*Του Κώστα Σαρικά
Για το Πολεμικό Ναυτικό μετά την παράδοση της φρεγάτας «Κίμων», της πρώτης από τις τέσσερις FDI, στο επίκεντρο μπαίνει πέρα από την πρόοδο στο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των MEKO, το ακόμη πιο σημαντικό project που αφορά την απόκτηση των ιταλικών φρεγατών Bergamini.
Μετά την υπογραφή της ελληνοϊταλικής συμφωνίας ναυτικής συνεργασίας και της δήλωσης πρόθεσης για απόκτηση έως τεσσάρων φρεγατών FREMM το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας επιδιώκει να προχωρήσει το συντομότερο στο επόμενο βήμα. Και δεν είναι άλλο από αυτό που αφορά τη μετάβαση από τις πολιτικές δεσμεύσεις σε νομικά δεσμευτικό πλαίσιο, εντός του επόμενου τριμήνου.
Ο στόχος του Πολεμικού Ναυτικού
Η στόχευση περιλαμβάνει τη συμφωνία που θα «δένει» τα κρίσιμα σημεία, δηλαδή οικονομικό σκέλος, πακέτο υποστήριξης, ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα παράδοσης και διαδικασία ενεργοποίησης της option για δύο επιπλέον πλοία.
Η επιτάχυνση δεν είναι τυχαία. Το Πολεμικό Ναυτικό αντιμετωπίζει τα συγκεκριμένα πλοία ως σπάνια ευκαιρία άμεσης ενίσχυσης με δοκιμασμένες μονάδες πρώτης γραμμής, οι οποίες βρίσκονται σε υπηρεσία στον ιταλικό στόλο και δεν προέρχονται από μακροχρόνια αποθήκευση.
Το δίδυμο που βρίσκεται στο επίκεντρο, η ITS Carlo Bergamini (General Purpose) και η ITS Virginio Fasan (ASW), θεωρείται επιχειρησιακά συμπληρωματικό, πολλαπλών ρόλων και ανθυποβρυχιακό αντίστοιχα, σε μια περίοδο που η ανάγκη ισχυρών δυνατοτήτων ASW και συνολικής επιτήρησης στη Μεσόγειο επανέρχεται στο προσκήνιο.
Αυτοψίες και τεχνική εικόνα: Γιατί «δεν υπάρχει περιθώριο να χαθεί χρόνος»
Στο πεδίο των επιβεβαιώσεων, οι επιθεωρήσεις ελληνικών κλιμακίων πάνω στα πλοία αποτέλεσαν σημείο καμπής. Η Virginio Fasan προσέγγισε τον Πειραιά και ελληνική ομάδα προχώρησε σε επιθεώρηση εν πλω μετά από αντίστοιχη διαδικασία στην Carlo Bergamini το προηγούμενο διάστημα.
Η παρουσία των πλοίων και η πρόσβαση σε τεχνικά στοιχεία έδωσαν στο Πολεμικό Ναυτικό εικόνα για την πραγματική τους κατάσταση και για το τι απαιτείται ώστε να ενταχθούν γρήγορα στην ελληνική επιχειρησιακή λογική.
Το συμπέρασμα που αποτυπώνεται από πηγές με γνώση των ελέγχων είναι σαφές. Πρόκειται για πλοία με υψηλό επίπεδο συντήρησης και επιχειρησιακή διαθεσιμότητα που δεν αφήνει περιθώριο για μακρόσυρτες διαπραγματεύσεις.
Σε πρακτικούς όρους, όσο πιο γρήγορα κλειδώσει το πακέτο, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να εξασφαλιστεί ένα σταθερό χρονοδιάγραμμα μεταβίβασης και ένταξης, χωρίς να προκύψουν αιφνίδιες προτεραιότητες από την ιταλική πλευρά ή από άλλους ενδιαφερόμενους.
Τι διαπραγματεύεται το ΥΠΕΘΑ: Κόστος, υποστήριξη, οπλισμός, εκπαίδευση
Η διαπραγμάτευση με την υπογραφή της δεσμευτικής συμφωνίας περνά από το «αν» στο «πώς». Οι βασικοί άξονες είναι τέσσερις:
- Τιμή μεταβίβασης και δομή πληρωμών
Στο τραπέζι βρίσκεται το συνολικό οικονομικό αποτύπωμα της απόκτησης, όχι μόνο ως τιμή πλοίων αλλά ως κόστος ένταξης και λειτουργίας. Το μοντέλο που προκρίνεται σε αντίστοιχες αγορές μεταχειρισμένων πλοίων είναι να συμπεριληφθούν ρήτρες που θα προστατεύουν από ασάφειες: τι παραδίδεται ακριβώς, σε ποια κατάσταση, με ποια πιστοποιητικά και με ποια αποθέματα/ανταλλακτικά.
