρατηγικά όπλα. Δηλαδή, αν και πώς μπορεί να ενσωματωθεί ικανότητα land-attack cruise σε διαμόρφωση που θα επιλέξει το ΠΝ.
Ιταλία: U212 NFS και «μεσογειακή» σύγκλιση, δύσκολο παιχνίδι απέναντι στο 212CD
Η Fincantieri προσέρχεται με το U212 NFS (Near Future Submarine), μια ιταλική εξέλιξη του 212, με AIP και έμφαση σε νέες τεχνολογίες (όπως λιθιο-μπαταρίες). Το ιταλικό χαρτί για την Ελλάδα δεν είναι μόνο τεχνικό. Είναι και πολιτικό, καθώς εφόσον προχωρήσει η υπόθεση Bergamini, δημιουργείται ένα ευρύτερο «πακέτο» ναυτικής σύμπλευσης Αθήνας–Ρώμης.
Ωστόσο, το ερώτημα που έχει το Πολεμικό Ναυτικό σχετίζεται με το τι παραπάνω προσφέρει ένα «ιταλικό 212» σε σχέση με την απευθείας συμμετοχή/ένταξη στο γερμανο-νορβηγικό 212CD, ειδικά αν εκεί εξασφαλίζονται μεγαλύτερες συνέργειες στόλου;
Ο Σκαραμαγκάς και το πραγματικό διακύβευμα: Επανίδρυση ναυπηγικής βάσης
Όλες οι προτάσεις – χωρίς εξαίρεση – θα κριθούν στο ίδιο πεδίο που αφορά την εγχώρια κατασκευή. Ο Σκαραμαγκάς και συνολικά η ελληνική ναυπηγική αλυσίδα δεν είναι απλώς σημείο ναυπήγησης. Είναι το πολιτικό και βιομηχανικό κέντρο βάρους:
- υποδομές, επενδύσεις, πιστοποιήσεις,
- μεταφορά τεχνογνωσίας,
- υπεργολαβίες σε ελληνικές εταιρείες (ηλεκτρονικά, καλωδιώσεις, λογισμικό),
- και – κυρίως – συνέχεια στο χρόνο: υποστήριξη, αναβαθμίσεις, πιθανές επιπλέον παρτίδες.
Χωρίς «γραμμή ζωής» μετά την παράδοση του 4ου υποβρυχίου, η βιομηχανική υπόσχεση μένει. Για τα υποβρύχια, O χρόνος ναυπήγησης είναι μεγάλος, οι δοκιμές εξαντλητικές, και η πλήρης επιχειρησιακή ωρίμανση πάει βαθιά στη δεκαετία του 2030.
Γι’ αυτό το πρόγραμμα «δένει» αναγκαστικά με:
- τον εκσυγχρονισμό των 214,
- τη FOS ώστε να διατηρηθεί η διαθεσιμότητα και η υποστήριξη
- και τις ευρύτερες συμμαχικές ισορροπίες
Και εδώ η Γαλλία παίζει με ένα πρόσθετο χαρτί: τη συζήτηση για ανανέωση/επέκταση της στρατηγικής συνεργασίας το 2026.
Η «μάχη του βυθού» μόλις ξεκίνησε – και όλα δείχνουν ότι θα είναι ανελέητη
- Η Γερμανία έχει το πλεονέκτημα της ομοιογένειας και ενός ισχυρού πολυεθνικού προγράμματος.
- Η Γαλλία φέρνει το momentum των FDI, το γεωπολιτικό βάρος της στρατηγικής σχέσης και μια διαδρομή προς στρατηγική κρούση που δεν είναι θεωρία.
- Η Κορέα ανεβάζει τον ανταγωνισμό σε τιμή και βιομηχανικά ανταλλάγματα, απειλώντας να ανατρέψει τις «παραδοσιακές» ισορροπίες.
- Η Σουηδία προσέρχεται με A26 και τη σφραγίδα μιας μεγάλης επιλογής (Πολωνία) που δίνει διεθνή ώθηση.
- Η Ιταλία επιχειρεί να μπει στο παιχνίδι με U212 NFS, σε μια περίοδο που η ναυτική σύμπλευση με την Αθήνα ενισχύεται μέσω Bergamini.
Για το Πολεμικό Ναυτικό, το δίλημμα δεν είναι απλώς «τα καλύτερα υποβρύχια». Είναι ποιο πακέτο τεχνολογίας – βιομηχανικής βάσης – συμμαχιών – στρατηγικής κρούσης θα κλειδώσει την ελληνική ισχύ στον βυθό μέχρι τα μέσα του αιώνα