*Του Κώστα Σαρικά
Η φωτογραφία της αφίσας για την γιορτή της Πολεμικής Αεροπορίας στην οποία εμφανίζεται σχηματισμός μαχητικών, ο οποίος αποτελείται από F-16 Viper, Rafale αλλά και F-35 σε πρώτο πλάνο, είναι ενδεικτικός για τα άλματα, στα οποία έχει προχωρήσει η HAF την τελευταία πενταετία.
Ήδη διαθέτει στo οπλοστάσιο της 24 Rafale και τουλάχιστον 42 αναβαθμισμένα F-16 σε διαμόρφωση Viper. Παράλληλα, το πρόγραμμα των Viper προχωρά για να φτάσουμε στις 83 «οχιές» και έως το 2030 να προστεθούν στη «φαρέτρα» 20 stealth μαχητικά F-35. Επιπλέον, δρομολογείται η αναβάθμιση και των 38 F-16 block 50.
Και ο σχεδιασμός δεν σταματά, καθώς ανοιχτή είναι η option για απόκτηση επιπλέον 20 μαχητικών 5ης γενιάς F-35 μετά το 2030. H Πολεμική Αεροπορία όλα δείχνουν ότι θα είναι η μοναδική παγκοσμίως η οποία στα τέλη της δεκαετίας θα διαθέτει τον πανίσχυρο συνδυασμό F-35/Rafale/Viper.
«Πρώτα σε αγνοούν, μετά σε κοροϊδεύουν, μετά σε πολεμούν, μετά τους νικάς»
Η φράση που αποδίδεται στον Μαχάτμα Γκάντι ταιριάζει όσο λίγες στο αεροπορικό σκάκι του Αιγαίου τα τελευταία πέντε χρόνια. Γιατί αυτό που ξεκίνησε ως αιφνιδιασμός με τα 18 συν 6 Rafale και τους game-changer Meteor, εξελίχθηκε σε συνεκτικό σχέδιο τριών πυλώνων – Rafale, F-16 Viper, F-35 – που αλλάζει τους κανόνες, επιταχύνει την αποτροπή και αφήνει την Άγκυρα να ψάχνει ακόμη την ισοδύναμη απάντηση.
Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν η Πολεμική Αεροπορία παρέλαβε τα πρώτα Rafale, η Άγκυρα λοιδωρούσε την Αθήνα με τον τότε υπουργό άμυνας Χουλουσί Ακάρ να αναφέρει: «Με τρία-πέντε αεροσκάφη δεν αλλάζει η ισορροπία ισχύος. Νομίζουν ότι έχουν κερδίσει κάτι αγοράζοντας έξι μεταχειρισμένα αεροπλάνα;».
Μόλις πέντε χρόνια μετά η Τουρκία παλεύει απεγνωσμένα για μεταχειρισμένα Eurofighter. Δίνει μάχη για να αποκτήσει πυραύλους Meteor και συνεχίζει την προσπάθεια να επανέλθει στο πρόγραμμα των F-35.
Από την απόφαση – «αστραπή» στον πανίσχυρο συνδυασμό
Η απόκτηση 24 Rafale F3R δεν ήταν απλά μια κίνηση εντυπωσιασμού. Ήταν η αιχμή ενός δόρατος που έφερε μαζί κάτι ποιοτικά νέο και κυριολεκτικά «game changer». O πύραυλος Meteor, ένα βλήμα αερομαχίας με κινητήρα ramjet και τεράστια ζώνη αδυναμίας διαφυγής (no-escape zone) ήρθε για να αλλάξει τα δεδομένα. Για πρώτη φορά στο Αιγαίο, το αεροσκάφος που «έβλεπε» πρώτο μπορούσε και να χτυπήσει πρώτο και κυρίως με πολύ υψηλή πιθανότητα κατάρριψης, ακόμη και εναντίον στόχων που προσπαθούν επιθετικά να διαφύγουν.
Πριν από αυτό είχε ήδη δρομολογηθεί η αναβάθμιση 83 F-16 σε διαμόρφωση Viper με ραντάρ AESA APG-83, προηγμένη αποστολική σουίτα, νέες δυνατότητες Link-16/MIDS και αναβαθμισμένη προστασία. Η κίνηση εξασφάλισε ότι ο μαζικός κορμός της Πολεμικής Αεροπορίας θα περάσει στην «εποχή AESA» με αξιοπιστία, κόστος ανά ώρα πτήσης υπό έλεγχο και κυρίως διαλειτουργικότητα.