- Follow-on Support και εγγυήσεις διαθεσιμότητας
Κομβικό σημείο αποτελεί το πακέτο υποστήριξης. Σύμφωνα με ανάλυση που έχει δημοσιοποιηθεί, η υλοποίηση της συμφωνίας προβλέπεται να περάσει μέσα από τη Fincantieri και να περιλαμβάνει πακέτο υποστήριξης μαζί με option για δύο επιπλέον εν υπηρεσία πλοία του ίδιου τύπου.
Η λεπτομέρεια έχει σημασία καθώς υποστήριξη σημαίνει ανταλλακτικά, τεχνική τεκμηρίωση, εργαλεία, συμβάσεις συντήρησης, εκπαίδευση τεχνικών και κυρίως προβλεψιμότητα διαθεσιμοτήτων.
- Χρονοδιάγραμμα παράδοσης και επιχειρησιακή «ενεργοποίηση»
Το βασικό ζητούμενο δεν είναι μόνο η ημερομηνία μεταβίβασης, αλλά και ο χρόνος μέχρι το πλοίο να θεωρείται πλήρως ενεργό σε ελληνική υπηρεσία. Εκεί μπαίνουν παράμετροι όπως η εκπαίδευση πληρώματος, η προσαρμογή διαδικασιών, η ένταξη στο ελληνικό δίκτυο επικοινωνιών και, όπου απαιτηθεί, περιορισμένες τεχνικές εργασίες.
- Συμβατότητα με ελληνικά συστήματα και επιλογές όπλων/πυρομαχικών
Οι Bergamini έχουν σχεδιαστεί ως ολοκληρωμένες πλατφόρμες πολλαπλών αποστολών, με ισχυρή αεράμυνα περιοχής σημείου και δυνατότητες ανθυποβρυχιακού πολέμου.
Η ελληνική πλευρά εξετάζει πώς η αρχιτεκτονική τους θα «κουμπώσει» με τα υπόλοιπα προγράμματα του Στόλου, ώστε να μην δημιουργηθεί νέα γραμμή υποστήριξης, αλλά μια κλιμακούμενη οικογένεια δυνατοτήτων.
- Γιατί επιδιώκεται δεσμευτική συμφωνία στο επόμενο τρίμηνο
Οι φρεγάτες βρίσκονται ήδη σε υπηρεσία στην Ιταλία. Αυτό σημαίνει ότι η ιταλική πλευρά θα χρειαστεί να καλύψει επιχειρησιακά κενά. Επομένως, χωρίς σαφή συμφωνία που να «δένει» την αντικατάσταση ή την αναπλήρωση, ο χρόνος μπορεί να λειτουργήσει εις βάρος της ελληνικής πλευράς.
Επιπλέον η αγορά μεταχειρισμένων πλοίων έχει παράθυρο ευκαιρίας. Όσο ένα πλοίο βρίσκεται σε ενεργή κατάσταση και με πλήρες ιστορικό συντήρησης, η ένταξή του είναι ταχύτερη και ασφαλέστερη. Το Πολεμικό Ναυτικό γνωρίζει ότι οι καθυστερήσεις σε τέτοιες περιπτώσεις συχνά μεταφράζονται σε αυξημένο κόστος ή σε αλλαγή διαθεσιμότητας.
Την ίδια ώρα το ευρωπαϊκό περιβάλλον ναυπηγήσεων πιέζει προς τα πάνω τις προτεραιότητες. Η ζήτηση για σύγχρονα πλοία επιφανείας αυξάνεται, και κάθε νέα παραγγελία επηρεάζει γραμμές παραγωγής, υποστήριξη και αλυσίδες εφοδιασμού.
- Το ιταλικό κίνητρο και η FREMM EVO: Πώς συνδέεται η πώληση με τις νέες ναυπηγήσεις
Η Ιταλία έχει ήδη ενεργοποιήσει τον μηχανισμό «αναπλήρωσης» με τη νέα γενιά FREMM EVO. Τον Ιούλιο 2024 ανακοινώθηκε συμβόλαιο ύψους 1,5 δισ. ευρώ για δύο FREMM EVO για το ιταλικό ναυτικό, μέσω Orizzonte Sistemi Navali, με τη διαδικασία να περνά από OCCAR.
Παράλληλα, η Fincantieri έχει παρουσιάσει το πλαίσιο της EVO ως εξέλιξη που ενσωματώνει τεχνολογίες και πακέτα δυνατοτήτων προσανατολισμένα σε σύγχρονες απειλές, όπως UAS/anti-drone και ενισχυμένες δυνατότητες αεράμυνας – αισθητήρων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πώληση δύο εν υπηρεσία πλοίων στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται την ιταλική πλευρά ως «γρήγορη ρευστότητα», η οποία μπορεί να βοηθήσει την επιτάχυνση νέων παραγγελιών και να στηρίξει τη ναυπηγική συνέχεια.
