Σήμερα είναι μια ιστορική ημέρα για περίπου 5,2 εκατομμύρια Κούρδους και μη Κούρδους που είναι εγγεγραμμένοι ως κάτοικοι στις κουρδικές περιοχές του βορείου Ιράκ. Για την ακρίβεια το σημερινό δημοψήφισμα αποτελεί ιστορία εν τη γενέσει της. Διότι αυτό που θα επακολουθήσει όταν κλείσουν οι κάλπες μπορεί να δυνάμει να αλλάξει την Μέση Ανατολή.
Και αυτό ακριβώς φοβούνται οι γειτονικές χώρες που στο έδαφός τους ζουν ευμεγέθεις κουρδικοί πληθυσμοί. Τί διακυβεύεται όμως με το κουρδικό δημοψήφισμα για ανεξαρτησία; Το κίνημα Αλλαγής (Goran) και Το Ισλαμικό κόμμα του Κουρδιστάν τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας αλλά αντιτίθενται στην χρονική συγκυρία διεξαγωγής του. Δεν είναι οι μόνοι.
Η εκστρατεία “Οχι Τώρα” (Not4Now) της οποίας ηγείται ο επιχειρηματίας Σασουάρ Αμπντουγουαχίντ Καντίρ επισημαίνει τους οικονομικούς και πολιτικούς κινδύνους της απόσχισης. Στο δε Κιρκούκ, Άραβες και Τουρκομάνοι εδώ και καιρό έχουν ταχθεί υπέρ ενός μποϊκοτάζ της όλης διαδικασίας. Συνεπώς δεν είναι όλοι υπέρ του “ναι”.
Στο ερώτημα “Θέλετε το Κουρδιστάν και οι κουρδικές περιοχές εντός να καταστούν ανεξάρτητο κράτος;” το αποτέλεσμα αναμένεται σχεδόν σίγουρα να είναι “Ναι”. Ωστόσο, ό,τι κι αν αποφασίσουν οι κάτοικοι των κουρδικών περιοχών, το δημοψήφισμα δεν θα έχει άμεσα αποτελέσματα σε διοικητικό επίπεδο εκτιμούν αναλυτές.
Από την στιγμή που δεν υπάρχει ένας “μηχανισμός” που να διευθετεί το ενδεχόμενο απόσχισης μιας περιοχής του Ιράκ, το δημοψήφισμα δεν δρομολογεί ένα “Kexit” με τον τρόπο που το δημοψήφισμα στην Βρετανία ενεργοποίησε το “Brexit”. Άρα, προς τί το δημοψήφισμα και γιατί τώρα;
Οπωσδήποτε η χρονική επιλογή αποτελεί συνάρτηση των πολιτικών δρωμένων στο εσωτερικό του Κουρδιστάν. Ο πρόεδρος Μπαρζανί, του οποίου η θητεία παρατάθηκε, επιδιώκει συμβολικά να ξεκινήσει η διαδικασία για την ανεξαρτησία πριν τις επόμενες εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για την 1η Νοεμβρίου. Ένας άλλος λόγος, είναι να υπάρξει μια ανανεωμένη εντολή για να ζητήσουν οι Κούρδοι διεθνή υποστήριξη στο ενδεχόμενο διαπραγματεύσεων για την έξοδο του Κουρδιστάν από το Ιράκ ως ανεξάρτητο κράτος, αναγνωρισμένο από τον ΟΗΕ, πιθανότατα εντός των επομένων πέντε με δέκα ετών.
Η κουρδική περιοχή στο Ιράκ απολάμβανε “αυτονομία” από το 1991, όταν οι δυνάμεις του Σαντάμ αποσύρθηκαν μετά τον Πόλεμο του Κόλπου και οι Κούρδοι του βορείου Ιράκ απέκτησαν δικό τους κοινοβούλιο, υπουργεία και στρατό. Μάλιστα διέθεταν και διαφορετικό νόμισμα ενώ ελάμβαναν το 17% των εσόδων απ’ ότι κέρδιζε η Βαγδάτη από τις πωλήσεις του ιρακινού πετρελαίου στο πλαίσιο σχετικής συμφωνίας του ΟΗΕ.