Το τρίτο σκέλος του εξοπλιστικού προγράμματος, η συμφωνία για 20 + 20 F-35, «κλείδωσε» το μέλλον. Όχι μόνο ως προς τη χαμηλή παρατηρησιμότητα (stealth) σε περιβάλλον ισχυρής αντιαεροπορικής ομπρέλας, αλλά ως προς την αιχμή στην επίγνωση τακτικής κατάστασης (sensor fusion) και τον ρόλο «κόμβου» που διαμοιράζει εικόνα μάχης σε όλα τα επίπεδα. Παράλληλα, αναμένεται και η τελική συμφωνία για την αναβάθμιση των 38 F-16 Block 50 σε επίπεδο Viper, ώστε ολόκληρη η «μεσαία» κλάση να αποκτήσει ομοιοτυπία σε αισθητήρες, όπλα και λογισμικό.
Το αποτέλεσμα παραπέμπει σε μια νέα αρχιτεκτονική ισχύος:
- Rafale + Meteor/SCALP για υπεροχή στον αέρα και βαθιά πλήγματα ακριβείας,
- F-16V ως αριθμητικός και ποιοτικός «στυλοβάτης» καθημερινής ετοιμότητας,
- F-35 ως πολλαπλασιαστής πληροφόρησης/διείσδυσης σε συνθήκες έντονου A2/AD.
Και πάνω από όλα αυτά, ένα πλέγμα διασύνδεσης Link-16, δίκτυα δεδομένων και συνδρομή από τα ιπτάμενα ραντάρ EMB-145H Erieye.
Meteor: ο πύραυλος που ανατρέπει τη γεωμετρία του Αιγαίου
Στο ερώτημα γιατί ο Meteor θεωρείται game changer η απάντηση έρχεται από την τακτική γεωμετρία της αερομαχίας. Στην αεροπορική τακτική το πλεονέκτημα διαθέτει όποιος «βλέπει» πρώτος και ποιος εκτοξεύει πρώτος. Με βλήματα solid-fuel, η ενέργεια του πυραύλου εξαντλείται όταν βρίσκεται ακόμη στη φάση προσέγγισης, μειώνοντας δραματικά την ικανότητα αναχαίτισης στόχου που ελίσσεται ή απομακρύνεται.
Ο Meteor αλλάζει το σενάριο. Ο ramjet διατηρεί ώση μέχρι τη φάση τελικής αναμέτρησης, με ενεργό καθοδήγηση, συνδέσμους δεδομένων και προφίλ πτήσης που προσαρμόζεται δυναμικά. Η «no escape zone» εκτινάσσεται. Σε μια περιοχή όπως το Αιγαίο, όπου τα χρονικά παράθυρα απόφασης είναι μετρημένα σε δευτερόλεπτα και η εγγύτητα νησιωτικών συμπλεγμάτων δημιουργεί επιπλέον απειλές για τον επιτιθέμενο, o Meteor προκαλεί εφιάλτες.
Όταν μάλιστα συνδυάζεται με το RBE2 AESA του Rafale και το SPECTRA (ηλεκτρονικά αντίμετρα/προειδοποιήσεις), προκύπτει μια πλατφόρμα που μπορεί να αποσυντονίσει απόλυτα στον αντίπαλο σχηματισμό, να επιβάλλει ρυθμό εμπλοκής και να παραμείνει «καθαρή» από βλήματα χάρη στην επίγνωση και τις έγκαιρες και επιτυχημένες εκτοξεύσεις.
SCALP, Rampage, SPICE: τα Stand-Off όπλα που κάνουν τη διαφορά
Η ελληνική φαρέτρα δεν περιορίζεται όμως στην αερομαχία. Οι SCALP-EG προσφέρουν βάθος πλήγματος με αθόρυβη διείσδυση και ακριβές τελικό χτύπημα εναντίον στρατηγικών στόχων.
Τα Rampage δίνουν γρήγορο stand-off με υψηλή ταχύτητα έναντι αντιαεροπορικών συστημάτων και στόχων υψηλής αξίας. Και τα SPICE – καθοδηγούμενα κιτ/βλήματα ακριβείας με ηλεκτρο-οπτικό τερματικό – επιτρέπουν ευέλικτη επιλογή σημείου κρούσης ακόμη και σε μεταβαλλόμενο τακτικό περιβάλλον.
Η δημόσια παρουσίαση αυτής της «τετράδας» – Meteor, SCALP, Rampage, SPICE – στην παρέλαση της Θεσσαλονίκης δεν είναι απλή επίδειξη. Είναι μήνυμα που τονίζει ότι η Πολεμική Αεροπορία δεν κρύβει αλλά πλέον επιδεικνύει τις δυνατότητες της . Και οι αντίπαλοι επιτελείς καλούνται πλέον να συνεκτιμήσουν πολλαπλές απειλές : από την υπεροχή στον αέρα, μέχρι βαθιά xτυπήματα σε υποδομές, με γρήγορα και «έξυπνα» όπλα.