Αυτό, για την ελληνική πλευρά, είναι κρίσιμο επιχείρημα: όσο πιο σαφής η ιταλική δέσμευση ότι τα πλοία που αποδεσμεύονται θα αντικατασταθούν με νέες μονάδες, τόσο πιο εύκολα «ανοίγει» ο δρόμος για οριστικοποίηση.
Κρίσιμη παράμετρος το χρονοδιάγραμμα παράδοσης
Το Πολεμικό Ναυτικό επιδιώκει χρονοδιάγραμμα που να μην περιορίζεται σε μια ημερομηνία παράδοσης, αλλά να περιλαμβάνει ορόσημα:
- Χρόνος μεταβίβασης
- Αρχική επιχειρησιακή ικανότητα
- Πλήρης επιχειρησιακή ικανότητα
- Ολοκλήρωση εκπαίδευσης και μεταφοράς τεχνογνωσίας
- Ρυθμίσεις για αποθέματα ανταλλακτικών και αναλώσιμων.
Οι παγίδες σε αντίστοιχες διαδικασίες είναι γνωστές καθώς αν δεν κλειδώσουν από την αρχή ο βαθμός προμήθειας ανταλλακτικών, το εύρος υποστήριξης και οι ρήτρες διαθεσιμότητας, το κόστος μπορεί να μετακυλιστεί στα πρώτα χρόνια υπηρεσίας, όταν οι ανάγκες είναι μεγαλύτερες.
Η option για δύο επιπλέον φρεγάτες
Το μεγάλο πολιτικό ζητούμενο είναι να υπάρξει καθαρή δέσμευση για 2+2 που να οδηγεί σε βεβαιότητα τεσσάρων πλοίων, χωρίς να αφήνει την option να «αιωρείται» επ’ αόριστον. Η ελληνική πλευρά επιδιώκει μηχανισμό ενεργοποίησης με συγκεκριμένα χρονικά ορόσημα και με προκαθορισμένες παραμέτρους κόστους / πακέτου, ώστε να αποφεύγονται νέες διαπραγματεύσεις από μηδενική βάση όταν έρθει η ώρα για την δεύτερη δυάδα.
Η έως τώρα εικόνα αφορά διαπραγμάτευση για δύο συγκεκριμένες μονάδες (Bergamini και Fasan) και option για άλλες δύο, με πακέτο υποστήριξης μέσω Fincantieri. Το ενδιαφέρον της Αθήνας είναι να μετατρέψει αυτό το σχήμα σε σαφή «δεσμευτικό δρόμο» προς τέσσερις.
Η Πορτογαλία και οι FREMM EVO: πώς μπορεί να επηρεάσει το ελληνικό παζάρι
Η πορτογαλική διάσταση εμφανίζεται ως νέος παράγοντας που μπορεί να αλλάξει ισορροπίες. Τις τελευταίες εβδομάδες έχουν δημοσιευθεί πληροφορίες ότι η Πορτογαλία εξετάζει ή και προσανατολίζεται στην απόκτηση έως τριών FREMM EVO, σε πρόγραμμα ανανέωσης στόλου, με εκτιμώμενο κόστος της τάξης αρκετών δισεκατομμυρίων ευρώ, όπως μεταδίδεται από πορτογαλικές πηγές και διεθνή δημοσιεύματα.
Ακόμη κι αν οι πορτογαλικές αποφάσεις δεν έχουν πάρει οριστική μορφή, το σήμα προς την αγορά είναι υπαρκτό: η FREMM EVO αποκτά νέο εξαγωγικό ενδιαφέρον, την ώρα που η Ιταλία επενδύει ήδη στην εξέλιξη του προγράμματος. Και εδώ προκύπτουν νέα δεδομένα αλλά και εκτιμήσεις.
Αν η Πορτογαλία μπει σε τροχιά παραγγελιών FREMM EVO, η ιταλική πλευρά αποκτά ακόμη ισχυρότερο κίνητρο να «απελευθερώσει» παλαιότερες εν υπηρεσία μονάδες προς πώληση, εφόσον εξασφαλίζεται φόρτος εργασίας και χρηματοδοτική συνέχεια για ναυπηγήσεις αντικατάστασης. Με απλά λόγια, περισσότερες παραγγελίες EVO μπορούν να διευκολύνουν την ιταλική πολιτική απόφαση να αποδεσμεύσει πλοία για την Ελλάδα, χωρίς να μείνει κενό ισχύος στον ιταλικό στόλο.