Ίσως κάποιοι να ήθελαν τα πράγματα να παραμείνουν έτσι. Αντ’ αυτού, οι Κούρδοι συμφώνησαν να “επανενωθούν” με το Ιράκ στον απόηχο της αμερικανικής εισβολής του 2003, με αντάλλαγμα τις υποσχέσεις Ουάσινγκτον και Βαγδάτης ότι οι κουρδικές περιοχές του Ιράκ θα συνέχιζαν να λειτουργούν ημιαυτόνομα, θα ελάμβαναν μέρος των ομοσπονδιακών εσόδων από τις πωλήσεις πετρελαίου και θα άρχιζαν διαπραγματεύσεις με την ιρακινή κυβέρνηση για μόνιμες αλλαγές συνόρων και ενδεχομένως ανεξαρτησία.
Η κυβέρνηση του Ιράκ όμως άρχισε να αντιδρά στο θέμα του καθεστώτος ημιαυτονομίας και οι διαπραγματεύσεις οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο. Ο ίδιος ο Μασούντ Μπαρζανί χαρακτήρισε την απόφαση να παραμείνουν οι Κούρδοι στο Ιράκ “μεγάλο σφάλμα”.
Τα τελευταία 14 χρόνια οι Κούρδοι επέκτειναν τον έλεγχό τους σε περιοχές που περιλαμβάνουν κοιτάσματα πετρελαίου όπως και σε μέρη που ζουν πολλοί μη Κούρδοι, π.χ η επαρχία του Κιρκούκ. Επίσης, οι εξαγωγές 600.000 βαρελιών πετρελαίου ημερησίως προσέλκυσαν διεθνείς επενδυτές, στέλνοντας τον “μαύρο χρυσό” σε τέρμιναλ της Μεσογείου για φόρτωση μέσω του τουρκο-ιρακινού αγωγού -ένα μεγάλο επίτευγμα για έναν λαό χωρίς κράτος, περικυκλωμένο από όχι και τόσο φιλικούς γείτονες.
Το ιρακινό Κουρδιστάν όμως στερείται πολλών χαρακτηριστικών ενός κράτους. Δεν μπορεί να εξασφαλίσει δάνεια με αποδεκτά επιτόκια ή να αποκτήσει όπλα δια της νομίμου οδού, τουλάχιστον όχι όπως αναγνωρισμένες από τον ΟΗΕ χώρες. Οι δε πωλήσεις του περίφημου κουρδικού πετρελαίου απειλούνται περιοδικά από την κυβέρνηση της Βαγδάτης με διάφορες νομικής φύσεως εμπλοκές.
Επιπροσθέτως, η Βαγδάτη ελέγχει και τον εναέριο χώρο του Κουρδιστάν. Οι Κούρδοι του Ιράκ πρέπει να χρησιμοποιούν ιρακινό διαβατήριο και υπόκεινται στους ίδιους περιορισμούς έκδοσης βίζας όπως και οι Ιρακινοί, έστω και αν συγκριτικά η περιοχή τους είναι ασφαλέστερη από το υπόλοιπο Ιράκ.
Το βασικό επιχείρημα της Άγκυρας -η οποία αισθάνεται κάτι περισσότερο από άβολα από τις εξελίξεις- αλλά και της Τεχεράνης, που και αυτή έχει Κούρδους στο έδαφός της και ανησυχεί, είναι ότι αυτή η “ιστορία της ανεξαρτησίας” μπορεί να πυροδοτήσει ένα “ντόμινο” εξελίξεων παρασύροντας ιρακινούς πληθυσμούς που ζουν στα εδάφη τους να πράξουν το ίδιο, με αποτέλεσμα την απόσχιση μεγάλων περιοχών.
Κανείς στο Ιράκ δεν λέει δυνατά αυτό που όλοι σκέφτονται: πως το Κουρδιστάν αργά αλλά σταθερά κάποτε θα γίνει κράτος. Και σίγουρα κανείς δεν το λέει εν όψει των ιρακινών εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για τον Απρίλιο ή τον Μάϊο του 2018. Ποιός Ιρακινός πρωθυπουργός θα ήθελε να χάσει ένα κομμάτι της χώρας του κατά την διάρκεια της δικής του θητείας;
Κούρδοι και Ιρακινοί αναμένεται να εμπλακούν σε διαπραγματεύσεις για το ακανθώδες ζήτημα του Κιρκούκ καθώς και για άλλες “αμφισβητούμενες” περιοχές, ελεγχόμενες στην πλειονότητά τους από Κούρδους αλλά διεκδικούμενες από την Βαγδάτη. Σημειωτέον ότι οι διαπραγματεύσεις αυτές είχαν ξεκινήσει… το 2003. Γι’ αυτό και η επόμενη ημέρα του κουρδικού δημοψηφίσματος μπορεί να μην διαφέρει και πολύ από την ημέρα πριν ανοίξουν οι κάλπες…