Viper: ο αποτρεπτικός κορμός
Η αναβάθμιση των 83 F-16 σε Viper και η επικείμενη αναβάθμιση των 38 Block 50 στην ίδια φιλοσοφία δημιουργούν έναν ομοιογενή κορμό. Το μεγάλο κέρδος δεν είναι μόνο το AESA ή ένας καινούριος υπολογιστής αποστολής. Είναι η κοινή γλώσσα που μιλά όλος ο στόλος: κοινές διαδικασίες, κοινά πακέτα λογισμικού, κοινή βιβλιοθήκη τακτικών και σημαντικότατο κοινός φάκελος όπλων.
Ένα Viper με AESA και εξελιγμένα data links μπορεί να «σταθεί» απέναντι σε οποιονδήποτε συνδυασμό αισθητήρα/όπλου στο θέατρο επιχειρήσεων. Μπορεί να υποστηρίξει αποστολές CAP, να εκτελέσει SEAD/DEAD με σύγχρονα όπλα αντι-ραντάρ και, όταν απαιτείται, να λειτουργήσει ως κόμβος αναμετάδοσης δεδομένων για άλλα μέσα (αεροπορικά, ναυτικά, χερσαία).
F-35: η πλατφόρμα μάχης
Το F-35 δεν προστίθεται απλώς ως ένα σύγχρονο μαχητικό. Εισέρχεται ως αρχιτέκτονας σύγχρονου επιχειρησιακού περιβάλλοντος. Με sensor fusion, ολοκληρωμένη εικόνα μάχης, δυνατότητα κρυφής διείσδυσης και διαμοιρασμού στόχων, λειτουργεί σαν πολλαπλασιαστής για όλους: Rafale, Viper, αντιαεροπορικά, πλοία, drones. Εκεί όπου παλαιότερα υπήρχε η απαίτηση για πολλά διαφορετικά μέσα προκειμένου να εντοπιστεί και αξιολογηθεί η απειλή, σήμερα ένα F-35 μπορεί να δώσει ολοκληρωμένη τακτική εικόνα σε όλο το δίκτυο.
Ακόμη και αν ο MADL, το stealth data link των F-35 δεν επικοινωνεί απευθείας, αλλά υπάρχουν γέφυρες (gateways) και τακτικές που επιτρέπουν τη μετάφραση κρίσιμων δεδομένων προς Link-16. Με άλλα λόγια, το F-35 γίνεται ο συντάκτης του κοινού επιχειρησιακού πίνακα (COP), επιτρέποντας στους υπόλοιπους να εκτελέσουν με λιγότερο ρίσκο και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
Η τουρκική απόκριση: από τον σκεπτικισμό στην αγωνία ισοδυναμίας
Απέναντι σε αυτή τη διαμορφωμένη τριπλέτα, η Άγκυρα πέρασε φάσεις. Αρχικά υποτίμησε τη σημασία των Rafale («λίγα αεροσκάφη, μεγάλο κόστος»). Έπειτα αμφισβήτησε τον Meteor («θα αντιμετωπιστεί με τακτικές και ECM»). Και όταν ήρθε η σειρά των F-35, το αφήγημα μετατοπίστηκε σε «πολιτικές εξαρτήσεις». Όμως ο χρόνος δεν περίμενε.
Η Τουρκία που βρίσκεται εκτός του προγράμματος F-35 λόγω των S-400 αναζητεί αντιστάθμισμα: Eurofighter ως ενδιάμεση λύση και επιστροφή στο τραπέζι του F-35 με πολιτικο-διπλωματικές πιέσεις.
Το πρόβλημα για την Άγκυρα είναι τριπλό:
1. Χρονικό: Ακόμη και αν εξασφαλιστεί δρόμος για Eurofighter, οι γραμμές παραγωγής, οι πολιτικές παρεμβάσεις και η εκπαίδευση δημιουργούν κενό χρόνου. Στο μεταξύ, η ελληνική τριπλέτα θα ωριμάζει, τα πληρώματα θα «γράφουν» ώρες και οι διαδικασίες δικτυοκεντρικής μάχης θα αποτυπώνονται επιχειρησιακά
2. Διαλειτουργικότητα/Ομοιοτυπία: Η Ελλάδα χτίζει μια ενιαία βιβλιοθήκη αισθητήρων/όπλων/δεδομένων. Η Τουρκία προσπαθεί να συνδυάσει εγχώρια ανάπτυξη (KAAN), αμερικανικές/ευρωπαϊκές πλατφόρμες και ρωσικής προέλευσης αντιαεροπορικά. Η ετερογένεια κοστίζει χρόνο και αξιοπιστία.