Η διαφορετική προσέγγιση προβληματίζει. Εάν η FREMM EVO γίνει περιζήτητη, η Ιταλία αποκτά ισχυρότερη θέση σε όρους τιμών και όρων υποστήριξης. Δεν είναι μόνο το κόστος του πλοίου, αλλά και η διαθεσιμότητα τεχνικών ομάδων, ανταλλακτικών και ρυθμών υποστήριξης σε βάθος χρόνου, ενώ θεωρείται πιθανό να δοθεί προτεραιότητα στο πρόγραμμα των Πορτογάλων με πιθανή καθυστέρηση στην αντικατάσταση των ιταλικών Bergamini από EVO.
Επιπλέον οι σύγχρονες παραγγελίες σε ευρωπαϊκά προγράμματα συνοδεύονται από αυξημένη ζήτηση για πυρομαχικά και αισθητήρες. Χαρακτηριστικό είναι ότι η ευρωπαϊκή παραγωγή ASTER έχει κινηθεί τα τελευταία χρόνια με συμβάσεις και πρωτοβουλίες μέσω OCCAR/Eurosam, ακριβώς για να καλυφθούν ανάγκες και να ενισχυθεί η διαθεσιμότητα. Αν η αγορά κινηθεί έντονα, η προνοητικότητα στο ελληνικό πακέτο (πυρομαχικά, υποστήριξη, αποθέματα) γίνεται ακόμη πιο κρίσιμη.
Το στρατηγικό αποτέλεσμα για το Πολεμικό Ναυτικό
Η ελληνική στόχευση στις Bergamini δεν είναι απλώς αριθμητική, αλλά ποιοτική για να προστεθούν δύο μονάδες υψηλής αξίας άμεσα και να δημιουργηθεί προοπτική τετράδας, που θα λειτουργεί συμπληρωματικά με τα υπόλοιπα προγράμματα του Στόλου. Τις καινούργιες FDI και τις εκσυγχρονισμένες MEKO.
Η Carlo Bergamini ως General Purpose και η Virginio Fasan ως ASW προσφέρουν ένα μίγμα αποστολών από ανθυποβρυχιακό αγώνα μέχρι συνοδεία/επιτήρηση και προστασία δυνάμεων, σε μια περίοδο που η Ανατολική Μεσόγειος απαιτεί ταυτόχρονα παρουσία, αισθητήρες και αντοχή σε πολλαπλές απειλές.
Το ΥΠΕΘΑ, από την πλευρά του, επιδιώκει συμφωνία που θα κλείνει «πακέτο» και θα εξασφαλίζει ότι η αγορά δεν θα γίνει ένα ακόμη πρόγραμμα με υψηλή αρχική προσδοκία και δύσκολη υποστήριξη στη συνέχεια. Η επιλογή δεσμευτικής συμφωνίας στο επόμενο τρίμηνο απαντά ακριβώς σε αυτό, να υπάρξει έγκαιρα καθαρό πλαίσιο κόστους, υποστήριξης και χρονοδιαγράμματος, πριν η συγκυρία αλλάξει.
Το κρίσιμο επόμενο τρίμηνο
Τα σημάδια ότι η υπόθεση περνά σε τελική ευθεία θα είναι συγκεκριμένα:
- Ανακοίνωση/επιβεβαίωση δεσμευτικής συμφωνίας.
- Σαφείς προβλέψεις για υποστήριξη (FOS) και εκπαίδευση.
- Χρονοδιάγραμμα με ορόσημα.
- Μετατροπή της option σε συμφωνία για δύο επιπλέον πλοία.
Το Πολεμικό Ναυτικό έχει λόγους να πιέζει και η Ιταλία έχει λόγους να κλείσει. Το ερώτημα είναι αν το οικονομικό παζάρι και οι τεχνικές λεπτομέρειες θα «κουμπώσουν» χωρίς καθυστερήσεις. Και μέσα σε αυτό το σκηνικό, η πορτογαλική κινητικότητα γύρω από τις FREMM EVO λειτουργεί ως πρόσθετος παράγοντας, διότι μπορεί να διευκολύνει την ιταλική αποδέσμευση πλοίων, αλλά μπορεί και να κάνει πιο σκληρή τη διαπραγμάτευση.
Το βέβαιο είναι ότι οι Bergamini, λόγω κατάστασης και επιχειρησιακής αξίας, δεν αντιμετωπίζονται ως λύση ανάγκης. Αν «κλειδώσει» δεσμευτικά το πακέτο στο επόμενο τρίμηνο, τότε το Πολεμικό Ναυτικό θα έχει πετύχει κάτι που για πολλές ευρωπαϊκές χώρες σήμερα είναι σπάνιο, δηλαδή άμεση ενίσχυση με ώριμες μονάδες με προοπτική τετράδας και με ορίζοντα πραγματικής επιχειρησιακής απόδοσης σε σύντομο χρόνο.