3. Πυρομαχικά: Το stealth ή το AESA από μόνο του δεν αρκεί. Απαιτεί όπλα BVR υψηλής απόδοσης, stand-off, έξυπνα κιτ και επαρκή αποθέματα. Και εδώ η ελληνική πλευρά προχωρά με σταθερά βήματα στην απόκτηση Meteor/SCALP/Rampage/SPICE.
Δικτυοκεντρικός πόλεμος πάνω από το Αιγαίο
Ο αέρας του Αιγαίου είναι πλέον δικτυοκεντρικός. Τα Erieye (απαραίτητος πλέον ο εκσυγχρονισμός) δίνουν την μεγάλη εικόνα με επιμονή, οι MIDS/Link-16 ολοκληρώνουν το ψηφιακό πλέγμα, και τα μαχητικά λειτουργούν ως αισθητήρες-κόμβοι. Στο περιβάλλον αυτό, «το καλύτερο μαχητικό» δίνει τη θέση του στο «καλύτερο σύστημα». Και το σύστημα της Πολεμικής Αεροπορίας στηρίζεται σε:
- Στρώματα αισθητήρων (επίγεια/θαλάσσια/εναέρια),
- Συγχώνευση δεδομένων (fusion) και ταχεία διανομή στο δίκτυο
- Επιλογή όπλου/φορέα βάσει τακτικής εικόνας
- Ανθεκτικότητα σε ηλεκτρονικό πόλεμο μέσω εναλλακτικών διαύλων
- Συντονισμό με τον Στρατό Ξηράς, το Πολεμικό Ναυτικό και την αντιαεροπορική άμυνα για ενιαίες επιχειρήσεις.
Η σημειολογία της παρέλασης
Η απόφαση να παρουσιαστούν δημόσια στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη, μεταξύ άλλων Meteor, SCALP, Rampage και SPICE, αποτελεί επικοινωνιακή αλλά και επιχειρησιακή κίνηση. Στέλνει τρία ξεκάθαρα μηνύματα:
1. Διαφάνεια στην αποτροπή: Η αποτροπή λειτουργεί όταν ο αντίπαλος γνωρίζει τι θα αντιμετωπίσει.
2. Εσωτερική νομιμοποίηση: Ο Έλληνας πολίτης βλέπει στην πράξη πού κατευθύνονται οι πόροι.
3. Περιφερειακή διάσταση: Οι σύμμαχοι και οι εταίροι αντιλαμβάνονται ότι η Ελλάδα ισχυροποιείται σε μια δύσκολη γωνιά της Συμμαχίας.
Αποτροπή με ορίζοντα
Η πρόκληση των επόμενων ετών είναι να εξισορροπηθούν οι απαιτήσεις διαφορετικών τύπων (Rafale, Viper, F-35) με ρεαλιστική χρηματοδότηση και έγκαιρες συμβάσεις υποστήριξης.
Ιδιαίτερο βάρος πέφτει στην ποιοτική εκπαίδευση όπλων (weaponeering): όχι απλώς να επιχειρούμε με SCALP ή Rampage, αλλά να γνωρίζουμε πότε, πώς και με ποιο προφίλ θα αποδώσουν το μέγιστο, μέσα στην εξίσωση ρίσκου και οφέλους. Η τριπλέτα Rafale – Viper – F-35 θα προσφέρει συνοχή για τις επόμενες δεκαετίες.
Τα Rafale με Meteor/SCALP καλύπτουν τα κρίσιμα κενά της επόμενης πενταετίας.
Τα Viper παρέχουν αριθμούς και ποιότητα σε συνεχή βάση.
Τα F-35 ανοίγουν την πόρτα για αρχιτεκτονικές μάχης που σήμερα ακόμη δοκιμάζονται στα πιο προηγμένα πεδία εκπαίδευσης.
Στον αντίποδα, η Τουρκία παλεύει σε πολλαπλά μέτωπα. Να αποκτήσει Eurofighter, να επιτύχει τεχνική και βιομηχανική ωρίμανση του KAAN, να επανενταχθεί στη δυτική γραμμή εφοδιασμού με το βλέμμα πάντα στην απόκτηση των F-35. Η Άγκυρα επιδιώκει Eurofighter ως γρήγορο «αντίδοτο» και πιέζει πολιτικά για επιστροφή στο F-35. Σε κάθε περίπτωση πάντως έχει χάσει πολύτιμο έδαφος και η πρωτοβουλία στον αέρα έχει περάσει στην Ελλάδα.
